İlimlerin Sınıflandırılması (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 9. sınıf tarih dersinin 5. ünitesi olan İslam Medeniyetinin Doğuşu ünitesinin 5. konusunun devamı olan İlimlerin Sınıflandırılması konusuna yer verdik. İlimlerin Sınıflandırılması konusunu “Sekizinci ve on ikinci yüzyıllar arasında İslam medeniyeti çerçevesindeki ilmî faaliyetleri değerlendirir.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

İlimlerin Sınıflandırılması

Ders: Tarih 9

Ünite: İslam Medeniyetinin Doğuşu

Konu: İlimlerin Sınıflandırılması

Kazanım: Sekizinci ve on ikinci yüzyıllar arasında İslam medeniyeti çerçevesindeki ilmî faaliyetleri değerlendirir.

İlimlerin Sınıflandırılması konusunda öncelikle İlim nedir? Akli ve Nakli İlimler nelerdir? sorularını yanıtladık. Daha sonra Akli ve Nakli İlimlere örnekler vererek açıkladık.

İlim Nedir?

Sözlük anlamı “Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen, deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi” yani “bilim” olan ilim sözcüğü İslam sözlüklerinde daha çok “vahiy” veya “ilahi bilgi” olarak tanımlanır. İlim, insanın yeni şeyler öğrenmek doğrultusunda gerçekleştirdiği her eylemin genel adı olarak da tanımlanabilir. İslam, insanlara ilim sahibi olmalarını ve sahip oldukları ilmi yaymalarını söyler.

Akli ve Nakli İlimler Nelerdir?

İslami ilimler ikiye ayrılmaktadır: akli ilimler ve nakli ilimler. Akli ilimler sözlüklerde fen ya da matematik gibi bilimler olarak geçmekte olanlardır ve Abbasiler döneminde gözlem evlerinin ve Beytü’l-Hikme’nin açılmasıyla birlikte medreselerin kurulması ve bilimsel gelişmeler alanında çalışmaların artmasına, ayrıca çeşitli düşünce akımlarının yayılmasına yol açmışlardır. Nakli illimler ise İslam’ı ve kaynaklarını anlamak için kullanılan, diğerlerine kıyasla daha çok ilahi (dini) ilimler olarak bilinir. İslam bu ikisinin ayrı görülmemesi gerektiğini, bütün bilimlerin iç içe olduğunu belirtmektedir. Ayrıca İslam’da ilim sahibi olmak ve sahip olunan ilmin diğer insanlara da aktarmak öğütlenir.

Nakli Bilimler Hangileridir?

Fıkıh: Fıkıh, İslam dininde Kur’an ve bunun uygulaması ile sınırlı olan Şeriatin, günün şartlarına göre ulema tarafından verilen fetvaların da katkılarıyla genişletilmesi ve Müslümanların hayatını düzenlemek amacıyla açıklanması için yapılan çalışmalardır.

Kelam: Kur’an’daki soruları yanıtlamaya ve mantığa sokmaya çalışan, insanların dini mantık yoluyla sevmesi ve anlaması için çalışmalar yapan bilim dalıdır. Bu bilim dalı, evrenin ve insanın tarihi, toplumların geçmişi ve henüz açıklanamayan doğa olayları hakkında Kur’an’dan örnek vererek insanları İslam’a çağırır.

Tefsir: Tefsir, Kur’an’daki ayetleri yorumlamakta, ayetlerden farklı anlamlar çıkarmakta kullanılan bir bilimdir. İslam ekollerinin ayrılmasındaki en önemli nedenlerden biridir.

Hadis: Hadis, Hz. Muhammed’in yapmış olduğu örnek davranışlar ve eylemlere verilen genel addır. Bilim olarak hadis, Hz. Muhammed’in davranışlarını toplumsal yapıyla birleştirerek davranışlarının evrensel ve zamansız olduğunu kanıtlamaya çalışır.

Akli Bilimler Hangileridir?

Edebiyat: Her ne kadar anlamlı tartışmalı olsa da, TDK’ye göre anlamı şudur: “Bir bilim kolunun türlü konuları üzerine yazılmış yazı ve eserlere edebiyat denir.” Bu anlamı eleştiren kişiler de edebiyatın bilim konuları üzerine yazılmasının gerek olmadığı, insan duygularının ve aşkın gösterildiği bir eserin bilim ile alakası olmadığını söylerler. Edebiyat, insanlar için tamamen öznel bir anlamdır. Bir eserin edebiyat olduğu anlaşılabilir, ancak kelimeler kullanılarak anlatılamaz.

Matematik: Matematik, algılanan dış dünyanın beyinde kurgulanıp kuram haline getirilmesine ve bazı kabullere dayanır. Kurgulandıktan sonra ise dış dünyadan bağımsızdır. Yani bir kuram keşfedildiğinde dış dünyaya ihtiyaç duymadan tüm sorunlar o kuram ile çözülür ve herkes tarafından kabul edilir. Matematiğin öz amacı, tüm işlemleri, doğa olaylarını ve evreni açıklayan bir kuram bulmaktır.

Coğrafya: Coğrafya, bilim olarak anlatıldığında, bir konumun matematiksel koordinatlarıyla belirlenmesine verilen addır. Güneş’in gölge açılarının ilk bulunmasında, Dünya’nın dönüş hızının bulunmasında kullanılan bir bilim dalıdır.

Tarih: Tarihin anlamı edebiyatta olduğu gibi tartışmalı bir konudur. Tarih, her ne kadar insanların geçmişi olarak anılsa da March Bloch ve E. H. Carr gibi bazı kişiler bu tanımı farklı kullanmıştır. March Bloch, tarih bilimini insandaki değişim olarak açıklar. E. H. Carr ise nedenlerin incelenmesi olarak tanımlar. Aslında tarih, neden sonuç ilişkisi kurarak insanın geçmişini açıklamaya çalışmaktır.

Astronomi: Astronomi, gök bilimi olarak anılır. Evrendeki gezegenlerin, yıldızların ve galaksilerin incelenmesi ve konumunun saptanmasında astronomi bilimi kullanılır. Sümerlerin gelişmiş astronomileri, İslam ülkeleri tarafından devam ettirilmiştir.

---

5. Ünitenin Tüm Konuları: İslam Medeniyetinin Doğuşu ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.

1. Konu: İslamiyet’in Doğduğu Dönemde Dünya

2. Konu: İslamiyet Yayılıyor