Avrupa TarihiDünya Tarihi

Nobel Barış Ödülü Nedir? Kimlere, Neden Verilir?

Nobel Barış Ödülüne Aday Olan Türkler

Nobel Ödülü, İsveçli mühendis Alfred Nobel’in vasiyeti gereği 1896’da kurulan derneğin verdiği, insanlığa önemli yararı olanları ödüllendirmek amacını taşıyan bir ödüldür. İlk Nobel Ödülleri 1901’de verilmiştir. Aynı şekilde Nobel Barış Ödülü de 1901’de ilk kez verilmiştir.

Nobel Barış Ödülü Nedir?

Nobel Barış Ödülü, Alfred Nobel’in ölümünden bir yıl önce yazmış olduğu vasiyetinde belirtmiş olduğu bir ödül vardır. Bu ödül ölümünden sonra her yıl kimya, tıp, fizik, edebiyat, fizyoloji ve barış alanında insanlığa büyük katkılarda bulunmuş araştırmacılara verilecek olup kendi icadı olan patlayıcı maddeler ve dinamitten elde ettiği 33.2 milyon İsveç kronu kadar kendisinden sonraya kalacak paranın büyük bir kısmını bağışlamıştı. Patlayıcı maddeler ve dinamitten elde ettiği parayı insanlığa katkıda bulunmuş insanlara bağışlama fikrini de bir Fransız gazetecinin vermiş olduğu ölüm ilanının zemin ettiği söyleniyor. Ayrıca 1969 yılında İsveç Bankası Alfred Nobel’in yapmış ve belirlemiş olduğu kategoriler arasına onun anısına iktisat kategorisini de eklemiştir.

Nobel Barış Ödülü Kimlere, Neden Verilir?

Nobel Barış Ödülü sadece kişiye veya kişilere verilmeyebilir. Tarihte bir çok kez Nobel Barış Ödülü alan kuruluş ve örgütlerin olduğunu görüyoruz. Nobel Barış Ödülü almış kuruluş ve örgütlere örnek vermek istersek Kızılhaç Örgütü, Avrupa Birliği ve Uluslararası Af Örgütü verebiliriz. Sadece Nobel Barış Ödülü’nün değil bütün çeşit Nobel Ödülleri aynı senede en fazla üç kişiye layık görülmüştür. Bu kurum, kuruluş, örgütler ve kişilere verilen ödüller belirli şartlar dahilinde verilir. Bu şartlar kişi, kurum, kuruluş veya örgütün barış adına yoğun çalışmalar yürütmüş veya yürütüyor olup büyük hatta evrensel denilebilecek bir boyutta barış yolunda adımlar atması ve bu konuda bir örnek teşkil etmesi gerekir.

Aynı ödül veya birden farklı daldaki ödüller aynı kişi, kurum veya örgüte verilebilir. İki ayrı dalda veya aynı dalda iki kez Nobel almaya kuruluşlar veya örgütler değil de genelde kişiler hak kazanmıştır. Bunlara örnek vermek gerekirse Linus Pauling güzel bir örnek olacaktır. Linus Pauling biyokimyager, kimyager, barış aktivisti, yazar ve eğitimcidir. Aynı zamanda kimseyle paylaşılmamış iki Nobel Ödülü alabilen tek kişidir. Kendisi kimyasal bağların doğasının keşfi ve karmaşık yapılı kimyasal maddelere uygulanmasındaki çalışmaları vesilesiyle Nobel Kimya Ödülü’ne layık görülmüştür. Ayrıca 1962 yılında nükleer silahların test edilmesine karşı aldığı tavır, yürüttüğü çalışmaları ve aktiviteler doğrultusunda Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmüştür.

Nobel Barış Ödülü İlk Ne Zaman Verildi?

Nobel Barış Ödülü ilk 1901 yılında Jean Henry Dunant ve Frédéric Passy‘ye verildi. İsviçreli bir yazar olan Henry Kızılhaç Örgütü’nün kurucularından biridir ve bu örgüte bir çok katkıda bulunmuştur. Fransız bir iktisatçı olan Frédéric Passy ise Uluslararası Hakemlik Kurumu’nun savunucularından olup barış adına verilen mücadeleyi aktif bir biçimde desteklemiştir. Alfred Nobel’in vasiyetinde ölümünden sonraki her yıl verilmesini istediği ödül her zaman aynı sıklıkla verilememiştir. Savaşlar sırasında ve yaşayan ödül verilecek bir adayın olmaması yıllık ödül verme geleneği sürdürülememiştir. Mesela 1. Dünya Savaşı sırasında 1914-1915-1916-1918 yıllarında Nobel Barış Ödülü verilmemiştir. Ancak 1917 yılında Kızılhaç Örgütü 1. Dünya Savaşı sırasında yürüttüğü projeler takdirinde Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmüştür. Aynı şekilde 2. Dünya Savaşı sürerken 1939-1940-1941-1942-1943 yıllarında da Nobel Barış Ödülü verilmemiştir.

Nobel Barış Ödülü Adayları Hangi Kriterlere Göre Seçiliyor?

Nobel Barış Ödülü almanın kriterleri açıktır. Nobel Barış Ödülü, genel çerçevesiyle bakacak olursak barış alanında veya barışa ulaşmak, elde etmek için kişinin yaptığı çalışmalarının, çabanın, araştırmaların vb. insanlığa bir katkısının olması ve onları ileriye taşıması gerektiğine inanır ve bu kriterler dahilinde kişi Nobel Barış Ödülü’ne layık görülür. Bu nedenleri kategorize etmek gerekirse iki başlık altında toplayabiliriz. Nobel Barış Ödülü orduların kaldırılması veya azaltılması, barış kongrelerinin yapılması ve yaygınlaştırılması için en çok çalışan bir, iki veya üç kişiye verilir.

Nobel Barış Ödülü Alanlar

Nobel Barış Ödülü alanında toplam kurum ve kişi sayısı 130’a kadar ulaşmıştır. Nobel Barış Ödülü almaya hak kazanması zor olmasından ötürü en çok barışa katkıda bulunmuş kişi, kurum veya kuruluş seçilmiştir. İlklere ve sonlara değinmek bu noktada daha doğru olacaktır. Nobel Barış Ödülü’nü alan ilk isimlere zaten değinmiştik. Henry ve Frédéric’tne hemen sonra bir yazar ve barış gönüllüsü olan, ayrıca Albert Gobat ile birlikte Uluslararası Barış Konseyi yöneticiliği yapmış Élie Ducommun gelmektedir. Élie, Nobel Barış Ödülü’nü 1902 yılında Albert Gobat ile paylaşır. O da aynı şekilde Uluslararası Konseyi yöneticiliği yapmış İsviçreli yazar ve eğitim yöneticisidir. Yakın tarihten örnek vermek gerekirse 2016 yılında Nobel Barış Ödülü’ne layık görülen Juan Manuel Santos’u verebiliriz. Kendisi Kolombiya’nın Devlet Başkanı’dır ve daha öncesinde Ticaret, Maliye ve Savunma Bakanlıkları’nda görev yapmıştır. Nobel Barış Ödülü’ne layık görülmesinin sebebi ise Kolombiya ile Kolombiya Devrimci Silahlı Güçleri arasında süregelen 52 yıllık iç savaşı sonlandırma yolunda attığı adımlar ve çalışmalarıdır.

Daha öncesinde yani 2015 yılında ise Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü’nün Nobel Barış Ödülü’ne layık görüldüğünü görüyoruz. Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüğü, 2011 yılında Yasemin Devrimi’nin ardından Tunus’ta çoğulcu bir yönetimin daha doğrusu demokrasinin kurulması için çabalayan ve bu çabaların merkezinde yer alan dört kuruluştur. Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü arasında Tunus Genel işçi Sendikası; Tunus Sanayi, Ticaret ve El Sanatları Konfederasyonu; Tunus İnsan Hakları Birliği ve Tunus Barolar Birliği vardır.

Nobel Barış Ödülüne Aday Olan Türkler

  • 1910 İttihat ve Terakki Cemiyeti
  • 1934 Mustafa Kemal Atatürk
  • 1967 İsmet İnönü

Not: Nobel Barış Ödülüne aday olanların listesi son 50 yıla kadar açıklandığı için 1974’ten sonraki adayların arasında Türk olup olmadığı bilinmemektedir.

Nobel Barış Ödülü Kazananlar Listesi

  • 1901 Henry Dunant – Frédéric Passy
  • 1902 Élie Ducommun – Charles Albert Gobat
  • 1903 William Randal Cremer
  • 1904 Institute of International Law (Uluslararası Hukuk Enstitüsü)
  • 1905 Bertha von Suttner
  • 1906 Theodore Roosevelt
  • 1907 Ernesto Teodoro Moneta – Louis Renault
  • 1908 Klas Pontus Arnoldson – Fredrik Bajer
  • 1909 Auguste Beernaert – Paul Henri d’Estournelles de Constant
  • 1910 Uluslararası Barış Bürosu
  • 1911 Tobias Asser – Alfred Fried
  • 1912 Elihu Root
  • 1913 Henri La Fontaine
  • 1914
  • 1915
  • 1916
  • 1917 Uluslararası Kızılhaç Komitesi
  • 1918
  • 1919 Woodrow Wilson
  • 1920 Léon Bourgeois
  • 1921 Hjalmar Branting – Christian Lange
  • 1922 Fridtjof Nansen
  • 1923
  • 1924
  • 1925 Austen Chamberlain- Charles G. Dawes
  • 1926 Aristide Briand – Gustav Stresemann
  • 1927 Ferdinand Buisson – Ludwig Quidde
  • 1928
  • 1929 Frank B. Kellogg
  • 1930 Nathan Söderblom
  • 1931 Jane Addams – Nicholas Murray Butler
  • 1932
  • 1933 Norman Angell
  • 1934 Arthur Henderson
  • 1935 Carl von Ossietzky
  • 1936 Carlos Saavedra Lamas
  • 1937 Robert Cecil
  • 1938 Nansen Uluslararası Mülteciler Ofisi
  • 1939
  • 1940
  • 1941
  • 1942
  • 1943
  • 1944 Uluslararası Kızılhaç Komitesi
  • 1945 Cordell Hull
  • 1946 Emily Greene Balch – John Raleigh Mott
  • 1947 Friends Service Council – American Friends Service Committee
  • 1948
  • 1949 The Lord Boyd-Orr
  • 1950 Ralph Bunche
  • 1951 Léon Jouhaux
  • 1952 Albert Schweitzer
  • 1953 George Catlett Marshall
  • 1954 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği
  • 1955
  • 1956
  • 1957 Lester Bowles Pearson
  • 1958 Georges Pire
  • 1959 Philip J. Noel-Baker
  • 1960 Albert Lutuli
  • 1961 Dag Hammarskjöld
  • 1962 Linus Carl Pauling
  • 1963 Uluslararası Kızılhaç Komitesi – Kızılhaç Ülkeleri Ligi
  • 1964 Martin Luther King, Jr.
  • 1965 Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF)
  • 1966
  • 1967
  • 1968 René Cassin
  • 1969 Uluslararası Çalışma Örgütü
  • 1970 Norman E. Borlaug
  • 1971 Willy Brandt
  • 1972
  • 1973 Henry Kissinger – Le Duc Tho
  • 1974 Seán MacBride – Eisaku Satō
  • 1975 Andrey Saharov
  • 1976 Betty Williams – Mairead Corrigan
  • 1977 Uluslararası Af Örgütü
  • 1978 Enver Sedat – Menahem Begin
  • 1979 Rahibe Teresa
  • 1980 Adolfo Pérez Esquivel
  • 1981 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği
  • 1982 Alva Myrdal – Alfonso García Robles
  • 1983 Lech Wałęsa
  • 1984 Desmond Tutu
  • 1985 Nükleer Savaşın Önlenmesi için Uluslararası Hekimler
  • 1986 Elie Wiesel
  • 1987 Óscar Arias
  • 1988 Birleşmiş Milletler Barış Gücü
  • 1989 Tenzin Gyatso – 14. Dalay Lama
  • 1990 Mihail Gorbaçov
  • 1991 Ang San Su Çi
  • 1992 Rigoberta Menchú
  • 1993 Nelson Mandela – Frederik Willem de Klerk
  • 1994 Yaser Arafat – İzak Rabin – Şimon Peres
  • 1995 Joseph Rotblat – Bilim ve Dünya İlişkileri üzerine Pugwash Konferansı
  • 1996 Carlos Filipe Ximenes Belo – José Ramos Horta
  • 1997 Kara Mayınlarının Yasaklanması için Uluslararası Kampanya – Jody Williams
  • 1998 John Hume – David Trimble
  • 1999 Sınır Tanımayan Doktorlar
  • 2000 Kim Dae-jung
  • 2001 Birleşmiş Milletler – Kofi Annan
  • 2002 Jimmy Carter
  • 2003 Şirin Ebadi
  • 2004 Wangari Muta Maathai
  • 2005 Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu – Muhammed El Baradey
  • 2006 Muhammed Yunus – Grameen Bankası
  • 2007 Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli – Al Gore
  • 2008 Martti Ahtisaari
  • 2009 Barack Obama
  • 2010 Liu Xiaobo
  • 2011 Ellen Johnson Sirleaf – Leymah Gbowee – Tawakel Karman
  • 2012 Avrupa Birliği
  • 2013 Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü
  • 2014 Kailash Satyarthi – Malala Yusufzay
  • 2015 Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü
  • 2016 Juan Manuel Santos
  • 2017 Nükleer Silahların Tamamen Ortadan Kaldırılması için Uluslararası Kampanya
  • 2018 Denis Mukwege – Nadia Murad
  • 2019 Abiy Ahmed Ali
  • 2020 Dünya Gıda Programı
  • 2021 Maria Ressa — Dmitri Muratov
  • 2022 Ales Bialiatski – Memorial – Center for Civil Liberties
  • 2023 Aralık 2023’te açıklanacak

Kim Kazanır?: Sizce 2023 Nobel Barış Ödülü‘nü kim kazanır? Kazanabileceğini düşündüğünüz kişileri yorum olarak ekleyebilirsiniz.


Not: Bu konuyla ilgili olarak Nobel Edebiyat Ödülü Nedir? Kimlere, Neden Verilir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu Konuyla İlgili Yazılar

Başa dön tuşu

Metin kopyalamanın açılabilmesi için
lütfen web sitemizdeki herhangi bir reklama
tıklayarak bize destek olunuz.

Kapalı

Reklam Engelleyici Algılandı

Lütfen reklam engelleyicinizi kapatarak bize destek olunuz. Anlayışınız için teşekkür ederiz.