Tekâlif-i Milliye Nedir? Milli Yükümlülükler Kanunu

Bu yazımızda Tekâlif-i Milliye nedir? sorusunu yanıtladık. Ayrıca Tekâlif-i Millîye Emirleri (Millî Yükümlülükler Kanunu) hakkında maddeler halinde ayrıntılı açıklamalara yer verdik.

Tekâlif-i Milliye Nedir?

Tekalif-i Milliye Emirleri, Sakarya Meydan Muharebesi esnasında ordunun tüm ihtiyaçlarını karşılamak adına, Mustafa Kemal Atatürk’ün yasama yetkisine sahip olduktan sonra Büyük Millet Meclisi adına hazırladığı, 7-8 Ağustos 1921 tarihleri arasında yayınlanan milli yükümlülük emirleridir. 10 maddeden oluşur. Teaklif-i Milliye Emirleri’nin uygulanmasını sağlamak için İstiklal mahkemeleri kurulmuştur. Bu maddeler:

Tekâlif-i Milliye Emirleri – Millî Yükümlülükler Kanunu

1. Emir: Her komisyon, toplanan malzemeleri “ambar mevcutlarını” 15,20, 25, 30 Ağustos – 5 Eylül 1921 tarihlerinde Milli Savunma Levazım Dairesi’ne telgrafla bildirecektir. Bölgelere göre her komisyon “Menzil Müfettişliklerine” veya “Levazım Başkanlıklarına” belli aralıklarla raporların birer örneklerini verecektir. Komisyonların üye ve memurlarından, en küçük bir kayıtsızlık ve görevlerini kötüye kullananlar “Vatana İhanet” ile suçlandırılacak ve cezalandırılacaktır.

“Tekalif-i Milliye Komisyonları” İzmit ve Bolu sancakları içinde bulunanların asıl görevleri Kocaeli Bölge Komutanlığına, Zonguldak livası, Ankara vilayeti, bağımsız Aksaray sancağı, Konya vilayeti, Silifke ile bu sayılan bölgelerin batısında kalan kısımlar arasındaki komisyonlar asıl görevleri Batı Cephesine, Elcezire ve Doğu Cephesi bölgesindeki komisyonlar, asıl görevleri adı geçen ordulara, ismi geçmeyen bölgelerden başka olarak merkezi Anadolu’da kalan bütün komisyonlar gelirleri Milli Savunmaya aittir.  Merkez Ordusu, Adana ve Antep cepheleri ihtiyaçları Milli Savunmaya ayrılan yerlerden temin olunacaktır. 1 No:lu emir ve bundan sonra verilecek Tekalif-i Milliye emir esasları her tarafta en büyük mülkiye memurları tarafından mevcut araç ve gereçlerden faydalanılarak ilan edilecektir.

2. Emir: Komisyonlar, her ilçede mevcut ev sayısınca, bir takım çamaşır ve birer çift çarık ve çorabı, en geç 10 Eylül 1921 tarihine kadar tamamen hazırlayarak komisyonların ambarlarına teslim etmek zorundadır. Çok fakir evlerin bu bağışın dışında tutulması, bu fakirlerin yerine, mükellefiyetin diğer bir varlıklıyla yüklenmesi komisyonun görevidir. Toplanan eşyalar komisyonun bir memuru tarafından korunacak, verilen eşyaların miktarlarını ve teslim tarihini gösteren bir makbuz verilecektir.

3. Emir: Dahildeki gereçlerin %40’ı alındıktan başka, yurt dışından gelen malların %10’u da iskelelerde aynı şartlar altında ordu ihtiyacı için alınacak, %90’ına hiçbir şekilde karışılmayacak mal sahibine bırakılacaktır. Alınan mallardan geri kalan ve toplanacak olan bu cins stokların taşıma, satış çıkışı daha önce olduğu gibi serbesttir.  Çocuk ve kadın elbiseleri ve lüks eşya almak kesinlikle yasaktır. Dışarıdan mal getiren tüccarlardan Tekalif-i Milliye Komisyonlarına mal veren ve karşılığında kuruşlu senet alanlar, senetlerinde yazılı miktardaki haklarının %20’sini sonradan getirecekleri malların gümrük bedeline mahsup edebilecektir.

4. Emir: Emirde belirtilen maddelerin %40’ına komisyonlarca el konulacak, ambarlarda depolanacak ve takdir edilen Fiyat üzerinde sahiplerine kuruşlu belge verilecektir. Komisyonlarca toplanan buğdayların un haline getirilmesi için komisyonlar bölgesinde mevcut fabrika ve değirmenlere eşit olarak bölünecek ve görev ücretsiz yaptırılacaktır.

5. Emir: Araç sahipleri her ay ordu gereçlerinden bir kısmını kendi aracı ile 100 km.lik uzaklığa parasız taşımak zorundadır. Bu taşımanın devam ettiği müddetçe araç sahipleri ve hayvanları ordu ambarlarından iaşe olunacaktır. Bir ay içinde bu görevi yapanlara, o aylık o kişiye muafiyet hakkı belgesi ambarda görevli kişi tarafından verilecektir.

6. Emir: İki, üç, dört numaralı Tekalif-i Milliye emirlerinde “tedariki” bildirilen eşya ve erzak cinsinden çeşitli yerlerde mevcut terkedilmiş mallara Tekalif-i Milliye komisyonlarınca el konulacak, “miktarı tesbit” ve fiyatları takdir olunarak kuruşlu bir senet oradaki mal sandığına verilecektir.

7. Emir: 7 No:lu emirde adı geçen silahlar, “cins, mezhep, sınıf ve meslek ayırımı yapmaksızın” herkes bu emrin yayınlandığı tarihten ihtibaren üç gün içinde bölgesel “Tekalif-i Milliye Komisyonuna” senet karşılığı teslim edilecektir. Savaşın sonunda bu emirde adı geçen silahlar, bir “hatıra” olmak üzere sahiplerine geri verilecektir.

8. Emir: Emirde sayılan benzin, vakum, gres, makine yağı, don yağı, otomobil, kamyon lastiği, solüsyon gibi maddelerin ve gereçlerin dışarıdan memlekete getirilenleri gümrük resimlerinden başka, yalnız %10’u kuruşlu senet karşılığı adı geçen komisyonlar tarafından alınabilir. Bu suretle malı mal alınacak, verilecek senetlerin %20’si gümrük resmine mahsup edilecektir. Her komisyon tarafından %40’ının yazılıp toplanması işi bitirilecek, en son 10 Eylül 1921 tarihinde tamamlanacaktır.

9. Emir: Tekalif-i Milliye Komisyonları sınırları içinde bulunan demirci, marangoz, dökümcü, tesviyeci, saraç, arabacı ustaları ve imalathaneleri ile bu usta ve işyerlerinin iş gücünü tasbit ederek, isimlerini, sayılarını Milli Savunma Bakanlığı’na bildirecektir. Emrin uygulanmasında bir numaralı emirde adı geçen hükümler geçerlidir.

10. Emir: Komisyonlar tarafından yazılan taşıt araçları o mahaldeki askerlik şubesine teslim olacaktır. Teslim alınan bu hayvanlar ve araçlar sahipleri yükümlülerden ise sahipleri tarafından, değil ise yükümlüler ile bu işten anlayan erler tarafından idare olunacaktır. Her askerlik şubesi, şubelerde toplanan taşıt araçlarının cins ve miktarlarını 15, 20, 25, 30 Ağustos ve 5, 10 Eylül 1921 tarihlerinde Milli Savunma Bakanlığı Ordu Dairesi’ne telgrafla bildirecektir.

Tekâlif-i Milliye Emirleri Açıklaması

Bir numaralı kanunun asıl amacı, ülkedeki her yeri denetlemek, malzeme eksiğini en aza indirmekti. İlçelerde kurulan Tekalif-i Milliye Komisyonları, halkı denetleme ve yargı etkisine sahipti. Yargı gücünden faydalanılarak halkın savaşa desteğini arttırmak amaçlanmıştır. Halkın yardım etmemesi durumunda kanun gereği çeşitli yaptırımlar uygulanmıştır.

İkinci kanun, birinci kanunla bağlantılı olarak halkın da destek olmasını amaçlamaktadır. Bu kanuna göre maddi durumu elverişli olan her ailenin orduya destek çıkması amaçlanmıştır. Maddiyatı düşük ailelerin zorluk çekmemesi için kanun fakirlere zorunlu kılınmamıştır. Varlıklı kimselerin savaşa tam desteği amaçlanmıştır.

Üçüncü kanunda amaçlanılan, alınan eşyaların çoğunluğunun yerli malı olması, ihtiyaç dışı harcamalardan kaçınılmasıdır. Ayrıca Tekalif-i Milliye’ye ayrıcalık getirilmiştir. Halkın katılımı için kampanyalar, indirimler düzenlenmiştir.

Dördüncü kanun her ne kadar kısıtlayıcı olsa da ordunun temel ihtiyaçlarından biri olan besin ihtiyacını karşılamaktadır. Temel amaç ordunun ihtiyaçlarını karşılamak olduğundan belirli kısıtlamalar getirilmiştir. Komisyonun üretimde önceliği sağlanmıştır. Maddi harcamalar en aza indirilmiştir.

Beşinci kanunla amaçlanan, savaş anında malzeme ihtiyacı için gidip gelinmesini engellemektir. halkın bu kanunun reddetmemesi için ise iş karşılığı teklifler sunulmuştur.

Altıncı kanunun amacı orduya destek sağlayan araç gereçlerin mümkün olduğunca yeterli olmasını sağlamaktır. Bu amaçla sahipsiz eşyalar alınarak orduya götürülmüş, fakat eşyaların maddi değerleri hesaplanarak gerekli borç ödenmiştir.

Yedinci kanunla ordunun silah ihtiyacının karşılanması amaçlanmıştır. Silahlar, savaş sonlandığında halka teslim edilecektir. Ordunun silah ihtiyacını karşılamak amacıyla kanun tüm halka zorunlu kılınmış ve kısa bir süre tanınmıştır.

Toplanacak malzemeler ve hakkındaki açıklamalar 8 numaralı Kanunda belirtilmiştir.

Dokuzuncu kanunla amaçlanan, genel durumun anlaşılmasıdır. İşyerleri vb. yerlerin sayılarının tespit edilmesi, genel işleyiş ve durumdan haberdar olunmasını kolaylaştırmaktadır.

Onuncu kanunda ordunun taşıtları kayıt altında tutulmuş, halkın ve görevli mensupların istatistikler hakkında bilgi vermesi amaçlanmıştır.

Tekâlif-i Millîye Emirleri Önemi

Özetle Tekalif-i Milliye Emirleri, hem pratik hem de duruma bağlı olarak kısıtlayıcı kanunlar bütünüdür. Savaş süresince halk bu emirler sayesinde orduya tümüyle destek olmuş, askerlerin sağlığı ve ihtiyaçları büyük bir miktarda giderilmiş veya giderilmeye çalışılmıştır. Savaş sonunda borçlar ödenmiş, halka desteğinin karşılığı verilmiştir. Halkın da bu süreçte yılmayıp vatana destek oluşu, büyük bir dayanışma içinde olunduğunun göstergesidir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Milli Mücadele Nedir? Milli Mücadele Kahramanları başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.