Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı (2024-2025)

Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği’ne göre öğrencilerin başarısı; öğretim programı öğrenme kazanımları esas alınarak dersin özelliğine göre yazılı sınavlar, uygulamalı sınavlar, performans çalışmaları ve projeler üzerine alınan puanlara göre belirlenir. Tarih dersinde öğrenci başarısını tespit edebilmek için kullanılan araçlardan biri de yazılı sınavlardır. Bu yazımızda Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı örneğini paylaşıma açıyoruz.

Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı

Tarih dersi yazılı sınavları ile ilgili Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı örneği aşağıda yer almaktadır. Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı örneği yönetmelik gereği açık uçlu sorulardan oluşmaktadır. Ancak Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 2. Yazılı sınavı içine kısa yanıtlı, doğru-yanlış, eşleştirmeli veya çoktan seçmeli test gibi sorular da eklenebilir.

Aşağıdaki Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı örneği 2024-2025 eğitim öğretimi yılı için yeni müfredata göre hazırlanmıştır. Bu yazılı sınavda sınav kapsamındaki ilgili kazanımlardan 10 soru bulunmaktadır. Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı sınavı  içerisinde analiz ve değerlendirme düzeyindeki kazanımlara yönelik birden fazla soru yer almaktadır.  Bu tarih yazılı sınavı içerisinde yer alan sorular puanlanmamıştır. Puanlama işi tarih öğretmenine bırakılmıştır.

Tarih dersi öğretim programında yer alan becerilere ve kazanımlara göre hazırlanan Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı sınavını bilgisayarınıza kopyalayarak üzerinde düzenleme veya değişiklik yapabilirsiniz.

Yanıt Anahtarı: Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi 2. Dönem 1. Yazılı cevap anahtarları sorulardan hemen sonra aşağıda ayrı bir başlıkta yer almaktadır.

2024-2025 Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi Dersi 2. Dönem 1. Yazılı Sınavı

2024-2025 EĞİTİM ÖĞRETİM YILI

……………………………… LİSESİ

TÜRK KÜLTÜR VE MEDENİYET TARİHİ DERSİ

2. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI

SORULAR

1. Ahilik kurumunun meslek etiği hakkına bilgi veriniz. Ahilik ile günümüz ticaretinin etik değerlerini örnekler üzerinden karşılaştırınız.

2. Osmanlı ekonomisi ile ilgili aşağıdaki temel kavram, unsur ve uygulamaları açıklayınız.

Lonca, Gedik Hakkı, Kapalıçarşı, Kapan, Narh

3. Batıda merkantilizm ve makyavelizm gibi ekonomik yaklaşımdaki değişimler karşısında Osmanlı ekonomik sisteminin durağanlığının nedenleri nelerdir? Bu durağanlık Osmanlı ekonomisin nasıl etkilemiştir?

4. 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı Türk toplumunu nasıl etkilemiştir? Örnek olaylar üzerinden açıklayınız.

5. Konargöçer ve yerleşik yaşamda uygulanan eğitim sistemi arasındaki farkları Kök Türk ve Uygur örnekleri üzerinden açıklayınız.

6. İlk Türk İslam Devletlerinde Farabî, El Hazini, Bîrunî, İbni Sina, Harezmî gibi bilginlerin bilime katkıları neler olmuştur?

7. Sıbyan Mektepleri, Medrese, Enderun, Harem ve Şehzadegân mekteplerinde verilen eğitim hakkında bilgi veriniz.

8. Osmanlı Devleti’ndeki azınlık ve yabancı okullar hangileridir? Bu okulların zararlı faaliyetleri neler olmuştur?

9. Tanzimat sonrasında Osmanlı eğitim sisteminde yer alan Aşiret Mektebi adlı okulun açılış amacı nedir?

10. Cumhuriyet Dönemi’nde bilimsel faaliyetleriyle öne çıkan bilim insanlarının çalışmaları hakkında bilgi veriniz.

---

2024-2025 Türk Kültür ve Medeniyet Tarihi Dersi 2. Dönem 1. Yazılı Sınavı Yanıt Anahtarı

TÜRK KÜLTÜR VE MEDENİYET TARİHİ DERSİ

2. DÖNEM 1. YAZILI SINAVI

YANITLAR

Yanıt 1: Ahilik, Osmanlı İmparatorluğu döneminde Anadolu’da ortaya çıkan ve esnaf ve zanaatkarları bir araya getiren bir teşkilattır. Ahilik, meslek etiği, dayanışma, dürüstlük gibi değerleri ön planda tutan bir kurumdur. İşte Ahilik kurumunun meslek etiği ile günümüz ticaretinin etik değerlerini karşılaştıran bazı örnekler:

– Ahilik: Ahilikte dürüstlük ve adalet çok önemlidir. Ahiler arasında haksız rekabeti önlemek için birçok kural ve yaptırım bulunurdu. Meslektaşlar arasında eşitlik ve adalet sağlanmaya çalışılırdı.
– Günümüz Ticareti: Dürüstlük ve adalet günümüz ticaretinde de önemlidir. Sahtecilik, hileli ticaret gibi davranışlar yasalarla yasaklanmış ve cezalandırılmaktadır.

– Ahilik: Ahilikte esnaf ve zanaatkarlar birbirlerine destek olur, ekonomik sıkıntıları olanlara yardım ederlerdi. Ahilik loncaları, üyeleri arasında dayanışmayı teşvik ederdi.
– Günümüz Ticareti: Günümüzde de iş dünyasında dayanışma ve yardımlaşma önemlidir. Sivil toplum örgütleri, meslek birlikleri gibi kurumlar bu amaçla faaliyet gösterir.

– Ahilik: Ahilikte bir mesleği öğrenmek uzun yıllar süren bir süreçti. Ustalık belgeleri ile deneyim ve bilgi sınavlarına tabi tutulurdu.
– Günümüz Ticareti: Günümüzde de bir mesleği öğrenmek ve usta olmak belirli bir süreç ve eğitim gerektirir. Meslek etiği, işin kalitesi ve müşteri memnuniyeti için önemlidir.

– Ahilik: Ahiler müşteri memnuniyetini önemserlerdi. Kaliteli ürünler üretmek ve müşterilere dürüst hizmet sunmak esas amaçlardandı.
– Günümüz Ticareti: Günümüzde de müşteri memnuniyeti işletmelerin başarısı için kritik öneme sahiptir. Müşteri memnuniyetsizliği, itibar kaybına ve iş kaybına yol açabilir.

– Ahilik: Ahiler, toplumlarına karşı sorumlulukları olduğuna inanırlardı. Eğitim, kültür ve sosyal yardımlar gibi alanlarda faaliyet gösterirlerdi.
– Günümüz Ticareti: Günümüzde işletmelerin toplumsal sorumlulukları giderek daha fazla önem kazanıyor. Sosyal projeler, çevresel duyarlılık gibi alanlarda faaliyet göstermek işletmeler için artık bir zorunluluk haline gelmiştir.

Sonuç olarak, Ahilik kurumu ve günümüz ticareti arasında belirli benzerlikler bulunsa da, zamanın ve teknolojinin değişmesiyle beraber bazı farklılıklar da ortaya çıkmıştır. Ancak temelde dürüstlük, adalet, dayanışma, meslek ahlakı gibi değerler hem Ahilik döneminde hem de günümüz ticaretinde önemini korumaktadır.

Yanıt 2: Osmanlı ekonomisiyle ilgili temel kavramları, unsurları ve uygulamaları:

Lonca: Loncalar, aynı mesleği icra eden esnaf ve zanaatkarların bir araya gelerek oluşturduğu teşkilatlardır. Loncalar, üyelerinin çıkarlarını korumak, meslek etiği ve kalitesini yükseltmek amacıyla kurulmuşlardır. Loncalar, ustalar, kalfalar ve çıraklar olmak üzere farklı üyelik seviyelerine sahipti.

Gedik Hakkı: Gedik hakkı, belirli bir iş kolunda faaliyet gösteren zanaatkarlara devlet tarafından verilen ayrıcalıklı bir iş yapma yetkisidir. Gedik hakkı, o dönemin ekonomik düzenini belirleyen önemli unsurlardan biriydi ve rekabeti sınırlamak için kullanılırdı.

Kapalıçarşı: Kapalıçarşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun başkenti olan İstanbul’da yer alan büyük bir çarşı kompleksidir. 15. yüzyılda inşa edilen bu çarşı, dönemin ticaret merkezlerinden biriydi. Değişik branşlardaki esnaf, zanaatkar ve tüccarlar bu çarşıda faaliyet gösterirdi.

Kapan: Kapan, Osmanlı ekonomisinde fiyat kontrolünü sağlamak amacıyla kullanılan bir uygulamadır. Belirli mal ve hizmetlerin fiyatları, devlet otoritesi tarafından belirlenir ve bu fiyatların üzerinde satış yapmak yasaktı.

Narh: Narh, Osmanlı döneminde belirli ürünlerin fiyatlarını düzenlemek amacıyla yapılan devlet müdahalesidir. Belli başlı temel ihtiyaç maddelerinin fiyatları, devlet tarafından sık sık kontrol edilir ve düzeltilirdi.

Bu kavramlar ve uygulamalar, Osmanlı İmparatorluğu döneminde ekonomik düzenin temel taşlarıydı. Loncalar, esnaf ve zanaatkarları bir araya getirerek dayanışmayı ve kaliteyi artırmıştı. Gedik hakkı, belirli mesleklerde rekabeti sınırlayarak üretimdeki dengeleri sağlamıştı. Kapalıçarşı, ticaretin yoğunlaştığı büyük bir merkez olarak önemliydi. Kapan ve narh ise fiyat kontrolünü ve düzenlemesini sağlamak için kullanılan yöntemlerdi.

Yanıt 3: Osmanlı ekonomisinin Batı’da gelişen ekonomik yaklaşımlara göre neden daha duraklı kaldığını anlamak için şu faktörlere bakabiliriz:

Osmanlı toplumu, geleneksel ve konservatif bir yapıya sahipti. Bu nedenle, yeni ekonomik yaklaşımların benimsenmesi ve uygulanması daha zor olabilirdi. Geleneksel meslekler, lonca sistemi ve el sanatları Osmanlı ekonomisinin temelini oluşturuyordu. Osmanlı ekonomisi, merkeziyetçi bir yapıya sahipti ve devletin ekonomik faaliyetlere yoğun şekilde müdahale ettiği bir sistemdi. Devlet, ticaretin ve ekonominin belirli kurallarına ve düzenlemelerine sahipti. Batı’da Rönesans, Reform ve Sanayi Devrimi gibi büyük sosyal ve ekonomik değişimler yaşanırken, Osmanlı İmparatorluğu’nda bu tür değişimler daha yavaş ve kontrollü bir şekilde gerçekleşti. Bu, ekonominin hızlı dönüşümünün önündeki bir engel olabilir. Osmanlı İmparatorluğu, önemli ticaret yollarının üzerinde yer alıyordu. Bu da ticaretin kontrolünü sağlamak isteyen birçok devletin Osmanlı ekonomisine müdahalesine neden oldu. Bu durum, ekonominin dış etkilere maruz kalmasına ve değişimlerin sınırlanmasına yol açmış olabilir.

Bu duraklık, Osmanlı ekonomisini şu şekillerde etkilemiş olabilir; Batı’da Sanayi Devrimi gibi büyük teknolojik atılımlar yaşanırken, Osmanlı ekonomisi bu tür gelişmeleri yakalayamadı. Bu da üretim kapasitesinin ve verimliliğin düşük kalmasına sebep olmuş olabilir. Osmanlı ekonomisi, genellikle dışa bağımlı bir yapıya sahipti. Özellikle tarım ürünlerinin ve hammadde ihtiyacının büyük bir kısmını dışarıdan temin etmek zorunda kalıyordu. Bu da ticaret dengesizliklerine ve ekonomik zorluklara yol açabilirdi. Osmanlı ekonomisi zaman zaman çeşitli krizlerle karşılaştı. Bu krizlerin etkin bir şekilde yönetilememesi, ekonominin daha da zayıflamasına neden olmuş olabilir. Sonuç olarak, Osmanlı ekonomisinin Batı’daki ekonomik yaklaşımlara göre daha duraklı olmasının temel nedenleri kültürel, siyasi ve ekonomik faktörlerdir. Bu duraklık, zamanla Osmanlı İmparatorluğu’nun ekonomik kalkınma ve rekabet kabiliyetini olumsuz etkilemiş olabilir.

Yanıt 4: 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, dünya genelinde büyük ekonomik çöküntüye neden olan bir dönemdi. Türkiye de bu bunalımdan etkilenmiş ve bir dizi olumsuz etkiyle karşılaşmıştır. Bu dönemde Türk toplumunu etkileyen bazı örnekler:

Bunalımın etkisiyle birçok işletme kapanmış, üretim azalmış ve işsizlik artmıştır. Özellikle sanayi bölgelerinde işsizlik oranları yükselmiş, çalışanların gelirleri düşmüş ve yoksulluk seviyeleri artmıştır. Tarım, o dönemde Türk ekonomisinin temelini oluşturuyordu. Ancak dünya genelinde talep düşüşü nedeniyle tarım ürünlerinin fiyatları düştü. Bu da tarım gelirlerinin azalmasına ve köylülerin geçim sıkıntısı çekmesine neden oldu. Dünya genelinde ticaret hacmi azaldığı için Türkiye’nin dışa olan ticareti de olumsuz etkilendi. Dışarıya ihraç edilen ürünlerin fiyatları düştü ve dış ticaret dengesizlikleri yaşandı. İşsizlik artışı, işçi haklarındaki düşüş ve ekonomik zorluklar, toplumda huzursuzluğa neden oldu. Özellikle büyük şehirlerde işçi grevleri ve protestolar görüldü. Türk hükümeti, ekonomik bunalımın etkilerini hafifletmek için çeşitli politikalar uygulamaya başladı. Tarım ve sanayi sektörlerine destek verildi, kamu yatırımları artırıldı.

Bu dönemde, Cumhuriyet döneminin ilk yılları olarak bilinen dönem başladı. Bu dönemde, modernizasyon ve kalkınma amacıyla önemli altyapı projeleri başlatıldı. Örneğin, Ankara’nın başkent olması ve modern bir başkent inşa edilmesi gibi projeler bu döneme denk gelir. Bunalım sonrasında Türkiye, kendi sanayisini kurma yolunda büyük bir hamle başlattı. Tarım ve sanayi sektörlerini desteklemek için çeşitli teşvikler ve politikalar uygulandı. Bu, Türk ekonomisinin daha bağımsız ve kalkınmış bir hale gelmesine yol açtı. Sonuç olarak, 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı, Türk toplumunu işsizlik, yoksulluk, ekonomik sıkıntılar ve sosyal huzursuzluklar gibi olumsuz etkilerle karşılaştırmıştır. Ancak Türk hükümeti bu dönemde çeşitli politikalarla ekonomik durgunluğu aşma yoluna gitmiş ve kalkınma için önemli adımlar atmıştır. Bu süreç, Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinin ekonomik temellerini atmada önemli bir rol oynamıştır.

Yanıt 5: Kök Türk ve Uygur toplumları, Orta Asya’da yaşamış önemli Türk topluluklarıdır. Bu topluluklar arasında konargöçer ve yerleşik yaşam tarzlarına dayalı farklı eğitim sistemleri mevcuttu.

Kök Türk Toplumu: Kök Türk toplumu genellikle konargöçer bir yaşam tarzına sahipti. Bu nedenle eğitim, çoğunlukla aile içinde, kabile reisi veya bilgili kişiler tarafından verilirdi. Kök Türkler, göçebe hayatlarından dolayı sabit bir eğitim kurumu bulundurmuyorlardı. Eğitim, genellikle çadır gibi taşınabilir yapılar içinde gerçekleştirilirdi. Kök Türkler, genellikle savaşçı bir toplum olarak bilinirlerdi. Bu nedenle eğitim, savaş sanatları, avcılık, atıcılık ve hayvan bakımı gibi pratik becerilere odaklanırdı. Kök Türkler, yazılı kültürün yerine sözlü geleneklere dayanıyorlardı. Destanlar, hikayeler ve efsaneler nesilden nesile aktarılıyordu.

Uygur Toplumu: Uygur toplumu, genellikle yerleşik bir yaşam tarzına sahipti. Bu nedenle eğitim daha organize bir şekilde sağlanabiliyordu. Uygurlar, şehirlerde medreseler gibi sabit eğitim kurumlarına sahiptiler. Bu medreselerde dinî eğitim ve ilim öğretilirdi. Uygur eğitim sistemi, dini eğitim ve İslam öğretileri üzerine yoğunlaşıyordu. Kur’an okuma, hadisler, dinî hukuk gibi konular öğretilirdi. Ayrıca tıp, matematik, coğrafya gibi alanlarda da eğitim verilirdi. Uygurlar, kendi yazı sistemlerini geliştirmişlerdi. Uygur alfabesiyle yazılmış eserler ve belgeler bulunmaktadır. Bu, yazılı kültürün gelişmiş olduğunu gösterir.

Sonuç olarak, Kök Türkler ve Uygurlar arasındaki eğitim sistemleri, yaşam tarzlarındaki farklılıklar nedeniyle önemli ölçüde ayrılıyordu. Kök Türkler konargöçer bir yaşam sürdürdükleri için eğitim daha esnek ve pratik becerilere dayalıydı. Uygurlar ise yerleşik bir toplumdu ve daha organize bir eğitim sistemine sahiptiler, özellikle dinî ve bilimsel alanlarda eğitim veriyorlardı.

Yanıt 6: İlk Türk-İslam devletleri döneminde yaşamış olan Farabi, El Hazini, Biruni, İbni Sina ve Harezmi gibi bilginler, çeşitli alanlarda önemli katkılarda bulunmuşlardır.

Farabi (870-950): Filozofi ve matematik alanlarında önemli çalışmalar yapmıştır. Aristoteles’in eserlerini Arapça’ya çevirmiş ve bu eserler üzerine yorumlar yapmıştır. Felsefi çalışmalarıyla İslam dünyasında hümanizmin temellerini atmış ve Aristo’dan gelen fikirleri İslam düşüncesiyle sentezlemiştir.

El Hazini (943-1009): Kimya ve astronomi alanlarında önemli çalışmalar yapmıştır. “El-Mizan fi’l-Teb” adlı eseri, kimyada ağırlıklar teorisini geliştirmesiyle bilinir.

Biruni (973-1048): Astronomi, matematik, coğrafya, tarih, fizik ve felsefe alanlarında çalışmıştır. Coğrafi keşifler, jeodezi ve dünyanın çevresini ölçme konularında önemli katkılarda bulunmuştur. Hindistan’ın kültürü ve bilimine dair önemli çalışmalar yapmış, “Hindistan’daki Durum” adlı eseri bu alandaki başarısını gösterir.

İbni Sina (980-1037): Tıp, matematik, kimya, astronomi, felsefe ve mantık alanlarında geniş bir yelpazede çalışmalar yapmıştır. “El-Kanun fi’t-Tıp” adlı tıp alanındaki encümen niteliğindeki eseri, Ortaçağ’da Avrupa ve İslam dünyasında önemli bir referans haline gelmiştir.

Harezmi (780-850): Matematik ve astronomi alanlarında çalışmış, cebirin temellerini atmıştır. “Kitab al-Mukhtasar fi Hisab al-Jabr wal-Muqabala” adlı eseri, cebir alanında önemli bir başvuru kaynağı olmuştur. Ayrıca “Kitab al-Kitab al-Mukhtasar fi’l-Hisab” adlı eseri de matematikle ilgilidir.

Bu bilginler, ilim ve bilim alanlarında yaptıkları çalışmalarla hem kendi dönemlerinde hem de sonraki nesillerde büyük etkiler bırakmışlardır. Onların eserleri, hem Ortaçağ İslam dünyasında hem de Avrupa’da önemli bir rol oynamış, bilimsel ve felsefi ilerlemelerin temelini atmıştır.

Yanıt 7: Bu okullar, Osmanlı İmparatorluğu’nun farklı dönemlerinde farklı amaçlarla kurulmuş eğitim kurumlarıdır.

Sıbyan Mektepleri: Osmanlı İmparatorluğu’nda, genellikle mahalle camilerinin yanında bulunan ve çocuklara temel dini eğitimi veren ilk eğitim kurumlarıdır. Burada öğrencilere Kur’an-ı Kerim okuma, yazma ve temel dini bilgiler öğretilirdi. Bu mektepler, genellikle 5-7 yaşlarındaki çocuklar için hizmet verirdi.

Medrese: Medrese, Osmanlı İmparatorluğu’nda daha üst düzey eğitim veren dini ve ilmi okullardı. Temel dini bilimlerin (fıkıh, tefsir, hadis, kelam gibi) yanı sıra fen bilimleri, tıp, hukuk gibi alanlarda da eğitim verilebilirdi. Medrese eğitimi, öğrencilerin daha derinlemesine bilgi edinmelerini ve dini ilimlerde uzmanlaşmalarını amaçlar.

Enderun: Osmanlı İmparatorluğu’nda sarayın içinde yer alan özel eğitim kurumudur. Padişahın yakın çevresi ve saray mensupları için düzenlenmişti. Burada eğitim alan öğrencilere “Enderunlu” denirdi. Enderun’da dil, edebiyat, tarih, sanat, astronomi, coğrafya gibi dersler verilirdi. Ayrıca devlet yönetimi, diplomatlık ve ordu yönetimi konularında da eğitim alınırdı.

Harem Mektepleri: Osmanlı İmparatorluğu’nda sarayın içinde harem bölümünde yer alan özel eğitim kurumlarıdır. Harem mekteplerinde sadece kadınlara yönelik eğitim verilirdi. Padişahın anneleri, eşleri, kızları ve harem halkı bu mekteplerden eğitim alırdı. Eğitim, genellikle dini bilimler ve Osmanlı kültürü üzerine yoğunlaşırdı.

Şehzadegân Mektepleri: Osmanlı İmparatorluğu’nda şehzadelerin eğitim aldığı okullardır. Şehzadegan mektepleri, şehzadelerin devlet yönetimi, askeri strateji, sanat ve kültür alanlarında yetişmelerini amaçlar. Bu mekteplerde ayrıca felsefe, mantık ve diğer bilimler de öğretilirdi.

Bu eğitim kurumları, Osmanlı İmparatorluğu’nun farklı sosyal ve yönetimsel kesimlerine hitap eden, farklı amaçlarla kurulmuş okullardır. Her biri kendi alanında eğitim vermiş ve Osmanlı toplumunun eğitim seviyesini yükseltmiştir.

Yanıt 8: Osmanlı İmparatorluğu’nda azınlık ve yabancı okullar çeşitli dönemlerde faaliyet göstermiştir. Bu okulların varlığı bazı zamanlarda gerilimlere ve çatışmalara yol açmış, ancak aynı zamanda farklı toplulukların eğitim almasına da olanak sağlamıştır. Bazılarının zararlı faaliyetlerde bulunduğuna dair iddialar da olmuştur.

Rum, Ermeni, Yahudi Okulları: Osmanlı İmparatorluğu’nda Rum, Ermeni ve Yahudi cemaatleri kendi dillerinde eğitim veren okullara sahipti. Bu okullar, dini ve kültürel eğitimlerin yanı sıra genel eğitim de sağlıyordu. Bu okulların bazıları Osmanlı yönetimine karşı politik faaliyetlerde bulunduğu veya ayrılıkçı fikirlerin yayıldığı iddialarıyla zaman zaman hükümetin dikkatini çekmiş olabilir.

Yabancı Okullar: Osmanlı İmparatorluğu’nda Batılı devletlerin vatandaşlarına ve Hristiyan azınlıklara yönelik olarak açılmış okullardır. Amerikan, Fransız, İtalyan ve İngiliz okulları gibi farklı ülkelerin okulları bu kategoriye girer. Bazı yabancı okulların, Osmanlı toplumunu Batılı fikirlerle tanıştırarak modernleşmeyi teşvik ettiği görüşü vardır. Bu da Osmanlı yönetiminde zaman zaman endişe yaratmıştır.

İslam Azınlık Okulları: Osmanlı İmparatorluğu’nda Müslüman olmayan topluluklara yönelik olarak açılmış eğitim kurumlarıdır. Özellikle Balkanlar’daki Müslüman olmayan toplulukların eğitim ihtiyaçları bu okullar aracılığıyla karşılanmıştır.

Konsolosluk Okulları: Yabancı devletlerin Osmanlı topraklarında bulunan konsoloslukları, kendi vatandaşlarına eğitim vermek amacıyla okullar açabilirdi.

Zararlı faaliyetler konusundaki görüşler subjektif olup, herhangi bir okulun gerçek anlamda zararlı bir faaliyet içerip içermediği, o dönemin politik ve sosyal koşullarına göre değerlendirilmelidir. Bazı okullar gerçekten de politik ve ayrılıkçı faaliyetlerde bulunmuş olabilirken, diğerleri sadece eğitim hizmeti sunmuş olabilir. Her durum kendi bağlamında ele alınmalıdır.

Yanıt 9: Tanzimat dönemi (1839-1876), Osmanlı İmparatorluğu’nda önemli reformların başladığı bir dönemdir. Bu dönemde, eğitim sistemi de ciddi şekilde ele alınmış ve modernleştirilmeye çalışılmıştır. Aşiret Mektebi adlı okullar da bu reformların bir parçası olarak kurulmuştur.

Aşiret Mektebi’nin açılış amacı, özellikle kırsal bölgelerde yaşayan aşiret mensuplarına, temel okuryazarlık ve eğitimi sağlamaktı. Bu okullar, aşiretlerin geleneksel yaşam biçimlerini sürdürürken aynı zamanda modern bilgi ve becerilere de sahip olmalarını hedefliyordu. Bu okullar, aşiretlerin kendi geleneklerini ve kültürlerini sürdürmelerini desteklemek amacıyla açılmıştı. Ayrıca, bu okullar aracılığıyla aşiretlerin topluma daha fazla entegre olmaları ve modern devlet yapısına uyum sağlamaları amaçlanmıştı. Bu şekilde, Osmanlı yönetimi, aşiretlerin modernleşme sürecine entegre olmalarını hedefliyordu.

Ancak, bu okulların etkinliği ve başarısı zaman içinde tartışmalı olmuş, bazı bölgelerde aşiretlerin geleneksel yaşam biçimine karşı çıkarak tercih etmedikleri görülmüştür. Ayrıca, aşiretlerin modern eğitime olan yaklaşımları da bölgeden bölgeye farklılık gösterebilirdi. Sonuç olarak, Aşiret Mektepleri, Tanzimat döneminde Osmanlı eğitim reformları çerçevesinde, aşiretlerin modern eğitimle tanışmasını ve geleneksel yaşam biçimlerini modern bilgi ve becerilere entegre etmelerini amaçlayan okullardı. Bu, Osmanlı yönetiminin modernleşme çabalarının bir yansımasıydı.

Yanıt 10: Cumhuriyet dönemi Türkiye’sinde birçok bilim insanı, çeşitli alanlarda önemli çalışmalar yaparak bilimsel alandaki gelişmelere katkıda bulunmuşlardır.

Celal Şengör (1955 – ): Jeoloji alanında dünya çapında tanınmış bir bilim insanıdır. Levha tektoniği konusundaki çalışmalarıyla bilinir.

Aziz Sancar (1946 – ): Biyokimya alanında çalışan ve Nobel Kimya Ödülü sahibi olan Aziz Sancar, DNA onarım mekanizmaları üzerine yaptığı çalışmalarla tanınır.

Fuat Sezgin (1924-2018): İslam bilim tarihi alanında dünyaca ünlü bir bilim insanıdır. İslam medeniyetinin bilimsel katkılarını incelemiş ve bu alanda önemli eserler vermiştir.

Behram Kurşunoğlu (1922-2003): Fizik alanında çalışan ve uluslararası alanda tanınan bir bilim insanıdır. Kuantum mekaniği ve yarı iletkenler konularında önemli çalışmalar yapmıştır.

Türkan Saylan (1935-2009): Tıp alanında önemli bir bilim insanı olan Saylan, özellikle lepra (cüzam) hastalığı ile mücadelede önemli rol oynamış ve Tüberküloz ve Leproloji Enstitüsü’nün kurulmasında etkili olmuştur.

Hayrettin Karaca (1924-2016): Türk jeoloji alanında önemli bir isimdir. Karaca, özellikle Karst jeolojisi ve yeraltı suları konularında çalışmıştır.

Bu bilim insanları, kendi alanlarında yaptıkları çalışmalarla Türk bilim dünyasının gelişmesine katkıda bulunmuş ve uluslararası alanda tanınmış isimlerdir. Bu isimlerin çalışmaları, Türkiye’nin bilimsel alandaki potansiyelini ve katkı sağlama kapasitesini göstermesi açısından önemlidir.

---

Tüm Yazılı Sınavlar: Tarih dersi yazılı sınavları ile ilgili örnek sınavların tamamını incelemek için Tarih Dersi Yazılı Sınavları – Yeni Müfredata Göre (2024-2025) başlıklı yazımızı ziyaret edebilirsiniz.