Otuz Yıl Savaşları Nedir? Nedenleri, Sonuçları ve Önemi

Otuz Yıl Savaşları nedir? Otuz Yıl Savaşları, 1618-1648 yılları arasında Orta Avrupa’da Katolik ve Protestan devletlerin birbirleriyle savaşmalarıdır. Savaşlar Vestfalya Antlaşması ile sona ermiştir.

Bu yazımızda Otuz Yıl Savaşları nedir? Otuz Yıl Savaşları (1618-1648) ne zaman, nerede, kimler arasında, nasıl yaşanmıştır? Otuz Yıl Savaşları nedenleri ve sonuçları nelerdir? Otuz Yıl Savaşları özellikleri ve önemi nedir?Avrupa’da Otuz Yıl Savaşları’nın devam ettiği dönemde Osmanlı Devleti’nin Batı siyasetinde etkisiz kalmasının sebepleri neler olabilir? sorularını yanıtladık. Ayrıca Otuz Yıl Savaşları boyunca yaşanan gelişmeleri kronolojik sıra içinde inceledik.

Otuz Yıl Savaşları Nedir?

Otuz Yıl Savaşları (1618-1648) ne zaman, nerede, kimler arasında, nasıl yaşanmıştır? sorusunu yanıtlayalım. Otuz Yıl Savaşları 1618 yılında başlamış ve 1648 yılında sona ermiştir. Çeşitli Avrupa devletleri otuz yıl içinde savaşa katılmış, mağlup olmuş ve savaştan çıkmışlardır. Her devlet otuz yıl boyunca sürekli savaşmamıştır ancak Fransa ve İspanya savaş sonrası yapılan Vestfalya Antlaşması sonrasında da savaşa devam etmiştir. İspanya yenilgiye uğratılmadan Fransa’nın güvende olamayacağını düşünen Fransa’nın yöneticisi Kardinal Jules Mazarin döneminde ve XIV. Louis döneminde savaş devam etmiştir. İki devlet arasındaki savaş 1659 yılında son bulmuştur. Fransa kralı XIV. Louis ile Maria Theresa 1660 yılında evlendirilerek iki devlet arasında barış yapılmıştır.
Otuz Yıl Savaşları pek çok Avrupalı devletin katılımıyla ve devletlerin içindeki isyanların desteklenmesiyle gerçekleştiği için neredeyse çoğu Avrupa devletine sıçramıştır. Alman prensler arasında çıkan savaş, tüm Orta Avrupa’ya yayılmıştır.

Savaş, Katolikliği destekleyen Habsburglar ve Protestanlığı destekleyen devletler ile prensliklerin kurduğu Protestan Birliği arasında yapılmıştır. Avrupa’da Habsburg hakimiyetinden rahatsız Fransa gibi bazı devletler ise Katolik olmasına rağmen Protestanları desteklemiştir.

Habsburglar ve Katolik mezhebinin yayılması için savaşan destekçiler; Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu’na bağlı Katolik prenslikler, Avusturya, Lorraine Dukalığı, İspanyol İmparatorluğu, Macar Krallığı, Hırvat Krallığı ve Danimarka-Norveç Krallığı (1643-1645)’dır. Katolikler; Papalık, Lehistan-Litvanya, bazı Kozaklar tarafından desteklenmiştir.

Habsburg karşıtları ve Protestan mezhebinin yayılması için savaşanlar; Bohemya, Savoie Dukalığı, Transilvanya, Hollanda, Danimarka-Norveç Krallığı (1625-1629), İngiltere, İskoçya, Hesse-Kassel, İsveç, Saksonya, Brünswick-Lüneburg Dukalığı, Ren ilçesi Palatine ve Fransa’dır. Habsburg karşıtları Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya Çarlığı tarafından desteklenmiştir.

Martin Luther, kilisenin maddi uygulamalarından rahatsız olmuş ve Hıristiyanların kandırıldığını düşünmüştür. Bunun üzerine doksan beş maddelik bir bildiri ile kiliseye karşı gelmiştir. Bazı güç sahibi Alman prenslikleri Martin Luther’i desteklemiştir. Alman imparatoru Luther’in desteklenmesini yasaklayınca, prenslikler imparatoru protesto etmeye başlamıştır. Protestolar nedeniyle Luther’in görüşlerini savunanlara “protestan” denilmiştir. Protestan anlayış Avrupa’da yayılmaya başlayınca Kilise, Protestanlığın yayılmasını önlemek için kararlar almıştır. Bu kararlardan sonra, Bohemya’daki Çekler Alman imparatoru ile mücadele etmeye başlamıştır. Protestan Çekleri destekleyen İngiltere ve Hollanda, Protestan birliğinin yanında savaşmış, Katolikler de birlik içinde Avrupa’yı ele geçirmeye çalışmışlardır ancak Katolik Fransızlar, Protestanların yanında savaşarak Avrupa’daki savaş ortamının nedenlerinden biri olan mezhep ayrılığının önemini kaybetmeye başladığını göstermiştir.

Otuz Yıl Savaşları Nedenleri Nelerdir?

Avrupa’da önemli bir nüfuz sahibi olan Habsburg Hanedanlığı, Avrupa’daki tek yönetici ve söz sahibi olmak istemiştir. Habsburglar veraset ve evlenme yoluyla nüfuzlarını arttırırken, Fransa ve bazı prenslikler bu durumdan rahatsız olmuştur. Aynı zamanda Martin Luther’in Katolikleri eleştirmesi yeni bir mezhebin ve görüşün ortaya çıkmasına neden olmuştur. Katolikler ve Protestanlar arasındaki görüş ayrılığı ve Protestanlığa karşı yasaklar Otuz Yıl Savaşları’nın başlamasına neden olmuştur.

Otuz Yıl Savaşları Sonuçları Nelerdir?

Savaş sonunda Vestfalya Antlaşması yapılmıştır. Katolik Fransa’nın Protestanlarla birlikte savaşa girmesi gibi gelişmeler Avrupa siyasetinde mezheplerin rolünü azaltmış, mezhepler eskisi kadar fazla ayrılıklara sebep olmamıştır. Protestan prenslerin kendi mezheplerine göre uygulamalar yapmalarına izin verilmiş, Katolik Kilisesi’nin etkisi azalmış, Habsburglar’ın hakimiyeti azalmış, Hollanda İspanya’dan bağımsızlığını elde etmiş, feodalizm azalmış, Avrupa’da yoksulluk artmış ve nüfus azalmıştır.

Otuz Yıl Savaşları Önemi Nedir?

Otuz Yıl Savaşları’nın özellikleri ve önemi nedir? sorusunu yanıtlayalım. Avrupa’nın son mezhep savaşlarından biri yaşanmıştır. Avrupa siyasetinde mezhepler, büyük görüş ayrılıklarına ve savaşlara neden olmaktan çıkmaya başlamıştır. Habsburglar’ın Avrupa üzerindeki en büyük güçlerden biri olduğu günler geride kalmaya başlamış, savaşla etkileri zayıflamıştır. Katolik Kilisesi’ne yönelik eleştiriler artmış, insanlar üzerindeki baskılar ve inançlar üzerindeki yasaklar azalmıştır. Savaş boyunca birçok ülke savaşa dahil olmuş ve savaştan çıkmıştır. Savaşın çok uzun sürmesi nedeniyle insanlar açlık çekmiş, birçok ülkenin nüfusunda önemli kayıplar yaşanmıştır. Otuz Yıl Savaşları süresince reform hareketlerinden etkilenen devletler ve prenslikler Protestan Birliği’ni oluşturmuş ve yanlarına İngiltere, Fransa, Hollanda ve İsveç gibi devletleri de alarak Katoliklere karşı mücadele vermişlerdir. Katolikliği benimseyen Alman imparatoru II. Ferdinand, 1637’ye kadar tahttayken Protestanlara karşı savaşmıştır. Daha sonra III. Ferdinand tahta çıkmış ve mücadeleyi devam ettirmiştir.

Bu yıkıcı savaşın sonunda birçok devlet temsilcisi bir araya gelerek diplomatik bir süreç yönetmiştir. Sürecin sonunda Vestfalya Antlaşması imzalanmıştır. Ancak Vestfalya Antlaşması savaşa katılan tüm devlet yöneticilerinin imzasının bulunduğu bir sözleşme metni değildir. Habsburg elçilerinin İsveç ve Fransa ile ayrı ayrı görüşerek imzaladıkları sözleşmelerin genel adıdır. Antlaşmayla birlikte savaş sonrası diplomasinin ilk adımlarından biri atılmıştır. Ayrıca insanlara tanınan özgürlükler ve yöneticilerin kısıtlamaları kaldırması, Avrupa’da bugünkü çok mezhepli yapıyı desteklemiş, engelleri kaldırmıştır. Fransa kralı ve Habsburg Hanedanlığı tarafından yönetilen İspanya’dan Maria Theresa evlendirilerek barış ortamı sağlanmış, savaş öncesi birbirlerinin düşmanı olan iki güç arasındaki kavga sona ermiştir.

Otuz Yıl Savaşları Hakkında Bilgi

Otuz Yıl Savaşları sırasında hangi olaylar meydana gelmiştir? Otuz Yıl Savaşları boyunca yaşanan kritik gelişmeleri kronolojik sıra içinde yazalım.

• 1618 – Bohemya’da Protestanlar, Katoliklere ve Kutsal Roma-Cermen İmparatoru’na karşı ayaklanmıştır. Savoie Dukalığı, Ren bölgesindeki yöneticiler ve Transilvanya Habsburglar karşı savaşa katılmıştır.
• 1619 – Savoie Dukalığı savaştan çekilmiştir. Hollanda, Habsburglara karşı savaşa katılmıştır.
• 1620 – Osmanlı Devleti, Transilvanya’ya yardım göndermiştir. 8 Kasım 1620’de Beyaz Dağ Savaşı gerçekleşti. Katolikler, Bohemya’daki ayaklanmacıları yendi. Bunun sonucunda Bohemya’daki ayaklanmacılar savaştan çekilmiştir.
• 1621 – Transilvanya savaştan çekilmiştir.
• 1625 – Danimarka-Norveç Krallığı, İngiltere ve İskoçya, Habsburglara karşı savaşa katılmıştır.
• 1629 – Hesse – Kassel, Habsburglara karşı savaşa katıldı. Danimarka – Norveç Krallığı savaştan çekildi.
• 1630 – İsveç ve Saksonya Habsburglara karşı savaşa katıldı, İngiltere savaştan çekildi.
• 1631 – Brandenburg – Prusya, Habsburglara karşı savaşa katıldı.
• 1634 – Brünswick – Lüneburg, Habsburglara karşı savaşa katıldı.
• 1635 – Saksonya savaştan çekildi. Fransa, Habsburglara karşı savaşa katıldı. Brandenburg – Prusya savaştan çekildi. Savaşa İsveç müdahalesi sona erdi, fakat sonrasında İsveç tekrardan savaşa katıldı.
• 1638 – İskoçya savaştan çekildi.
• 1640 – İber Yarımadası’nda İspanya, Portekiz ve Katalonya arasında mücadele başladı.
• 1643 – Danimarka – Norveç Krallığı, Habsburglar’ın yanında savaşa katıldı.
• 1645 – Danimarka – Norveç Krallığı savaştan çekildi.
• 1648 – İber Yarımadası’ndaki mücadele sona erdi.
• 1648 – Vestfalya Antlaşması imzalandı.

Otuz Yıl Savaşları Sırasında Osmanlı Devleti Batı Siyasetinde Neden Etkisiz Kaldı?

Avrupa’da Otuz Yıl Savaşları’nın devam ettiği dönemde Osmanlı Devleti’nin Batı siyasetinde etkisiz kalmasının sebepleri neler olabilir? sorusunu yanıtlayalım. Avrupa’daki aydınlanmaları ve bilimsel gelişmeleri yakalayamayan Osmanlı Devleti, yönetimde, bilimde ve sosyal alanda Avrupalı devletlerden geri kalmıştır. Rönesans ve Reform ile birlikte özgür düşünce ortamına kavuşan ve üstündeki baskıları hafifleyen Avrupa insanı, üretici bir anlayış sergilemiş, bilimsel araştırma yolundaki engellerin zayıflamasıyla yeni buluşlara sahip olmuş ve bilgiler edinmiştir. Din baskısının ve mezhep farklılıklarının neden olduğu zorlamalar ve kısıtlamalar azalmaya başlayınca üzerinde konuşulabilecek ve tartışılabilecek konular artmıştır.

Avrupalı devletlerin yaptığı yenilikler ordu alanında da olmuştur. Osmanlı Devleti önceki asırlarda gelişmiş, güçlü ve donanımlı bir orduya sahipken, Avrupa, bilim insanlarının yaptığı gelişmelerle ve üretilen yeni silahlarla Osmanlı Devleti’nin önüne geçmiştir. Ayrıca, Avrupa’nın modern devlet yolunda attığı adımlar, Osmanlı Devleti tarafından takip edilememiştir.

Aynı zamanda, Avrupa’da Otuz Yıl Savaşları sürerken Osmanlı Devleti, Safevilerle mücadele edip İran’a seferler düzenlemiştir. Ordu yorgun duruma düştüğünden ve ekonomi güç kaybettiğinden İran ile savaşmaya devam eden Osmanlı Devleti, Avrupa’nın güçsüz ve her bakımdan zayıf olmasından faydalanamamıştır. Bu süreçte sadece Transilvanya’ya yardım gönderebilmiştir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Kutsal Roma Germen İmparatorluğu Hakkında Bilgi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.