Tarih ve Diğer Bilimler – Tarihe Yardımcı Bilimler (Tüm Liste)

Tarih bugün dünyada başlı başına bir alan olarak kabul edilmekte ve öğretim kurumlarında okutulmaktadır. Kendine özgü felsefesi ve özellikleriyle tarih diğer bilim dalları ile ilişki içindedir. Tarih ile tarihe yardımcı bilimler arasındaki ilişki bilimsel sonuçlara ulaşmada önemli bir yer tutmaktadır. Tarih ve diğer bilimler arasındaki ilişkiyi anlayabilmek için tarih ve diğer bilimler arasındaki yöntem benzerliklerini ve farklılıklarını ortaya koymak gerekmektedir. Bunun için ise öncelikle tarih biliminin yöntemi konusuna değinmekte yarar vardır.

Tarih Biliminin Yöntemi

Tarih biliminin yöntemi konusunu incelemeden önce yöntem kavramını açıklamak doğru olacaktır.

Yöntem Nedir?

Bir sonuca ulaşmak için bilim ve mantığa uygun bir şekilde yapılan araştırma biçimine yöntem denir. Doğa bilimleri ile toplum bilimlerinin yöntemleri birbirinden farklıdır.

Doğa Bilimlerinin Yöntemi Nedir?

Gözlemlere, deneylere, laboratuvar ölçümlerine, formüllere, kural, yasa ve sonuçlara dayalı yöntem kullanır.

Toplum Bilimlerinin Yöntemi Nedir?

Geçmişte yaşanmış olayları konu edindiği için; deney, gözlem, formül, kural ve yasa koyamaz. Bilim olma özelliğini araştırmacı ve sorgulamacı özelliğinden alır. Toplumsal bilimlerin olayları inceleme yöntemi deney değil sorunu çözümleyerek anlamak ve açıklamaktır.

Tarihin kendine özgü bir yöntemi vardır. Tarihin konusu yaşanan tarihe doğru bilgi elde etmek olduğuna göre bu iş an ancak yaşanan tarihten günümüze yansıyan izlerin yani yaşanan tarihe tanıklık yapacak belgelerin değerlendirilmesi ile olanaklıdır.

Tarih, yöntem olarak diğer bilimlerden farklılık gösterir. Tarihi olaylar, doğa bilimleri gibi tümdengelim ve tümevarım yöntemleriyle kavranamaz. Çünkü bu bilimlerin ilgilendiği konuların doğruluğu deneyle ortaya konabilirken tarih bilimi için deney uygulanabilecek bir yöntem değildir. Tarihi olaylar arasında sıkı bir bağlantı kurmak; doğa bilimlerindeki gibi yasalar oluşturmak olanaklı değildir. Disiplinler arası işbirliğinin geliştiği günümüzde tarih biliminin ana uğraşısı, incelenmesi ve açıklanması zaman alan karmaşık tarihi olayları ortaya koymaya çalışmaktır.

Tarih ve Diğer Bilimler Arasındaki İlişki

Tarihi diğer toplumsal bilim dallarından ayıran en önemli fark; diğer bilimler insanı veya doğayı bir yönüyle ele alırken tarih, insanı her yönüyle ve bütün yaptıklarıyla anlamaya ve anlatmaya çalışır.

Tarihçi; siyasi, askeri, kültürel, sosyal veya biyografik çalışmalar yaparken coğrafya, sosyoloji, felsefe, ekonomi, kronoloji, etnografya, hukuk, heraldik, arkeoloji, sanat tarihi, dil bilimi gibi farklı bilim dallarından yararlanır. Tarihe yardımcı bilimler listesini aşağıda inceleyebilirsiniz. İşte tarihin faydalandığı bilimlerin tüm listesi;

Tarihe Yardımcı Bilimler (Tüm Liste)

Coğrafya

Her tarihi olay bir yerde gerçekleşir. Tarihi olayların yerinin, toplumların ekonomik ve toplumsal durumlarının belirlenmesinde yararlanılan bilim dalıdır. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Arkeoloji

Geçmiş dönemlerle ilgili buluntuların ortaya çıkarılmasında yararlanılan kazı bilimidir. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Antropoloji

İnsan soylarını ve insanların toplumsal yapılarını inceleyerek tarihe yardımcı olan bilim dalıdır. İnsanların iskeletlerini ve kafataslarını inceleyerek tarihin eski dönemlerini aydınlatmaya çalışır. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Etnografya

Toplumların yaşayış, gelenek ve göreneklerini inceler. Bu bilgiler, tarihi belgelerin az olduğu durumlarda önem taşır. Toplumların öz kültürlerini inceler. Uygarlık tarihinin aydınlatılmasında başvurulan önemli bir bilim dalıdır. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Hukuk

Toplu halde yaşayan insanların birbirleriyle ve devlet ile olan ilişkilerini düzenleyen kurallardır. İncelenen toplumla ilgili ekonomik, siyasi, kültürel konularda tarihi bilgiler elde edilir. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Kronoloji

Zaman bilimidir. Tarihi olayların neden-sonuç ilişkisi gözetmeden oluş sırasına göre sıralanmasıdır. Tarihçiler, tarihi olayları incelerken neden-sonuç ilişkisi kurmak için yararlanırlar. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Edebiyat

Duygu ve düşünceleri söz ve yazı ile etkili bir biçimde anlatma sanatıdır. Edebiyat, tarih içinde ortaya çıkmış olan olaylar ile ilgilenmiştir ve olayların aktarılmasında rol oynamıştır. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Felsefe

Akıl ve mantık ilkesine uygun düşünmeyi temel alan bir bilimdir. Olayların doğru çözümlenmesi, o dönemin felsefesinin bilinmesiyle olanaklıdır. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Tarih Felsefesi

Değişik uygarlıkların ve kültürlerin ortaya çıkışından başlayarak tüm gelişimini ve tarih sahnesinden silinişlerini genel yasalara bağlı olarak açıklamaya çalışır. Bir toplumun kendi tarihini, dünya tarihi içindeki yerine oturtmasını ve bu deneyimini günümüz sorunlarının çözümünde yeniden yorumlanması ile tarihe bakışı (Tarih Felsefesi) ortaya çıkar. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Paleografya

Eski toplumlara ait yazıların okunması ve incelenmesinde yararlanılan bilim dalıdır. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Epigrafya

Anıt ve yazıtların (kitabelerin, abidelerin) üzerindeki yazıların incelenmesinde yararlanılan bilim dalıdır. Filoloji ve paleografya ile iş birliği halindedir. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Sosyoloji

Toplumun kurum ve kuruluşlarının insan ve toplum yaşamına etkilerini inceler. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Filoloji

Dil bilimidir. İnsanlık tarihinin aydınlatılmasında tarihe yardımcı olur. Diller arasındaki akrabalıkları, sözcük alışverişlerini inceler. Tarihçiler, göç hareketlerinin açıklanması, toplulukların yakınlık derecelerini ortaya koymada yararlanır. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Diplomatik

Siyasal belgelerin, antlaşmaların incelenmesinde yararlanılan bilim dalıdır. Belgeleri biçim, tür, içerik ve gerçekliği yönünden; devletlerarası yazışma biçimlerini, yönetim anlayışını ve devlet politikasını inceler. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

Nümizmatik

Değişik toplumların kullandıkları paraları inceler. Aynı zamanda tarihe yardımcı bilimler arasındadır.

İstatistik

Belli bir amaç için veri toplama, tablo ve çizelgeler ile özetleme, sonuçları yorumlama, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma ve olasılıklarda bulunma bilimidir. İlgi ve kullanılma alanı çok geniştir.

Ekoloji

Canlıların birbirleri ve çevreleri ile ilişkilerini inceleyen, doğanın korunmasına yönelik çalışmalar yapan bilim dalıdır.

Kimya

Karbon 14 (Karbonlama) yöntemi ile arkeolojik buluntuların zamanının belirlenmesinde yardımcı olur.

Sanat Tarihi

Arkeolojinin yöntemlerini kullanarak gelişmiş bir bilim dalıdır. Bir sanat yapıtının yaratıcısını, sanat değerini, toplumun sanata bakışını belirlemeye çalışır. Ayrıca toplumların kültürel düzeylerini, uygarlığa katkılarını araştırır.

Heraldik

Armaları inceleyen bilim dalıdır.

Sigilografya

Mühürleri ve damgaları inceler.

Onomastik

Özel adların kökenini inceler.

Paleontoloji

Fosilleri inceler.

Toponomi

Yer adlarını inceler.

Antrotoponomi

İnsan adlarını araştırır.

İktisat

Ekonomi bilimi olarak toplumların ekonomilerini inceler.

Psikoloji

Ruh bilimi olarak tarihi kişilerin ruh durumunu inceler.

Arkeometri

Arkeolojik buluntuları tarih sırasına göre tasnif eder.

Geneoloji

Toplumların soy ağacını inceler.

Teoloji

Din bilimidir. Dinlerin özelliklerini araştırır. Dinlerin insan toplulukları üzerindeki etkilerini araştırır.

Not: Bu konuyla ilgili aşağıdaki yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.

Tarih Diğer Bilimlerden Nasıl Yararlanır? (Coğrafya, Antropoloji ve Kimya)

Arkeoloji Nedir? Arkeoloji Tarihe Nasıl Yardımcı Olur?

Tarih ve Edebiyat Birbirlerinden Nasıl Yararlanır? Tarih ve Edebiyat İlişkisi