Orta Çağ’da Siyasi Yapılar (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 9. sınıf tarih dersinin 3. ünitesi olan Orta Çağ’da Dünya ünitesinin 1. konusu olan Orta Çağ’da Siyasi Yapılar konusuna yer verdik. Orta Çağ’da Siyasi Yapılar konusunu “Orta Çağ’da yeryüzünün çeşitli bölgelerinde kurulan siyasi ve sosyal yapıları tanır.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

Orta Çağ’da Siyasi Yapılar

Ders: Tarih 9

Ünite: Orta Çağ’da Dünya

Konu: Orta Çağ’da Siyasi Yapılar

Kazanım: Orta Çağ’da yeryüzünün çeşitli bölgelerinde kurulan siyasi ve sosyal yapıları tanır.

Orta Çağ’da Siyasi Yapılar konusu kapsamında Roma İmparatorluğu, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve Moğol İmparatorluğu ayrı başlıklar altında incelenmiştir. Orta Çağ’da Siyasi Yapılar konusuna geçmeden önce Orta Çağ’da dünyada yaşanan belli başlı olayları sıralayalım;

• 651 Sasani Devleti’nin yıkılması
• 711 Vizigot Krallığı’nın yıkılması
• 1000 İslamiyet’in Hindistan’da yayılmaya başlaması
• 1054 Katolik-Ortodoks bölünmesi
• 1196 Moğol İmparatorluğu’nun kurulması
• 1215 Magna Carta‘nın ilan edilmesi
• 1227 Moğol İmparatorluğu’nun parçalanması
• 1295 İngiltere’de parlamenter sisteme geçilmesi
• 1337-1453 Yüzyıl Savaşları
• 1347-1351 Avrupa’da Veba Salgını

Orta Çağ’da Kurulan Devletler

Orta Çağ’da kurulan başlıca devletler Roma İmparatorluğu, Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu, Sasani İmparatorluğu ve Moğol İmparatorluğu’dur.

Orta Çağ’da kurulan devletleri incelemeden önce bu devletlerde egemen olan yapıyı Feodalizm, Otokrasi ve Dogmatizm kavramları çerçevesinde açıklayalım.

Feodalizm Nedir?

Feodalizm, Orta Çağlarda ortaya çıkmıştır. Derebeylik Düzeni olarak da bilinmektedir. Feodalizm Lord olarak adlandırılan toprak sahibinin toprağında çalışan insanlara ürünlerinden veya kazancından bir miktarını vermesine denir. Feodalizmin dokuzuncu ve on beşinci yüzyıllar arasında kabul gördüğü düşünülmektedir.

Roma İmparatorluğu’nun parçalanmasının ardından küçük ve bölgesel egemen birimler ortaya çıkmıştır. Bu birimler Lordlar ve Lordların egemenliğindeki serf adı verilen köylülerden oluşmuştur. Feodalizm anlayışında hiyerarşi bulunur toprak hiyerarşik bir düzene bağlanmıştır. Bu sistemde alt kısmda kalanlar köylülerdir. Coğrafi Keşifler, ateşli silahlanma ve veba salgını ile artan ölüm sayıları sebebi ile feodalizm anlayışı çökmüştür.

Okuma Önerisi: Not: Bu konuyla ilgili olarak Feodalizm (Feodalite) Nedir? Özellikleri Nelerdir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.h

Otokrasi Nedir?

Orta Çağ’da özellikle Avrupa’da siyasi yapıyı biçimlendiren ve bu döneme damgasını vuran sistem Feodalizm olmuştur. Orta Çağ’da feodalizm sisteminin yanında otokrasi de sık görülen bir yönetim biçimidir. Otokrasi, bütün siyasi yetkilerin kralın elinde olduğu bir yönetim biçimidir. Otokraside, yönetim miras yoluyla değil, kişiler tarafından ele geçirilirdi.

Dogmatizm Nedir?

Dogmatizm, sorgulamadan ve araştırmadan kabul edilen bir düşünceyi benimsemektir. Gelen bilgiyi hiç bir şekilde eleştirmeden ve sorgulamadan kabul etmeyi savunur. Dogmatizm ileri sürülen düşünceyi belli bir kanıt, gerekçe veya ilke sorgulamadan kabul eden bir anlayıştır.

Roma İmparatorluğu

Roma İmparatorluğu’nun lideri Augustus’tur. August tarafından M.Ö. 1. yüzyılda kurulmuştur. Uzun yıllar boyunca Akdeniz kıyılarında hüküm süren Roma İmparatorluğu, 375 yılı itibari ile meydana gelen karışıklıklar sebebi ile 395 yılında Doğu Roma ve Batı Roma olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Batı ve Doğu olmak üzere ikiye ayrılan Roma İmparatorluğu’nun Batı’da kalan kısmı diğer ismi ile Batı Roma İmparatorluğu Cermen kavimlerinin saldırıları sonucunda belli sorunlar yaşamıştır ve zaman içerisinde yıkılmıştır. Doğu Roma İmparatorluğu’nun bir diğer ismi ise Bizans İmparatorluğu’dur. Bizans İmparatorluğu, 1453 yılında Osmanlı Devleti’nin padişahı olan Fatih Sultan Mehmet (II. Mehmet) tarafından fethedilmiştir.

Doğu Roma (Bizans) İmparatorluğu

Bizans İmparatorluğu, Doğu Roma İmparatorluğu olarak da bilinmektedir. Bizans İmparatorluğu’nun başkenti Konstantinopolis’tir. Konstantinapolis’in günümüzdeki adı İstanbul’dur. İstanbul, Osmanlı da dahil olmak üzere çok fazla devletin başkentliğini yapmıştır. Bizans İmparatorluğu devamlılığını sürdürdüğü zamanlarda Avrupa devletlerinin arasındaki ekonomik, askeri ve sosyal yönden en gelişmiş devletti. Bizans İmparatorluğunun tahtına geçen imparatorlardan biri olan I. Theodosius (taht: 379–395) Hristiyanlık dinini devletin dini olarak belirlemiş ve Bizans İmparatorluğu’nun vatandaşı olan her bireyin Hristiyan olması gerektiği kuralını koymuştur. Yürürlüğe giren bu kanun ile birlikte diğer dinler yasaklanmış ve herkesten Hristiyan olması beklenmiştir.

Bizans İmparatorluğu, I. Justinianus zamanında en fazla bölgeye yayılmış ve çok fazla toprağa sahip olmuştur. 602-628 yılları arasında gerçekleşen Sasani Devleti ve Bizans İmparatorluğu arasındaki savaş sebebi ile Bizans İmparatorluğu çok büyük kaynak sıkıntıları çekmeye başlamıştı. 7. yüzyılda İslam dinin yayılma sürecinde çok büyük toprak kayıpları ile karşı karşıya kaldı. Bizans İmparatorluğu bir kaç yıl içinde İmparatorluğun en zengin ve verimli şehirleri olan Mısır ve Suriye’yi Araplara kaybetti.

Sasani İmparatorluğu

Sasani İmparatorluğu, Sasaniler olarak da bilinmektedir. İmparatorluğun sınırları bu günkü isimleri ile İran, Irak, Azerbeycan, Ermenistan, Afganistan, Türkiye’nin doğu bölgesi, Pakistan ve Kafkaslar’ı kaplamaktaydı.Bir zamanlar Sasani İmparatorluğunun hükümdarı olan II. Hüsrev’in tahtta kaldığı zamanlarda Mısır, Ürdün, Filistin ve Lübnan Sasani Devletine katılmıştır. Sasaniler İmparatorluklarını İranlıların devleti olarak adlandırmaktaydılar.

Sasani Dönemi, Geç İlk Çağ’ı kapsayarak İranlıların en gelişmiş ve en etkin oldukları dönemlerden biri olarak kabul edilir. Sasani Devleti İran’ın Müslümanlar tarafından fethedilmesinden ve İslamlaştırılmasından önceki son büyük devlet olmuştur. Sasani Devleti’nin kültürel yapısı bir çok devleti etkilemiştir Batı Avrupa, Çin ve Hindistan bu devletlere örnektir. Sasani devletinin son hükümdarı Şehinşah krallar kralı olarak bilinmektedir. Şehinşah’ın İlk İslam devleti ile girdiği 14 yıl süren savaşın ardından Sasani İmparatorluğu çöküş çağına girmiş ve zaman içinde de yıkılmıştır.

Moğol İmparatorluğu

Günümüzde de çoğu insanın Moğollar olarak bildiği Moğol İmparatorluğu 1206 ve 1294 yılları arasında Orta Asya’da kurulmuş olan bir İmparatorluktur. Moğol İmparatorluğu Cengiz Han’ın idaresine boyun eğmiş Türk ve Moğol boylarının birleşiminden oluşuyordu. Moğol İmparatorluğu Cengiz Han tarafından kurulmuştur. Moğol İmparatorluğu kısa zamanda çok fazla toprağın sahibi olmuştur öyle ki Moğol İmparatorluğu dünyanın %22’sine sahip olmuştur ve tarihin en büyük bitişik sınırlarına sahip devleti olmuştur. Moğol İmparatorluğu’nun en gelişmiş ve en fazla toprağa sahip olduğu dönemde 100 milyondan fazla insan Moğol İmparatorluğu’nun vatandaşı kabul ediliyordu. Cengiz Han’ın ölümünün ardından Cengiz Han’ın oğlu olan Ögeday devlete liderlik etmiştir. Moğol İmparatorluğunun ilk yenilgisi 1260 yılında Memluklar ile Moğol İmparatorluğu arasında meydana gelen savaştır. 1294 yılında devletin lideri olan Kubilay’da vefat edince imparatorluk bölündü.

---

3. Ünitenin Tüm Konuları: Orta Çağ’da Dünya ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.

1. Konu: Orta Çağ’da Siyasi Yapılar (Şu an bu başlıktasınız!)

İmparatorluklarda Sosyal, Ekonomik ve Askeri Durum

2. Konu: Tarımdan Ticarete Ekonomi

Artı Üründen Sosyal Sınıflara

İlk ve Orta Çağ’da Toplumsal Tabakalaşma

Orta Çağ’da Ticaret

İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları

3. Konu: Orta Çağ’da Ordu

Yerleşik ve Konar-göçerler Arasındaki Savaşlar

4. Konu: Kanunlar Gelişiyor