İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 9. sınıf tarih dersinin 3. ünitesi olan Orta Çağ’da Dünya ünitesinin 2. konusunun devamı olan İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları konusuna yer verdik. İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları konusunu “Orta Çağ’da tarım ve ticaretin yaygın ekonomik faaliyetler olduklarını kavrar.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları

Ders: Tarih 9

Ünite: Orta Çağ’da Dünya

Konu: İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları

Kazanım: Orta Çağ’da tarım ve ticaretin yaygın ekonomik faaliyetler olduklarını kavrar.

Tarımdan Ticarete Ekonomi konusunun devamı olan İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları konusunda öncelikle tarihi ticaret yolları yeniden canlandırılabilir mi? Neden? sorularını yanıtladık. Ayrıca ticaret yolları ve güzergahları konusunu da inceledik.

Ticaret Yolları ve Güzergahları

İlk Çağ’dan itibaren Kral Yolu, İpek Yolu, Kürk Yolu ve Baharat Yolu dünya ticaretinde egemen rol oynamıştır.

Okuma Önerisi: Bu konuyla ilgili olarak Deniz Ticareti İlk Nerede Başladı? Tarihteki İlk Limanlar ve Koloniler başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Kral Yolu

Ege kıyılarından başlayıp (Efes ve Sard) Mezopotamya’da Ninova ve Sus’a kadar uzanan önemli bir ticaret yoludur. Pers İmparatoru Darius tarafından düzenlenmiş olup Anadolu ve Mezopotamya uygarlıkları arasında köprü vazifesi görmüştür.

İpek Yolu

Çin’in “Şian” şehrinden başlar Avrupa’nın bazı kıyılarına kadar uzanır. Turfan, Hotan, Yarkent, Kaşgar üzerinden Semerkant ve Buhara’ya gelir. Hazar Denizi’nin doğusunda iki farklı güzergaha ayrılır.

1. Güzergah: Karadeniz’in kuzeyinden geçer. Yenikent ve İtil üzerinden Kırım’a varır. Kırım üzerinden gemilere yüklenen mallar, Karadeniz ve İstanbul Boğazı üzerinden Akdeniz’e açılır ve Akdeniz limanları ile Avrupa’ya ulaşır. Kırım üzerinden Karadenize’e ulaşan mallar Tuna Nehri aracılığıyla Avrupa’nın içlerine kadar da ulaşabilir.

2. Güzergah: Karadeniz’in güneyinden geçer. Merv, Nişabur ve Rey hattıyla İran’dan geçen malların bir kısmı direk devam edip Laskiye ve Antakya üzerinden Akdeniz’e ulaşırken, bir kısmı ise Tebriz üzerinden Anadolu’ya girer.

Kürk Yolu

Don Nehri’nin Azak Denizi’ne döküldüğü yerden başlar. İtil nehrinden geçer. Hazar Denizi’nin kuzeyinden devam eden yol Altay-Sayan Dağları üzerinden Amur Nehri’ne oradan da Çin’e ulaşır. Kürk Yolu ile sincap, sansar, tilki, samur, kunduz, vaşak, gelincik ve geyik gibi tüyleri etkileyici ve yumuşak olan hayvanların deri ve postları taşınmıştır. Taşınan bu ürünlerden dolayı bu yola “Kürk Yolu” adı verilmiştir.

Baharat Yolu

Hindistan’dan başlayıp Avrupa’ya kadar uzanan “Baharat Yolu” Hindistan’dan Avrupa’ya baharat satıldığı için bu isim ile anılır. Baharat Yolu’nda satılan mallar çoğunlukla biber, karanfil, tarçın ve Hindistan cevizidir. Hindistan veya Sri Lanka’dan başlar. Baharatlar gemilerle Umman Denizi’ne açılır. Yol bu noktada 3 güzergaha ayrılır.

1. Güzergah: Umman Denizi üzerinde Aden Körfezi ve Babül Mendep Boğazı’nı geçerek Kızıldeniz’e ulaşan gemiler, mallarını Mısır’da karaya çıkartır ve kervanlar aracılığıyla mallarını Akdeniz kıyısına getirir. Buradan Dimyat veya İskenderiye limanından gemilere yüklenerek Akdeniz üzerinden Güney Avrupa limanlarına ulaşır.

2. Güzergah: Umman Denizi ile Hürmüz Boğazı’nı geçen gemiler Basra Körfezi’nden malları kıyıya çıkarırlar. Buradan Basra, Bağdat ve Şam üzerinden kervanlar ile “Fenike” bölgesine ulaşan mallar, Akdeniz’de tekrar gemilere yüklenerek Güney Avrupa limanlarına ulaştırılır.

3. Güzergah: Umman Denizi üzerinden mallar Yemen’e çıkarılır, kervanlar ile Taif, Mekke üzerinden Hicaz’ı geçerek Şam’ ulaştırılır. Oradan da Akdeniz kıyılarından gemilere yüklenerek Avrupa’ya ulaştırılır.

İpek Yolu’nun Geçtiği Bölgelere Hakim Olan Türk Devletleri

İpek Yolu’nun geçtiği bölgelere hakim olan Türk devletleri hangileridir? sorusunu yanıtlayalım.Tarihte İpek Yolu çokça Türk Devletinin hakimiyetinde kalmıştır, bunları sıralayacak olursak:

• Büyük Hun İmparatorluğu: Milattan Önce 220 – Milattan Sonra 216 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Göktürk Devleti: 552 ve 745 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Uygur Devleti: 745 ve 1368 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Karahanlı Devleti: 840 ve 1212 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Gazne Devleti: 962 ve 1183 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Büyük Selçuklu Devleti: 1040 ve 1157 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Osmanlı Devleti: 1299 ve 1922 yılları arasında hüküm sürmüştür.
• Türkiye Cumhuriyeti: 1923 yılında kurulmuştur.

İpek Yolu günümüzde hangi ülkelerden geçer? Çin, Afganistan, Özbekistan, Türkmenistan, İran, Azerbaycan ve Türkiye bu ülkeler halen İpek Yolu’nun yollarını kapsıyor olsa da İpek Yolu artık önemini kaybetmiştir. 2014 yılında UNESCO tarafından İpek Yolu’nun Chang’an-Tianshan koridorunu Dünya Mirası olarak belirlemiştir.

Tartışalım: Tarihi Ticaret Yolları Yeniden Canlandırılabilir Mi? Neden?

Tarihi ticaret yollarını geçmişteki işlevi ile yeniden gün yüzüne çıkarmak mümkün değildir. Çünkü ticaret anlayışları zaman içerisinde değişmiş buna bağlı olarak mallar ve ulaşım çeşitleri şekillenmiştir. Günümüzde ticari faaliyetler hava ve deniz yoluyla da yapılmakta olup ticari mal olan doğalgaz ve petrol, boru hatlarıyla ulaştırılabilmektedir. Ancak doğalgaz, petrol gibi günümüzde büyük önem arz eden malların ihracatı ve ithalatı da yine bu yollar üzerinden, güzergahından aktarılmaktadır. Ayrıca tarihi ticaret yollarının güzergahlarında kaos ortamı oluşmuştur. Bölgedeki savaş ortamından dolayı güvenlik problemleri yaşanmaktaydı ve bu durumda yollardaki ticari faaliyetleri engellemekteydi.

Günümüzde de Çin’in başlatmak istediği İpek Yolu Projesi rakip devletler tarafından engellenecek ve bu durumda kaos ortamı yaratabileceğine önemli bir gösterge niteliğindedir. Eğer Çin bu projesini başarıya ulaştırırsa güzergahta bulunan devletler için ekonomik bir kazanç sağlayacaktır fakat rakip devletler güzergahta bulunan devletlere çeşitli yaptırımlar uygulayabilecek veya bu yolu yok etmek için elinden geleni yapacaktır. Sonuç olarak, ticari yolların yeniden canlandırılması kimi devletler için çok önemli katkı sağlayacak olsa da bir nevi kaos ortamı da yaratması söz konusu olacaktır.

---

3. Ünitenin Tüm Konuları: Orta Çağ’da Dünya ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.

1. Konu: Orta Çağ’da Siyasi Yapılar

İmparatorluklarda Sosyal, Ekonomik ve Askeri Durum

2. Konu: Tarımdan Ticarete Ekonomi

Artı Üründen Sosyal Sınıflara

İlk ve Orta Çağ’da Toplumsal Tabakalaşma

Orta Çağ’da Ticaret

İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları (Şu an bu başlıktasınız!)

3. Konu: Orta Çağ’da Ordu

Yerleşik ve Konar-göçerler Arasındaki Savaşlar

4. Konu: Kanunlar Gelişiyor