Noel (Christmas) Nedir, Nasıl Kutlanır? Noel Hakkında Bilinmeyenler

Hz. İsa’nın doğuşu Hristiyan toplulukları için ilk başlarda bir önem teşkil etmese de sonrasında Noel algısının çıkışıyla birlikte hem kültürel hem de ticari bir olay olmuş oldu. Noel yüzü olan Noel Baba aslında Hristiyan bir aziz olan çocuklara hediye dağıtmayı seven sıradan bir insandı.

Noel Ne Zaman? Noel 25 Aralık’ta kutlanır.

Noel Nedir?

Noel, 25 Aralık’ta Batı Kilisesi’nde düzenlenen Mesih’in doğumunu kutlayan yıllık Hristiyan festivalidir. Noel hem kutsal bir bayramdır hem de dünya çapında yaşanan kültürel ve ticari bir olaydır. İki bin yıldan beri, dünyadaki insanlar onu hem dinsel hem de dünyevi doğada yapılan gelenek ve uygulamalarla gözlemliyorlar. Hristiyanlar Noel Günü’nü, öğretileri dinlerinin temelini oluşturan manevi bir lider olan Hz. İsa’nın doğumunun yıldönümü olarak kutlarlar. Popüler gelenekler arasında hediye alışverişi yapmak, çam ağaçları süslemek, aileniz ve arkadaşlarınızla beraber sıcak bir ortam kurmak ve elbette Noel’in reklam yüzü olan Noel Baba’nın gelmesini beklemek vardır.

Noel Nasıl Kutlanır?

Uzun zaman önce bile kış dönümü dünya çapında bir kutlama aracı olmuştur. İsa adındaki adam gelmesinden önce Avrupalılar kışın en karanlık günlerinde kışın en kötüsünü geride bıraktıklarına sevindiler ve Işığın gelişi ile alakalı birçok kutlama yaptılar. Böylelikle ışığın çok olduğu günlere kadar, hayat daha anlamlı ve umut verici oluyordu. İskandinavya’da, 21 Aralık’tan Ocak ayına kadar, kış dönümünün geçmesi kutlandı. Güneş’in geri dönüşünü kutlamak için babalar ve oğullar eve ateş açacakları büyük kütükler getirirlerdi. İnsanlar kütükler yakılıncaya kadar bayram yapacak ve ışığın tekrar gelişini kutlarlardı. Bu kutlamalar 12 güne kadar uzayabiliyordu. Aralık ayının sonu, Avrupa’nın çoğu bölgesinde kutlama yapmak için mükemmel bir zamandı. Yılın o zamanında, bir sürü hayvan kesildi, böylece kış aylarında avlanılması gerekmiyordu. Birçokları için, taze et tedarik ettikleri yılın tek zamanıydı. Ek olarak, yıl boyunca yapılan çoğu şarap ve bira içmeye hazırdı.

Noel Tarihi

Kışların uzak kuzeydeki kadar sert geçmediği Roma’da, Saturnalia yani tarım tanrısı Satürn’ün şerefine bir bayram yapılıyordu. Kış gün dönümünde başlayan ve bir ay boyunca devam eden Satürn Bayramı, yiyecek ve içeceklerin bol olduğu ve normal Roma sosyal düzeninin altüst olduğu hedonistik bir zamandı. Bir ay boyunca köleler normal bir insan gibi yaşayabiliyordu. Köylüler sosyal statüde yükseliyordu. İş dünyası ve okullar tatil ediliyordu. Bu yüzden herkes eğlenceye katılabilecekti.

Hz. İsa’nın Doğumu ve Noel

Hristiyanlığın ilk yıllarında, Paskalya en önemli bayram olarak kabul ediliyordu. Hz. İsa’nın doğumu bayram olarak görülmüyordu. Dördüncü yüzyılda kilise yetkilileri, Hz. İsa’nın doğumunu bayram olarak başlatmaya karar verdi. Ne yazık ki İncil, Hz. İsa’nın doğum tarihi hakkında bir bilgi vermiyordu. Bazı kanıtlara dayanarak ve kış dönümüne denk gelmesi nedeniyle Papa Julius, Hz. İsa’nın doğum gününü 25 Aralık olarak belirledi. Bu bayram Roma’nın Saturnalia festivalinin geleneklerini özümser. İlk olarak, Doğuş Bayramı olarak adlandırılan gelenek, 432’de Mısır’a ve altıncı yüzyılın sonunda İngiltere’ye yayıldı. Sekizinci yüzyılın sonunda, Noel kutlamaları İskandinavya’ya kadar yayıldı. Bugün, Yunan ve Rus ortodoks kiliselerinde, Noel kutlanmaktadır.

Noel’i geleneksel kış gündönümü festivalleriyle aynı anda tutarak, kilise liderleri Noel’in halk tarafından benimsenme şansını arttırdılar, ancak nasıl kutlandığını belirleme seçeneğini halka bıraktılar. Ortaçağ’da Hristiyanlık, pagan dininin yerini aldı. Noel’de inananlar kiliseye katıldılar, sonra karnaval benzeri bir atmosferde coşkuyla kutladılar. Noel, zenginlerin alt kesime hayal veya gerçek borçlarını ziyafetler ve bolluklar içinde vermelerini sağlayan bir gün oldu. Noel, zenginlerin alt kesime hayal veya gerçek borçlarını ziyafetler ve bolluklar içinde vermelerini sağlayan bir gün oldu.

A Christmas Carol Kitabı

İngiliz yazar Charles Dickens klasik bir tatil masalı “A Christmas Carol” kitabını 1843’te yazdı. Hikayenin, insanlığa yardım ve iyi niyetin önemi hakkında çok önemli ve yaralı mesajlar verdi. Ailelerin hep birlikte olmasının Noel ruhunu yansıttığını anlatmaya çalışan kitap Noel’i kutlamayan birçok ülkeye ilham kaynağı oldu.

Örneğin Amerikalılar Noel’i mükemmel bir aile tatili olarak kabul etmeye başladılar. İnsanlar, günün nasıl kutlanması gerektiğini görmek için Katolik ve Piskopos kiliselerine baktılar. Bu geleneği kabul etmekle kalmayıp önümüzdeki 100 yıl boyunca, ağaçları süslemek, tatil kartları göndermek ve hediye vermek de dahil olmak üzere, birçok diğer adete ait parçaları içeren bir Noel geleneği inşa ettiler. Ailelerin çoğu, Noel’i yüzyıllar boyunca nasıl yaptıklarını kutladıkları fikrine çabucak alsalar da, Amerikalılar büyüyen bir ulusun kültürel ihtiyaçlarını karşılamak için gerçekten bir tatil icat ettiler.

Noel Baba Kimdir?

Aziz Nikolaos, dördüncü yüzyılda Küçük Asya’da (şimdi Türkiye olarak adlandırılan) Myra adlı bir yerde yaşayan bir Piskopos idi. Çok zengin bir adamdı çünkü ailesi gençken öldü ve ona çok para bıraktı. Aynı zamanda çok kibar bir adamdı ve yoksullara yardım etme ve ihtiyacı olan insanlara gizli hediyeler verme konusunda ün yapmış. Aziz Nikolaos hakkında bir çok efsane var, ama gerçek olup olmadığını bilmiyoruz. Nicholas hakkındaki en ünlü hikaye şöyle anlatılır:

Üç kızı olan fakir bir adam vardı. Adam o kadar fakirdi ki, bir çeyiz için yeterli parası yoktu, bu yüzden kızları evlenemedi. (Bir çeyiz, gelin ebeveynleri tarafından düğün gününde geline damat tarafından ödenen bir miktar paradır. Bu hala bazı ülkelerde, bugün bile olur.) Bir gece, Nicholas gizlice bacadan aşağıya ve evin içine bir torba altın attı. (Bu, en büyük kızın daha sonra evlenebileceği anlamına geliyordu.). Çanta, kurumaya asılan bir çorabın içine düştü! Bu daha sonra ikinci kız için de tekrarlandı. Sonunda, kendisine parayı veren kişiyi keşfetmeye kararlı babası, her akşam gizlice ateşin altına sakladı.

Sonra Nicholas bir akşam en küçük kız için gelince babası bunun Nicholas olduğunu anladı. Nicholas, ne yaptığını kimseye söylememesi için adama yalvardı, çünkü dikkat çekmek istemiyordu. Ancak kısa süre sonra haberler bir şekilde yayıldı ve birileri gizli bir hediye aldığında, bunun Nicholas’tan geldiği sanılıyordu. Nicolas hakkındaki en ünlü hikâye şöyle anlatılır:

Nezaketinden dolayı Nicholas bir Aziz oldu. Aziz Nicholas, halk tarafından çocukların azizi olarak adlandırıldı. Aziz Nicholas sadece çocuklara hediye dağıtmakla kalmaz denizcilerede yardım ettiği hikayeleriyle de bilinen bir insandı. Ettiği dualarla azgın dalgaları durdurur ve bu sayede denizcileri boğulmaktan kurtarırdı. Bu yüzden ona denizcilerin babası lakabını taktılar.

St. Nicholas Nasıl Noel Baba Oldu?

Aziz Nicholas’ın kimse ne zaman öldüğünü bilmiyor, ama 6 Aralık’ta 345 ya da 352’de cenaze töreninin yapıldığına inanılıyor. 1087’de, bazı İtalyan ticaret gemileri tarafından kemikleri İtalya’ya götürüldü. Kemikler şimdi İtalya’nın Bari limanında adı verilen Kilise’de tutuluyor. Nicholas bayram gününde (6 Aralık), Bari denizcileri hala heykelini Katedral’den denize taşırlar, böylece suları kutsayabiliyor ve denizciler yıl boyunca güvenli yolculuklar yapabiliyorlar.

Kuzey Avrupa’daki 16. yüzyılda, reformdan sonra, Aziz Nicholas’la ilgili öyküler ve gelenekler popüler hale gelmeye başladı. Noel’de çocuklara hediyeler dağıtan adam, özellikle İngiltere’de, “Father Christmas” ya da “Old Christmas”(Yaşlı Noel) olarak anılıyordu. Fransa’da çoğunlukla ‘Père Nöel’ olarak biliniyordu. Avusturya ve Almanya’nın bazı bölgelerini kapsayan bazı ülkelerde, yeni doğan bebeği Hz. İsa’yı sembolize eden kanatlı altıncı bir bebek olan ‘Christkind’ oldu. ABD’nin başlarında adı “Kris Kringle” idi (Christkind’den). Daha sonra ABD’deki Hollandalı yerleşimciler St. Nicholas’ın eski hikayelerini yanlarında götürdüler ve Kris Kringle ve St Nicholas “Sinterklaas” oldu ya da bugünkü ismiyle “Santa Claus”(Noel Baba) oldu.

Noel Sembolleri

Ökse otu yaygın olarak kullanılan bir Noel dekorasyonudur. Geleneklere göre, asılı ökseotu altında buluşan insanlar öpüşmek zorundadır. Noel ile ilgili diğer yaygın süslemeler çobanpüskülü ve sarmaşıktır – her ikisi de bu festivaller için yeşilliklerle süslenmesi alışılmış olduğu gibi Pagan festivalleriyle ilişkilidir. Noel Baba olarak da bilinen Noel Baba’nın görüntüleri, kardan adamlar, ren geyiği ve bastonlar, yılbaşı kutlamalarıyla ilgili kartlarda, posterlerde, işaretlerde ve diğer basılı veya pazarlama materyallerinde görülür. Noel Arifesi ve Noel Günü’nde, bebek İsa, Noel yıldızı ve Noel’in dini anlamı ile ilişkili diğer sembollerin görüntüleri de görülmektedir.

Noel Ağacı

Yaprak dökmeyen çam ağacı, geleneksel olarak binlerce yıldır kış festivallerini kutlamak için kullanılmıştır. Paganlar, dallarını kış gündönümü boyunca evlerini süslemek için kullandılar, gelecek baharı düşündüler. Romalılar, çam ağaçlarını tapınaklarını Saturnalia festivalinde dekore etmek için kullandılar. Hristiyanlar onu Tanrı ile sonsuz yaşamın bir işareti olarak kullanırlar.

Diğer erken dönem Noel ağaçları çam ağacı olmaktan çok, çiçek açacakları için saksıya konularak getirilen kiraz veya alıç bitkileridir. Ağacın Noel ve Yeni Yıl kutlamalarında ilk belgelenmiş kullanımı Estonya’daki Tallinn şehirleri ile Letonya’daki Riga kentleri arasında tartışılmaktadır! Her ikisi de ilk ağaçlara sahip olduklarını iddia ediyor; 1441’de Tallinn ve 1510’da Riga. Şehir meydanına yerleştirildiklerinden ayrı olarak, her iki ağaç hakkında çok az şey biliniyor. Bir Noel Ağacı’nı bugün tanıdığımız şekilde eve getiren ilk kişi, 16. yüzyıl Alman vaizcisi Martin Luther olabilir.

Noel’den bir gece önce, ormanın içinden geçtiğini ve ağaç dallarında parlayan yıldızları görmeye baktığını anlatan bir hikaye. O kadar güzeldi ki eve gitti ve çocuklarına Noel’de dünyaya gelmesi için cennetin yıldızlarını terk eden Hz. İsa’yı hatırlattığını söyledi. Çam Ağacının tepesindeki dekor olarak kullanılan yıldız, aslında cennetin yıldızlarını temsil etmektedir. Almanya’da ilk Noel Ağaçları, zencefilli kurabiye ve altın kaplı elmalar gibi yenilebilir şeylerle süslendi. Daha sonra, cam üreticileri, günümüzde kullanılan süslemelerin bazılarına benzer özel küçük süslemeler yaptılar. 1605’te bilinmeyen bir Alman yazdı: “Noel’de Strazburg’un salonlarına köknar ağaçları kurup çok renkli kağıttan, elmadan, gofretten, altın folyodan, tatlılardan, vb. Kesilmiş gülleri asarlar.” Her yıl yalnızca ABD’de 30-35 milyon gerçek Noel ağacı satılmaktadır. Amerika Birleşik Devletleri’nde 21.000 Noel ağacı yetiştiricisi var ve ağaçlar satılmadan önce yaklaşık 15 yıl boyunca yetişme sürecinden geçiyorlar.

Noel Hakkında Bilinmeyenler

• Her yıl yalnızca ABD’de 30-35 milyon gerçek Noel ağacı satılmaktadır. Amerika Birleşik
• Devletleri’nde 21.000 Noel ağacı yetiştiricisi var ve ağaçlar satılmadan önce yaklaşık 15 yıl boyunca yetişme sürecinden geçiyorlar.
• Noel 26 Haziran 1870’de ABD’de federal bir tatil ilan edildi.
• Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan ilk yumurta likörü Kaptan John Smith’in 1607 Jamestown yerleşim bölgesinde tüketildi.
• Noel Baba’nın kızağını Washington Irving tarafından 1819’da yaratıldı.
• Her yıl yalnızca ABD’de 3 milyardan fazla Noel kartı gönderilir.

Noel’in ilk çıkış amacı Hz. İsa’nın doğumunu hatırlamak ve hatırlatmaktı. Günümüze gelindiğinde ise, Noel’in daha çok bir eğlence aracı olduğunu görüyoruz. Noel olmasa da yeni yıl kutlamaları dünyanın her ülkesinde olmaktadır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Paskalya Nedir? Paskalya Bayramının Tarihi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.