11. Sınıf TarihTarih Konu Anlatımları

Ulus Devlet ve Vatandaş (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 11. sınıf tarih dersinin 4. ünitesi olan Devrimler Çağında Değişen Devlet-Toplum İlişkileri ünitesinin 3. konusunun devamı olan Ulus Devlet ve Vatandaş konusuna yer verdik. Ulus Devlet ve Vatandaş “Ulus devletleşme ve endüstrileşme süreçlerinin sosyal hayata yansımalarını analiz eder.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

Ulus Devlet ve Vatandaş

Ders: Tarih 11

Ünite: Devrimler Çağında Değişen Devlet-Toplum İlişkileri

Konu: Ulus Devlet ve Vatandaş

Kazanım: Ulus devletleşme ve endüstrileşme süreçlerinin sosyal hayata yansımalarını analiz eder.

Ulus Devlet ve Vatandaş konusunda Ulus nedir? Ulusçuluk nedir? Ulus Devlet Anlayışı nedir? Ulus Devletler ne zaman, nerede, niçin ve nasıl ortaya çıkmıştır? Ulus devlet anlayışının devam ettirilmesinde okul ve ordunun rolü nedir? Vatandaş (Yurttaş) nedir? sorularını yanıtladık.

Ulus Nedir?

Aynı coğrafyada, aynı topraklar üzerinde yaşayan dil, tarih, kültür, etik gibi manevi değerleri bakımından ortaklıkları olan en geniş insan topluluğu olarak değerlendirilen kavramdır.

Bir Topluluğu Ulus Yapan Değerler ve Ögeler

Bir ulusu belirleyen kavramların ne olduğuna dair tek bir cevap yoktur. Ulus kavramının tanımına bakıldığında aynı tarih, dil ve kültüre sahip toplulukların aynı ulus çerçevesinde olduğu dile getirilmiştir. Bu da bir topluluğun ulus olabilmesi için aynı dile ve tarihe sahip olması gerektiğini gösterir. Fakat buna karşı olarak Avusturya, Macaristan ve Sırbistan gibi Avrupa ülkeleri aynı dile sahip olmasa da büyük ölçüde ortak bir tarihe sahiptir. Aynı coğrafyada hayat sürmüş ve aynı akımlardan etkilenerek uzun yıllar imparatorluk çatısı altında beraber yaşamışlardır. Buna rağmen milliyetçilik akımın etkisi ile kısa sürede düşman olmuşlardır. Buna rağmen bir ulusu ulus yapmak için aynı dil, ekonomik, sosyal bütünleşme ve aynı coğrafyada hüküm sürmek kesin olarak görülmektedir.

Sonuç olarak ulus olabilmek için bazı ortak manevi değerler gerekmektedir. Fakat bu değerler toplumlarda farklılık gösterebilmektedir. Konuyla ilgili en farklı yorumlardan birini büyük bir imparatorluğu farklı bir motto, yapı, siyasi ve toplumsal düzen eşliğinde ulus devlete çeviren Mustafa Kemal Atatürk’tür. Atatürk bir topluluğu ulusa çeviren şeyin öğretmenler olduğunu ve bir topluluğun ulus olabilmesi için öğretmenlere muhtaç olduğunu dile getirmiştir.

Ulusçuluk Nedir?

Aynı ulustan, aynı manevi değerlere, aynı tarihe, aynı dile sahip insanların bir araya gelerek Nationalist bir devlet kurmasını baz alan siyasi görüştür. 16 ve 17. yüzyılda özellikle Avrupa coğrafyasında pek çok millet Osmanlı, Avusturya Macaristan gibi çok ulusun bir arada yaşadığı, vatandaşlık sisteminin gayrimüslim, Müslüman, azınlık çoğunluk gibi belirlendiği bir vatandaşlık sistemi içindeyken 1700’lülerin sonlarında gerçekleşen Fransız İhtilali ve ulusçuluk kavramı Avrupa’da hızla yayılmıştır. Bunun sonucunda büyük imparatorlukların iç yapısında bulunan küçük azınlık gruplar bir araya ulusçu başkaldırmalar yaparak devletleşmeye, imparatorluklardan ayrılarak kendi devletlerini kurmaya başlamıştır.

Vatandaş Nedir?

Vatandaş, bir ülke olan politik kurumların bir parçası olan kişiye denir. Ulus devletlerde vatandaş, devletin, ulusun bir parçasıdır. Vatandaşlık kavramının kendine has bazı özellikleri vardır. Örnek olarak, doğumla birlikte kazanılır ve geri kaybedilmez. Yani ölümümüze kadar doğduğumu ülkenin bir vatandaşı olarak sürdürülebilir bir kimliğe sahip olmaktadır. Ulus devletlerin vatandaşları ortak manevi öğelere sahiptir. Bu öğeler, örnek olarak dil, tarih, coğrafya vs. bu ögeler bütün vatandaşlar için aynıdır. Ayrıca değişime uğramaz. Bu ögeleri taşımayan kişiler vatandaş değildir gibi bir anlam çıkarılabilir. Bu sebepten ulus devletlerin bir vatandaşı olmak ayırıcı, kısıtlayıcı bir olaydır.

Ulus devletlerde vatandaşlık-devlet kavramları soya, sahip olduğun kabileye, sosyal statüye değil. Bireye bağlı olarak değişim göstermektedir. Bu yönüyle vatandaşlık kavramı ülkede yaşayan insanlar olarak değil, halk olarak değil. Doğrudan vatandaş olarak şekillenmiştir.

Ulus Devletlerde vatandaşlık, monarşik düzen gibi diğer siyasi güçlerdekine kıyasla daha farklıdır. Herhangi bir imparatorlukta, feodal rejimde halk yani vatandaşlar sadece iş gücünün bir parçasıdır. Vatandaş eker, biçer, çalışır; kazandığı parası ile kendini ve ailesini geçindirir ve vergisini verir. Devlet de bu vergi düzenin göre ekonomisinin düzenler. Liberal devlet yapılarında vatandaşlar siyasetin de içindedir ve seçme-seçilme hakkına sahiptir. Son olarak ulus devletlerde genellikle milliyetçi bir akımın etkisi ile başkaldırma teması etrafında zor şartlarda kurulan bu devletler, vatandaşlarına genellikle milliyetçilik ve devletin kendisine ait olduğu hissiyatını aşılamaya çalışmaktadır.

Son olarak ulus devlet vatandaşların devlete karşı sorumlulukları vardır. Bunlar oy verme, vergi verme, erkeklere askere gitme gibi sorumluluklardır. Devlete karşı yapılmadığı taktirde vatandaşlar canlandırılmaktadır. Sonuç olarak ulus devletlerinin vatandaşlara yüklediği bazı değerler ve sorumluluklar, hükümetlerin halkı yönetmesinin bir nevi kolaylaştırırken, halkın ülkesine olan bağlılığını da arttırmıştır.

Ulus Devlet Nedir?

Ulus devlet bağımsızlığını belirli bir coğrafyada bir ulusun kendi egemenliğini kurması ile oluşmuş devlet yapılanması biçimidir. Ulus Devlet modelinin diğer devletlerden ve devlet yapılarından ayıran temel fark, vatandaşların ortak bir dile, kültüre ve ortak değerlere sahip olmasıdır. Ulus devletler, Fransız İhtilalinin özellikle Avrupa bazında getirdiği ulusçu, milliyetçi akımın etkisine baş kaldırarak imparatorluklar üzerinde çatışmalar ile oluşmuştur. Örnek olarak günümüzde ulusçu devletler olan Sırbistan, Yunanistan, Türkiye gibi devletler, Osmanlı Devleti’ne karşı baş kaldırarak ya da Osmanlı Devleti’nin yıkılması ile kurulmuştur. Bu devletlerin kuruluşunda halkın ulus kavramı etrafında bir araya geldiği, kendi değerlerini korumak başka bir ulusun altında, himayesinde kalmamak için yoğun bir mücadele göstermek gibi ortak amaçları olduğu söylenebilir. Ek olarak ulus devletlerin kurulduğu 17. 18. ve 19. yüzyılda özellikle Avrupa bazında teknolojinin gelişmesi, sanatın, basının gelişmesi; dilin önemini daha çok ortaya çıkarmıştır. Bu da ulusçuluk kavramının pekişmesine, basın ve sanat yoluyla dil üzerine dikkat çekilmesine sebep olmuştur.

Okuma Önerisi: Bu konuyla ilgili olarak Ulus Devlet Nedir? Ulus Devletlerin Ortaya Çıkışı başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Ulus Devletlerde Eğitim ve Zorunlu Askerlik

Fransız İhtilali ile birlikte çıkan akımlardan biri de “Vatan tehlikede ise bütün halk vatanı avunmakla sorumludur” olmuştur. Bu akımla birlikte zorunlu askerlik ortaya çıkmıştır. Ulus devletlerin her bir ferdi -genellikle 15-30 yaş aralığındaki erkekler- zorunlu olarak askeri eğitim almak ile zorunda kalmışlardır. Ek olarak ulus devletlerde zorunlu askerlik eğitimi almış bu insanlar, herhangi bir savaş, olağanüstü hal durumlarında savaşa katılmaktadır. Ülkeleri lehine savaşmak bir asker gibi faaliyet göstermek zorundadır.

Bu anlayış, “kral için değil, vatan için savaş” algısını beraberinde getirerek, halkın daha istekli bir şekilde savaşa katılmasını, ülkesini savunmasını ve askeri gücü oluşturmasını sağlamıştır. Ek olarak ulus devletlerde halkın cahil olmaması, eğitimli, akılcı olmasına da değer verilmektedir. Halkın eğitim seviyesinden devlet sorumludur ve devlet halka eğitim vermelidir. Bu sebepten ulus devletlerde devlet tarafından zorunlu ve bedava eğitim veren okullar vardır. Bu okullarda belli bir seviyeye kadar eğitim görmek zorunludur.

Ulus devletler oluşturdukları bu eğitim-askeri sorumluluk üzerine dayalı yapı ile birlikte hem askeri faaliyetlerinde ekonomisini sağlamlaştırmıştır. Orduyu halka mal ederek askeri gücünü arttırmıştır. Aynı zamanda okullar kurarak halkı eğiterek bilinçli bir toplum yaratmayı hedeflemiştir.

Ulus Devlet Anlayışının Devam Ettirilmesinde Okul ve Ordunun Rolü

Ulus devlet anlayışının devam ettirilmesinde okul ve ordunun büyük bir rölü vardır. Ulus devlet anlayışının devam etmesi için bu anlayışın gelecek nesillere aktarılması gerekmektedir. Bu işide eğitim yani okullar üstlenmektedir. Çocuklara eğitimleri sürecinde ulus devlet anlayışı ve milliyetçilik anlatılmalı ve benimsetilmelidir. Çocuk bu devlet şeklinin en iyi olduğunu düşünmelidir. Bu sayede genç nesil bu anlayışı devam ettirebilir ve gelecek nesillere aktarabilir. Ordunu bu konudaki birincil görevi ise ulus devleti korumak olmalıdır. Ülke içindeki sorunları bastırmakta yine ordunun görevidir. Eğer ulus devlete karşı bir isyan olursa ordu hemen bu duruma müdahale etmelidir. Ulus devlet anlayışının devamlılığını sağlamalıdır.

Günümüzde Ulus Devletler

Günümüzde, globalleşmenin büyük bir yol kat etmiş olması, insanlar bir çoğunun ana dillerinin yanında 2 ek dil konuşabiliyor olması, telefon, bilgisayar, görüntülü konferanslar ile onlarca insanın dünyanın her yanından tek bir platformda saniyeler içi toplanabilmesi ile birlikte ulus kavramının değerinin yitirildiğine karşı düşünceler oluşmaya başlamıştır. Bu durum da beraberinde “heterojen ulus devlet” kavramının ortaya çıkarmıştır. Sonuç olarak değişen dünya, iletişim; kitleleri bir araya getirmiştir. İnsanlar birbirlerini bağlayan, bir olmalarını sağlayan şeylerin dil, tarih ya da coğrafya olmadığı görmeye; farklı coğrafyalardan farklı insanlarla yabancı diller konuşarak arkadaşlıklar kurabileceklerini, birbirlerini sevebileceklerini görmüştür. Bu değişimde ulus devletlerin ilk kuruldukları ayrımcı, kısıtlayıcı ve seçici yapısını daha zayıflatmıştır. Ek olarak evrensel hukuk, evrensel siyaset, evrensel ekonomi gibi globalleştirici kavramların ortaya çıkışı da ulus devletin kısıtlayıcı yapısının gevşemesine destek olmuştur

Sonuç olarak tarihin bir bölümünde ciddi bir akımla beraber ulus kavramı ortaya çıkmıştır. Uluslar devletleşerek ulus devletleri kurmuşlardır. Vatandaşlık kavramı, halk ya da ülkede yaşayan insanlar olmaktan çıkmıştır. Devlet-birey ilişkisi karşılıklı sorumluluk seviyesine çıkmıştır. Buna karşın her şeyde olduğu gibi zaman içerisinde değişimler yaşanmıştır. Eski ulus devlet yapısı değişime uğramıştır.


4. Ünitenin Tüm Konuları: Devrimler Çağında Değişen Devlet-Toplum İlişkileri ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu Konuyla İlgili Yazılar

Başa dön tuşu

Metin kopyalamanın açılabilmesi için
lütfen web sitemizdeki herhangi bir reklama
tıklayarak bize destek olunuz.

Kapalı

Reklam Engelleyici Algılandı

Lütfen reklam engelleyicinizi kapatarak bize destek olunuz. Anlayışınız için teşekkür ederiz.