UNESCO Dünya Mirası Listesi Türkiye (2023 En Güncel Liste)

Birleşmiş Milletler topluluğuna bağlı bir sosyal örgüt niteliğine olan UNESCO kısaltmasının açılımı, United Nations Educational Scientific and Cultural Organization’dır, dilimize Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Kurumu olarak geçmiştir. Amacı, birleşmiş milletler üyeleri arasında eğitim, bilim, kültür alanlarında işbirliği oluşturup, kesişim oluşumunu sağlamaktır.

UNESCO Nedir?

İkinci Dünya Savaş’ının sonlanması sonrası 1946 yılında kurulmuş, kurulması için imzalanan sözleşme ise 1945’in Kasım ayında Londra’da 44 ülkenin temsilcilerinin katıldığı bir toplantıda imzalanmıştır. Eğitim öğretim görmemiş bireylerin sayısının azaltılması, okul, kütüphane ve benzer eğitim öğretim kurumlarına maddi ve manevi desteklerde bulunulması, gelişmemiş ülkelerin katılımlarıyla gelişmelerini sağlamak için kültürel etkinlikler düzenlenmesi, UNESCO’nun çalışmalarına örnek olarak gösterilebilir. Teşkilat çalışmalarını Birleşmiş Milletler’e bildirip onay alması dışında; organları, bütçesi ve benzer kaynakları bakımından tamamen bağımsız bir sosyal kuruluştur. Bütün Birleşmiş Milletler adı altında isim barındıran üye ülkeler UNESCO’nun üyesi olma hakkına sahiptir.

UNESCO’nun Yapısı

UNESCO kuruluşu itibariyle üç ana oluşumdan oluşmaktadır. Bu oluşumlar Genel Konferans Kurulu, Yürütme Kurulu ve Sekreterliktir.

Genel konferans

UNESCO’ya üye olan 195 üye devletin temsilcilerinden oluşur, 1946 – 1953 yılları arasında her sene toplanmış, 1954’ten beri ise 2 yılda bir toplanmaya devam etmiştir. Toplantılarına üye devletler katılımı dışında üye olmayan devletler, hükümet içi ve hükümetler arası sosyal kuruluşlar ve sivil toplum kuruluşları da Genel Konferans’a gözlemci olarak katılım sağlayabilmektedir.

Yürütme kurulu

UNESCO’nun genel yönetimini Yürütme Kurulu üstlenir, Genel Konferans’ın yapacağı çalışmaların konseptlerini hazırlamakta ve uygulamaları takip etmektedir. Genel Konferans tarafından seçilen ve görev süreleri 4 yıl olan 58 üyeden oluşmaktadır. Yürütme Kurulu yılda 2 kez toplanmaktadır.

Sekreterlik

Sekreterlik ise Genel Konferans’ın 6 yıllığına seçtiği bir Genel Direktör ve onun görevlendirdiği personel topluluğundan oluşmaktadır. 2009 yılından bu yana yaklaşık 170 ülkeden 2000 civarında çalışanı bulunan Sekreterlik’te şu an görev başında olan Genel Direktör, Irina Bokova’dır.

UNESCO’nun Amaçları

UNESCO’nun kuruluş amacı doğrultusu gereği, eğitim, bilim ve kültür alanında uluslararası işbirliği sağlayarak dünya barışına katkıda bulunmaktadır. İnsanlar arasında dil, din, ırk ve cinsiyet farkı gözetmeden insanların haklarına ve özgürlüklerine saygı duymayı temel ilke olarak benimseyen UNESCO, üye devletleri aracılığıyla çeşitli çalışmalar yapmaktır. Bu çalışmaları bilim, kültür ve eğitim alanlarında olup, en önemlisi olarak görebileceğimiz ise üye ülkelerde bulunan tarihi yapıları dünya mirası kabul ederek korumaya çalışması ve topluma açık tutarak toplumu bilgilendirmesidir. Dünyada eğitimli birey oranını yükseltmek, ülkelerin eğitim düzeylerini düzende tutmak, uluslararası barışı sağlamak, temel ve teknik eğitimde görev alacak öğretmenleri yetiştirmek, önemli sanat olaylarını desteklemek, tiyatro, sinema televizyon ve basın gibi sanatla ilgili iletişim araçlarının gelişmesi amacıyla araştırmalara yardım etmek UNESCO’nun amaçları doğrultusunda yapmakta olduğu faaliyetlerdendir.

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu

Türkiye, UNESCO için UNESCO kurulduğu zamandan bu yana önemli bir ülkedir. UNESCO adına bir çok önemli görevde görev almış olması dışında bir çok önemli tarihi yapıya da ev sahipliği etmektedir. Türkiye’nin UNESCO tarihinde bulunmuş ve adaylarını bulundurmuş olduğu bir çok görev vardır.

Örneğin zamanında Türkiye UNESCO sözleşmesini imzalayan ilk 22 devlet arasındaki 10. devlet olarak desteğini daha en başından belli etmiştir. Ayrıca geçmiş yıllarda da yürütme kurulunda bir çok üye bulundurmuş ve UNESCO’nun işlerini layıkıyla yerine getirmesine katkıda bulunmuştur. Türkiye adına görev yapan temsilciler arasında bilindik kişilerden Reşat Nuri Güntekin, Ahmet Kutsi Tecer ve Prof. Dr. Bedrettin Tuncel gibi isimler yer almıştır.

Türkiye 16.03.1983 tarihinde resmen UNESCO’ya katılmıştır ve UNESCO Türkiye Millî Komisyonu kurulmuştur.

UNESCO Dünya Mirası Listesi Türkiye (2023 En Güncel Liste)

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde Dünya Miras Alanı olarak belirlenmiş 1154 miras yer almaktadır. Türkiye’de Dünya Miras Alanı olarak bu listede 19 Eylül 2023 itibariyle 19’u kültürel, 2’si karma olmak üzere 21 miras yeri vardır.

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde Türkiye’de Bulunan Kültürel ve Doğal Miras Alanları

1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (1985)
2. İstanbul’un Tarihi Alanları (1985)
3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (1985) (Karma Miras Alanı)
4. Hattuşa: Hitit Başkenti (1986)
5. Nemrut Dağı (1987)
6. Hieropolis-Pamukkale (1988) (Karma Miras Alanı)
7. Xanthos-Letoon (1988)
8. Safranbolu Şehri (1994)
9. Truva Arkeolojik Alanı (1998)
10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (2011)
11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (2012)
12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (2014)
13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (2014)
14. Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (2015)
15. Efes (2015)
16. Ani Arkeolojik Alanı (2016)
17. Aphrodisias (2017)
18. Göbekli Tepe (2018)
19. Arslantepe Arkeolojik Alanı (2021)
20. Gordion (2023)
21. Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camiileri (2023)

UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde Türkiye’de Bulunan Kültürel ve Doğal Miras Alanları

UNESCO’nun Dünya Mirası Geçici Listesi’nde ise 179 farklı ülkenin 1720 tane geçici mirası yer almaktadır. Türkiye’nin Geçici Listesi’nde ise en son olarak 2023’te güncellenen 77 kültürel, 4 karma ve 3 doğal olmak üzere toplam 84 mirası bulunmaktadır.

Kültürel Miraslar

1. Karain Mağarası (Antalya) 1994
2. Urartu ve Osmanlı Eski Yerleşimi Ahlat Mezar Taşları (Bitlis) 2000
3. Alahan Manastırı (Mersin) 2000
4. Alanya (Antalya) 2000
5. Harran ve Şanlıurfa (Şanlıurfa) 2000
6. İshakpaşa Sarayı (Ağrı) 2000
7. Konya Selçuklu Başkenti (Konya) 2000
8. Mardin Kültürel Peyzajı (Mardin) 2000
9. Selçuklu Kervansarayları Denizli-Doğubayazıt Güzergâhı 2000
10. St. Nicholas Kilisesi (Antalya) 2000
11. St. Paul Kilisesi, St. Paul Kuyusu ve Tarihi Çevresi (Mersin) 2000
12. Sümela Manastırı (Trabzon) 2000
13. Likya Uygarlığı Antik Kentleri (Antalya ve Muğla) 2009
14. Perge Arkeolojik Alanı (Antalya) 2009
15. Sagalassos Arkeolojik Alanı (Burdur) 2009
16. Eşrefoğlu Camii (Konya) 2011
17. Hatay, St. Pierre Kilisesi (Hatay) 2011
18. Aizanoi Antik Kenti (Kütahya) 2012
19. Beçin Ortaçağ Kenti (Muğla) 2012
20. Birgi Tarihi Kenti (İzmir) 2012
21. Gordion (Ankara) 2012
22. Hacı Bektaş Veli Külliyesi (Nevşehir) 2012
23. Hekatomnos Anıt Mezarı ve Kutsal Alanı (Muğla) 2012
24. Niğde’nin Tarihi Anıtları (Niğde) 2012
25. Mamure Kalesi (Mersin) 2012
26. Odunpazarı Tarihi Kent Merkezi (Eskişehir) 2012
27. Yesemek Taş Ocağı ve Heykel Atölyesi (Gaziantep) 2012
28. Zeugma Arkeolojik Alanı (Gaziantep) 2012
29. Sardes Antik Kenti ve Bintepeler Lidya Tümülüsleri (Manisa) 2013
30. Laodikeia Arkeolojik Alanı (Denizli) 2013
31. Akdeniz’den Karadeniz’e Kadar Ceneviz Ticaret Yolu’nda Kale ve Sur Yerleşimleri 2013
32. Anadolu Selçuklu Medreseleri (Konya, Kayseri, Sivas, Erzurum, Kırşehir) 2014
33. Anavarza Antik Kenti (Adana) 2014
34. Kaunos Antik Kenti (Muğla) 2014
35. Korykos Antik Kenti (Mersin) 2014
36. Kültepe – Kanesh Arkeolojik Alanı (Kayseri) 2014
37. Çanakkale ve Gelibolu 1. Dünya Savaşı Alanları (Çanakkale) 2014
38. Eflatun Pınar: Hitit Kaya Anıtı (Konya) 2014
39. İznik (Bursa) 2014
40. Mahmutbey Camii (Kastamonu) 2014
41. Ahi Evran Türbesi (Kırşehir) 2014
42. Vespasianus – Titus Tüneli (Hatay) 2014
43. Zeynel Abidin Camii ve Mor Yakup (St. Jacob) Kilisesi (Mardin) 2014
44. Akdamar Kilisesi (Van) 2015
45. Aspendos Antik Kenti Tiyatrosu ve Su Kemerleri (Antalya) 2015
46. Eshab-ı Kehf Külliyesi (İslami-Osmanlı Sosyal Kompleksi) (Kahramanmaraş) 2015
47. Mudurnu Tarihi Ahi Kenti: Ahiliğin Tanıkları (Bolu) 2015
48. Dağlık Frigya (Eskişehir, Kütahya, Afyon) 2015
49. Stratonikeia Antik Kenti (Muğla) 2015
50. Uzunköprü (Edirne) 2015
51. İsmail Fakirullah Türbesi ve Işık Kırılma Mekanizması (Siirt) 2015
52. Yıldız Sarayı Kompleksi (İstanbul) 2015
53. Bodrum Kalesi (Muğla) 2016
54. Sivrihisar Ulu Camii (Eskişehir) 2016
55. Hacı Bayram Camii ve Çevresindeki Tarihi Alanlar (Ankara) 2016
56. Sultan II. Beyazıd Han Külliyesi (Edirne) 2016
57. Nuruosmaniye Külliyesi (İstanbul) 2016
58. Malabadi Köprüsü (Diyarbakır) 2016
59. Tuşpa/Van Kalesi, Van Tarihi Kenti ve Höyüğü(Van) 2016
60. Kibyra Antik Kenti (Burdur) 2016
61. Yivli Minare Camii (Antalya) 2016
62. Assos Arkeolojik Alanı (Çanakkale) 2017
63. Ayvalık Endüstriyel Peyzajı (Balıkesir) 2017
64. İvriz Kültürel Peyzajı (Konya) 2017
65. Priene Arkeolojik Alanı (Aydın) 2018
66. Gaziantep Yeraltı Suyu Yapıları: Livas ve Kasteller (Gaziantep) 2018
67. Erken Dönem Anadolu Türk Mirası: Danişmend Beyliği Başkenti Niksar (Tokat) 2018
68. Justinian Köprüsü (Sakarya) 2018
69. Sarıkaya Roma Hamamı (Yozgat) 2018
70. Harput Tarihi Kenti (Elazığ) 2018
71. Anadolu’daki Ahşap Çatılı ve Ahşap Taşıyıcılı Camiiler (Konya-Eşrefoğlu Camii, Kastamonu-Mahmut Bey Camii, Eskişehir-Sivrihisar Camii, Afyon-Afyon Ulu Camii, Ankara-Arslanhane Camii) 2018
72. İzmir Tarihi Liman Şehri (İzmir) 2020
73. Koramaz Vadisi (Kayseri) 2020
74. Zerzevan Kalesi ve Mithraeum (Diyarbakır) 2020
75. Karatepe Aslantaş Arkeolojik Alanı (Osmaniye) 2020
76. Beypazarı Tarihi Kenti (Ankara) 2020
77. Mardin Midyat Çevresi (Tur Abdin) Geç Antik ve Orta Çağ Kilise-Manastırları (Mardin) 2021

Karma (Doğal ve Kültürel) Miraslar

78. Harşena Dağı ve Pontus Kralları Kaya Mezarları (Amasya) 2015
79. Güllük Dağı-Termessos Milli Parkı (Antalya) 2000
80. Kekova (Antalya) 2000
81. Kemaliye Tarihi Kenti (Erzincan) 2021

Doğal Miraslar

82. Tuz Gölü Özel Doğa Koruma Alanı (Ankara-Konya-Aksaray) 2013
83. Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti (Samsun) 2016
84. Ballıca Mağarası Tabiat Parkı (Tokat) 2019

UNESCO Türkiye Millî Komisyonu tarafından hazırlanmış UNESCO Türkiye Miras Listeleri başlıklı videoyu aşağıda izleyebilirsiniz.

Bu listede bulunan yerler arasında tanınmış ve tanınmamış bir çok yer bulunmaktadır.

Divriği Ulu Camii ve Darüşifası

Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası olarak bilinen bu yapı topluluğu, cami, darüşşifa ve türbeden oluşmaktadır. Anadolu Selçuklu Devleti’ne bağlı olan Mengücek Beyliği tarafından inşa edilmiştir. Yapının inşaatına 1228 yılında başlanıp 1243 yılında tamamlanmıştır. Baş Mimar Muhsin Oğlu Ahlatlı Hürrem Şah yapı kompleksinin baş mimarıdır. Yapımı 15 yıl sürmüştür.

Nemrut Dağı

Adıyaman’ın Kahta İlçesi’nde 2150 metre yüksekliğindeki Nemrut Dağı yamaçlarında hükümdarlık yapmış olan Kommagene krallığı kralı I. Antiochos’un tanrılara ve atalarına minnettarlığını göstermek için yaptırdığı mezarı, anıtsal heykelleri ile Helenistik Dönemin en görkemli kalıntılarından biridir.

Selimiye Camii ve Külliyesi

İstanbul’dan önce Osmanlı Devletine başkentlik yapmış olan Edirne’de bulunan Mimar Sinan tarafından yapılmış UNESCO Dünya Miras Listesi’nde bulunan önemli bir turistik, dini ve toplumsal yapıdır. Selimiye Camisi’nin yapımına 1568 yılında başlanmıştır. Yapım aşamasında yaklaşık olarak 15.000 kişinin çalışması ile ancak 1575 yılında tamamlanıp kullanılabilir bir hale getirilmiştir.

Okuma Önerisi: Selimiye Camii hakkında daha ayrıntılı bilgi için Selimiye Camii Tarihi, Mimarisi ve Sırları başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Çatalhöyük Neolitik Alanı

İnsanlığın gelişiminde önemli bir evre olan yerleşik toplumsal hayata geçmesinin ardından, tarımın başlangıcı ve avcılık gibi önemli sosyal değişiklik ve gelişmelere tanıklık etmiş Çatalhöyük Neolitik Kenti, Güney Anadolu Platosunda yer almaktadır. UNESCO Dünya Miras Listesi’nde 1405. sıradadır. Katmanlarda, sosyal örgütlenmeyi ve yerleşik hayata geçişi simgeleyen duvar resimleri, heykeller ve diğer sanatsal öğeler yer almaktadır.

Göreme Milli Parkı ve Kapadokya

Göreme, özellikle 7-13. yüzyıllar arasında kendilerine uygulanan baskılardan kaçan Hıristiyanların yerleşmesiyle Hıristiyanlığın önemli bir merkezi haline gelmiştir. Alanın önemli özelliklerinden biri, Erciyes Dağı ve Hasan Dağı tüflerinin, rüzgar ve su aşındırması sonucunda oluşan olağanüstü kaya şekilleri ve kışın ılık, yazın serin olan bu nedenle her mevsim için uygun iç iklim koşulları taşıyan kayadan oyma mağaralardır.

Efes Antik Kenti

Antik dünyanın en önemli uygarlıklarından, kültür, bilim ve sanat merkezlerinden biri olan Efes Antik Kenti, İzmir‘in Selçuk ilçesinde bulunmaktadır. Kazıları 100 yıldan uzun süredir devam etmektedir. Her biri görkemli mimari şaheser olan Celcus Kütüphanesi, Yamaç Evler, Antik Tiyatro, Kral Yolu ve çok sayıda tarihi eseri bulundurmaktadır.

Okuma Önerisi: Efes Antik Kenti hakkında daha ayrıntılı bilgi için Efes Antik Kenti Hakkında Bilgi başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

UNESCO Dünya Mirası Listesi (2024 En Güncel Liste)

1 Ocak 2024 itibariyle UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde Dünya Miras Alanı olarak belirlenmiş 1164 tane miras yer almaktadır. Bu miras yerlerden 905’i kültürel, 220’si doğal ve 39’u karma miraslardır.

Dünya Miras Haritası: Aşağıdaki haritaya tıklayarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’ni harita üzerinden inceleyebilirsiniz.

Dünya Mirası Listesi: Aşağıdaki listeye tıklayarak UNESCO Dünya Mirası Listesi’ni Pdf olarak bilgisayarınıza indirebilirsiniz.