Feodalizm (Feodalite) Nedir? Özellikleri Nelerdir?

Feodalizm, Türkçeye Fransızca féodalisme sözcüğünden geçmiştir. Tabakalaşmaya dayanan toplumsal yapı anlamındaki feodalizm, feodalite veya derebeylik olarak da adlandırılmaktadır. Bu yazımızda Orta Çağ’ın sosyo-ekonomik üretim ve örgütlenme biçimi olan feodalizm (derebeylik) konusunu inceledik.

Feodalizm Nedir?

Feodalizm, Orta Çağ’da ortaya çıkan bir sistemdir. Ülkeleri siyasal, sosyal ve ekonomik yönden etkileyen bir sistemdir. Bu sistem toprağa dayalıdır. Bu sistemde halk farklı sınıflara ayrılmıştır. Tarlalarda köleler çalışır; senyorlar onların kazandığı parayla kendilerini ve onlara yardımcı olan adamları korur, doyurur. Feodal adamlar ise zengin bir şekilde hayatlarını yaşarlar. Feodal sistemde ayrıca dinin de büyük bir yeri vardır. Öyle ki Papaların yetkisi Krallardan fazladır. Sebebi ise kiliselerin feodal düzeni, Tanrının düzenlemiş olduğu bir sistem gibi gösterip halka bu düşünceyi aşılamaya çalışmışlar ve başarmışlardır. Fakat Coğrafi Keşifler sonrası halk bunun doğru olmadığını anlamış ve bu sistem son bulmuştur.

Derebeylik Nedir?

Derebeylik tarihi bir kavram olarak Orta Çağ’da özellikle Batı Avrupa’da toprağı ve üzerinde yaşayan köylüleri tek bir kimsenin malı sayan siyasal düzendir. Feodalizm veya Feodalite olarak da adlandırmaktadır.

Derebeyi, feodalizm döneminde geniş topraklara sahip insanlara denilen addır. Derebeylerin yaşadığı dönemlerde sınıflandırmalar vardı. Bu da halkın birden fazla kesime bölünmesine neden oldu. Derebeyler burada büyük öneme sahip olan adamlar arasındaydı. Nedeni ise o dönemlerde toprağın çok kıymetli sayılmasıydı. Öyle ki derebeylerin toprakları üzerinde yaşayan köylüler derebeylerin kölesi olurdu. Son olarak derebeyliklerin tarlaları öldükten sonra oğullarına geçerdi yani veraset sistemi uygulanırdı.

Derebeyleri Kimlerdir?

Derebeyleri, feodalizmin sonucu çıkan sınıflandırmada 15. yüzyıla kadar hüküm sürmüş yüksek makamlara sahip büyük topraklara sahip insanlara denir. Şu anki değişiyle toprak ağalarıdır. Krallıklardan bağımsız şekilde yaşayan bu adamların kendilerine ait çok büyük toprakları vardır. Bu topraklar o kadar büyük ki içinde birden fazla köy olabilir. Bu topraklar içerisinde bulunan her şey kendilerine aittir. Yönetim biçimi, sosyal hizmetler, yiyecekler, evler hatta insanlar bile onlara aittir. Bu insanları kendisine ait topraklarda çalıştırır yani onları köle olarak kullanır, istediği zaman da satabilir.

Derebeylerin görevi babadan oğula geçerdi yani veraset sistemi vardı. Bu da o bölgede sadece bir ailenin hüküm sürmesi demekti. Derebeyleri 5. yüzyılda ortaya çıkan feodalizm sonucu oluşmuştur. Derebeylerinin asıl bölümü yani aşırı derecede toprak sahibi ve yönetimde katı olanlar Sanayi Devrimi‘nin (15. yüzyılda) çıkması sonucu yok olmuştur. Feodalizmde siyasi toplum ikiye bölünürdü. Bunlar koruyan ve korunanlardı. Derebeyleri korunan sınıfta bulunurken onun bir alt sınıfındakiler onu düşmanlardan, krallardan vb zararlı kişilerden korurlardı.

Feodalizm Ne zaman, Nerede, Nasıl ve Neden Ortaya Çıkmıştır?

Feodalizm, devletin ekonomik, siyasi ve politik yönden güçsüzleştiği ayrıca bireylerin kendini koruma konusunda yetersiz kaldığı bir dönemde ortaya çıkmıştır. Kısacası devletin ve yönetimin çöktüğü bir dönemde ortaya çıkmıştır. O dönemde Feodal insanlar birbirlerine olan bağımlılığını, aile ilişkilerini ve arkadaşlıklarını korumak için bu sistemi birbirleriyle danışarak ve yavaş yavaş birbirlerine yayarak ortaya çıkarmışlardır. Bu sistem her ne kadar arkadaşlık, aile ya da komşuluk ilişkilerini geliştirmek için oluşturulsa da sınıflandırma çok vardır.

Mesela köleler (arkadaşları ya da akrabası olsa da) toprak sahiplerine çalışmak zorundalardı. Ortamda ekonomik olarak tarımın gelişmesi, barış ve güvenliğin gelişmesiyle feodalizm daha da güçlenmiştir. Feodalizm ilk olarak Avrupa’da ortaya çıkmıştır. Hatta Avrupa’ya şimdiki şeklinin temellerini atmış ve gelişmesini sağlamıştır. 5. yüzyıldan 9. yüzyıla kadar en çok kullanılan sistem haline gelen Feodalizm, gücü her ne kadar zayıflasa da yaşadığımız yüzyıla kadar gelmeyi başarmış fakat yakın zamanda tamamen bitmiştir. Bu sistem Avrupa’da başlayıp devam etmiş hatta Dünyanın dört bir yanında duyulmuş bazı ülkelerde bu sisteme geçiş yapmıştır.

Feodalitenin Güç Kazanmasında Etkili Olan Sebepler Nelerdir?

Feodalizmde her ne kadar sınıflandırmalar olsa da dünyada yaklaşık 500 yıl hüküm sürmüş bir sistemdir. Sebebi ise 5. yüzyılda krallıklar ve köy halkı arasında dağlar kadar fark vardı. Bu farklar arasında köy halkı fakir bir şekilde yaşarken (yemek bile bulamazlarken) krallar ve kraliçeler zenginlik içinde yaşıyorlardı, köylülerin elinde olan her şeyi alıyor (yemek, su, kıyafet, evler vb birçok genel ihtiyaçları) onları yoksulluk içinde yaşatıyorlardı.

Bu durumdan sıkılan bir grup köylü bağımsız, özgür ve huzurlu bir hayat için feodalizm sistemini ortaya çıkardılar. Önce bu durumdan kralların hoşlanmayacağını düşünen köylüler bulundukların halleri göz önüne alıp kaybedecek hiç bir şeyleri olmadığını düşününce feodalizm sistemini seçtiler. Bu şekilde ortaya çıkan ve yavaş yavaş insanların içinde yer edinen bu sistem her geçen gün insandan insana yayıldıkça güçlendi. Taki Sanayi Devrimi ortaya çıkana kadar. Kısaca söylemek gerekirse; Feodalizmden önceki dönemde krallar ve kraliçeler köylülere acımasızca ve zalimce davranıyor ve köylülerin elinde ne var ne yoksa alıyorlardı. Bundan sıkılan köylüler feodalizm sistemini ortaya çıkardılar. Bu şekilde köylüler arasında bu sistem yer edinerek güçlendi.

Feodalizm Özellikleri Nelerdir?

Feodalizm ya da diğer adıyla feodalitenin özellikleri birden çok bölüme ayrılır. Siyasal yönleri arsında: Avrupa’da siyasi birlik bozulmuş ve ardından yönetim birden fazla yönetim birimine bölünmüştür. Ayrıca artık kralların ve kraliçelerin yetkisi sınırlandırılmıştır. Böylece yönetim sadece krallara ve kraliçelere kalmamıştır. Yönetime halktan kişiler yani feodal beyler katılmıştır. Ayrıca feodal beylerin yetkisi krallardan fazlaydı. Yani krallara göre daha özgürlerdi ve krallara göre daha çok mutlak egemenlikleri vardı.

Feodalizm döneminde tarım çok değerli olduğundan halka tarıma yardımcı olan malzemeler dağıtılmıştır. Ayrıca topraklar feodal beyler ve krallar arasında dağıtılmıştır. Feodalizm’in bir diğer özelliği kralların, feodal beylerden donanımlı asker desteği almasıdır. Sebebi ise o dönemlerde donanımlı asker almanın çok pahalıya patlamasıydı. O yüzden hem kendi krallıklarını korumak için hem de feodal beylerin topraklarını korumak için anlaşırlardı. Feodal sistemin bir diğer özelliği arasında feodal beylerin maddi kazanımları krallara göre daha fazla olmasıdır. Feodal beyler bu maddi kazanımlarla topraklarını daha da genişletirlerdi. Ayrıca daha çok tarım malzemesi ve tohum alırlardı. Böylece servetlerine servet katarlardı.

Feodalizm Sonuçları Nelerdir? Feodalizm Ne Zaman Sona Erdi?

5. yüzyılda ortaya çıkan Feodalizmin ne zaman sona erdiği çoğu kaynağa göre yakın zamanda sona ermiştir. Bazı kaynaklara göre ise son ermesi barutun ateşli silahlarda kullanılmaya başladığı dönem olan 15. yüzyıldır. Feodalizmin sonuçları arasında en önemli olan insanların hem tarım hem de hayvansal alanlarda gelişmesidir. Öyle ki önceden toprak ve hayvancılık hakkında hiç bir şey bilmeyen insanlar artık çok rahatlıkla tarım ve hayvancılık hakkında konuşabiliyorlardı. Kolaylıkla tarım ve hayvancılık çalışmaları yapabiliyorlardı.

Feodalizmin bir diğer sonucu arasında insanlar tarlalarına zarar verilmesin diye silah gibi eşyalar üretir olmuştur. Ayrıca hayvanları için çeşitli aletler üretir olmuştur. Ayrıca kendilerini mekanik alanında gelişmiştir. Bu da insanların savunma, sağlık alanında, ulaşım alanında, yiyecek ihtiyaçlarını karşılama, barınak yapma gibi işlerde işlerine yaramıştır. Ayrıca insanlar maden arayışına geçmiş ve bu madenlerden aletler üretip satmaya başlamışlardır. Bu insanların hem madencilik hem de ekonomik alanlarda kendilerini geliştiklerini gösterir. Sonuç olarak Feodalizm’in bir çok sonucu toplum için olumludur.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Orta Çağ’da Siyasi Yapılar başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.