Mustafa Kemal Atatürk’ün Ailesi ve Manevi Çocukları

Bu yazımızda Mustafa Kemal Atatürk’ün ailesi konusunu ana hatlarıyla inceledik. Mustafa Kemal Atatürk’ün annesi, babası ve kardeşleri hakkında bilgi verdik. Mustafa Kemal Atatürk’ün soyağacı hakkında da bilgi verdik. Ayrıca doğduğu zaman, ev, şehir hakkında da bilgi verdik. Mustafa Kemal Atatürk’ün ailesi şu kişilerden oluşmaktadır;

Babası: Ali Rıza Bey

Annesi: Zübeyde Hanım

Kardeşleri: Fatma, Ahmet, Ömer, Makbule, Naciye

Eşi: Latife Hanım

Manevi Çocukları: Abdurrahim, Afife, Zehra Aylin, Rukiye, Nebile, Sabiha, Afet, Mustafa, Ülkü

Mustafa Kemal Atatürk’ün Ailesi

1881 yılında Selanik’te dünyaya gözlerini açan Mustafa Kemal Atatürk, şüphesiz ki tarihimizde oldukça önemli bir kişidir. Mustafa Kemal Atatürk’ün doğduğu üç katlı ev ise bugün müze olarak kullanılmaktadır ve milyonlarca kişi tarafından her yıl büyük bir ilgi ile ziyaret edilmektedir. Bu oldukça önemli kişiliğin soy ağacına baktığımızda ise Rumeli’nin fethine kadar dayanan bir soy ağacına ulaşabiliriz. Osmanlı Döneminde fethedilen bölgelerin Türkleştirilmesi adına yapılan çalışmalar kapsamında Anadolu’dan göç eden Türk boyları Mustafa Kemal Atatürk’ün ulaşabildiğimiz en uzak atalarıdır. Bu boylara genel olarak “evlad-ı fatihan” denmektedir. Mustafa Kemal Atatürk hem baba hem de anne tarafına bakıldığında “evlad-ı fatihan” soyu karşımıza çıkmaktadır.

Ali Rıza Efendi (Babası)

Kızıl Hafız Ahmet Efendi’nin oğlu olarak dünyaya gelen Ali Rıza Efendi, Mustafa Kemal Atatürk’ün babasıdır. Makedonya’da 1939 yılında küçük bir köy olan Kocacık köyünde doğmuştur. Abdi Hafız Mahalle Mektebi’nde ilk eğitimini tamamlayan Ali Rıza Efendi, Selanik’te bulunan Evkaf idaresinde kâtip olarak çalıştı. Evkaf İdaresinden ayrıldıktan sonra Gümrük Muhafaza Teşkilatı’nda memurluk yaptı. Ardından Selanik’e yerleşen Ali Rıza Efendi, Zübeyde Hanım ile tanıştı ve 1871 yılında evlendi. İlk evleri Yenikapı Mahallesi’nde bulunan bir evdi. Ali Rıza Efendi eşini çok severdi ve eşine “gülzar-ı cennetim” diye seslenirdi. Bu evde adları Ahmet, Ömer ve Fatma olan üç çocukları oldu. En küçük çocuğu olan Fatma daha bir yaşına bile basmadan verem kaptı ve öldü. Bu üzücü olaydan sonra Osmanlı-Rusya savaşı patlak verdi ve Ali Rıza Efendi yardımcı askerler adlı birliğe alındı.

Okuryazar olduğu ve aynı zamanda 35 yaşında olması nedeniyle geçici üsteğmen oldu. 2 yıl boyunca asker olarak görev yapan Ali Rıza Efendi, Ayastefanos anlaşmasının yapılmasıyla beraber bu görevden çekildi. Ardından gümrük muhafaza memuru olarak Osmanlı-Yunanistan sınırında görev yapmaya başladı. Karayolu ulaşımı olmayan ve Selanik’e 120 kilometre uzak olan bir yerde çalışıyordu. İki çocuğuyla beraber şehirden bu kadar uzakta yaşamaktan oldukça rahatsız olan Zübeyde Hanım, ortanca çocuğu olan Ömer’i yeterli bakımı sağlayamadığından dolayı burada hastalık nedeniyle kaybetti. Bu sırada kereste tüccarlarıyla arkadaşlığı sonucu Ali Rıza Efendi ticarete atılmaya karar verdi. Yeni işi ile beraber durumları düzelen çift eski yaşamlarına döndüler. Ancak ardından en büyük evlatları olan Ahmet de ölünce çift oldukça ağır bir dönem geçirdi. Bu dönemin ardından Mustafa, Makbule ve Naciye doğdu. Ancak en küçükleri Naciye de yine küçük yaşta öldü. 1888 yılında bir hastalığa yakalanan Ali Rıza Efendi, Mustafa’nın ilkokul döneminde hayatını kaybetti.

Zübeyde Hanım (Annesi)

Zübeyde Hanım’ın babası olan Sofuzade Feyzullah Efendi, Orta Anadolu’dan gelen ve Arnavutluk sınırında oturmaya başlayan Yörük topluluklarındandır. Lankaza’da 1857 yılında dünyaya gelen Zübeyde Hanım’ın annesinin lakabı “Molla Hanım” olduğu için ona da “Zübeyde Molla” diye hitap ediliyordu. Daha 14 yaşında iken tanıştığı ve gümrük memurluğu yapan Ali Rıza Efendi ile evlendi. 6 çocuk sahibi olan ancak dört çocuğunu oldukça erken yaşlarda kaybeden Zübeyde Hanım, eşi Ali Rıza Bey’in 1888 yılında ani ölümü ile beraber abisinin Lankaza’da bulunan çiftliğinde bir süre çocukları ile beraber kaldı. Eşi öldükten sonra çocuklarının bakımında oldukça zorlanan Zübeyde Hanım, 36 yaşındaki Ragıp Bey ile ikinci kez evlendi. Büyük oğlu Mustafa Kemal evlilik sırasında Harp Akademisi’nde eğitim görüyordu.

Balkan Savaşı bitene kadar Selanik’te kalan Zübeyde Hanım, kocası Ragıp Bey’in ölümü ile beraber Makbule’yi de alarak İstanbul Beşiktaş’da bulunan Akaretler’e yerleşti. Bu sırada hasta olan ve bununla beraber felç kalan Zübeyde Hanım’ı büyük oğlu Mustafa Kemal daha iyi bir tedavi alabilmesi için Ankara’ya götürdü. Zübeyde Hanım 1919 yılında Mustafa Kemal ile ayrıldı ve yıllar sonraki ilk görüşü Mustafa Kemal’in Cumhurbaşkanı olduğu dönemdi. Zübeyde Hanım ardından Çankaya Köşkü’ne yerleşti ve burada özel tedaviler aldı. Ardından İzmir’e yerleşmesinin daha sağlıklı olacağını düşündü ve Zübeyde Hanım İzmir’e yerleşti. Kaldığı köşk ise Mustafa Kemal’in gelecek zamanlarda eşi olacak Latife Hanım’ın ailesinin köşkü idi. Köşkte kalırken hastalığı oldukça ciddileşen Zübeyde Hanım, 66 yaşında iken 14 Ocak 1923 günü hayatını kaybetti.

Makbule Atadan (Kız Kardeşi)

Makbule Atadan, Selanik’te 1885 yılında dünyaya geldi. Annesi Zübeyde Hanım ile birlikte Balkan Savaşları’nın sonuçlanmasının ardından Mustafa Kemal’in ayarladığı İstanbul Beşiktaş’da bulunan Akaretler’de bir dairede yaşamaya başladı. Milli mücadele için 1919 yılında Mustafa Kemal onlardan ayrıldı. Mustafa Kemal ayrıldıktan sonra bir süre daha orada yaşamaya devam eden anne-kız, Mustafa Kemal’in daveti üzerine Cumhuriyet’in ilanından sonra Ankara’ya yerleşti. Ankara’da bir süre Mustafa Kemal Atatürk ile beraber kaldıktan sonra Makbule Atadan Mustafa Kemal Atatürk’ün onun için yaptırdığı Çamlı Köşk’e taşındı.

Ardından abisinin isteği üzerine siyasi hayata atıldı fakat iki ay sonra 1930 yılında katıldığı Serbest Cumhuriyet Fırkası kapandı ve siyasi hayatı oldukça kısa sürdü. 1935 yılında Milletvekili olan Mecit Boysan ve Makbule Atadan hayatlarını birleştirdi. Fakat kısa süre sonra Makbule Atadan boşanma kararı aldı ve ardından yazarlık hayatı başladı. Abisi Mustafa Kemal Atatürk ve kendi ilişkisinden oluşan “Ağabeyim Mustafa Kemal” ve “Büyük Kardeşim Atatürk” isimlerinde iki kitap kaleme aldı. Makbule Atadan 18 Ocak 1956’da hayatını kaybetti.

Latife Uşaklı (Eşi)

Latîfe Uşakî ya da Uşaklı, 17 Haziran 1898’de İzmir’de doğmuştur. İzmir’in tanınmış ailelerinden biri olan Uşaklıgil ailesindendir. Mustafa Kemal Atatürk ile Latife Hanım 29 Ocak 1923’te evlenmiştir. Ancak 5 Ağustos 1925’te boşanmışlardır. Çift yaklaşık iki buçuk yıl evli kalmıştır. Latife Hanım, 12 Temmuz 1975 ‘te İstanbul’da 76 yaşındayken göğüs kanserinden yaşamını yitirdi.

Mustafa Kemal Atatürk’ün Manevi Çocukları

Mustafa Kemal Atatürk’ün ailesi içinde manevi çocukları da önemli bir yer tutmaktadır. Atatürk’ün manevi çocukları şunlardır;

• Mustafa
• Afife
• Zehra Aylin
• Rukiye Erkin
• Nebile İrdelp
• Sabiha Gökçen
• Afet İnan
• Abdurrahim Tuncak
• Ülkü Adatepe

Sabiha Gökçen

22 Mart 1913 Bursa doğumlu olan Sabiha Gökçen, Türkiye tarihinin ilk kadın pilotu olarak tarihe geçmiştir. Altı kardeşin en küçüğü olarak doğmuştur. Sabiha Gökçen’in babası Mustafa İzzet Bey, Edirne’de defterdarlık yapmış ve emekli olup Bursa’da yaşamaya başlamıştır. Sabiha Gökçen daha bir ilkokul öğrencisi iken babasını Mustafa İzzet Bey ve annesi Hayriye Hanım ani bir şekilde vefat eder. Bu ani kaybın ardından Sabiha Gökçen ablaları Nafia Dikmen ve Saime Berksun ve abisi Neşet Dikmen ile bir arada yaşamaya başlar. Mustafa Kemal Atatürk 1925 senesinde Bursa’ya gerçekleştirdiği ziyareti sırasında Sabiha Gökçen ve kardeşlerini görmüş ve oldukça zor şartlarda yaşamaya çalışan kardeşlerden Sabiha Gökçen’i en büyük kardeşleri olan abisinin de rızasıyla evlat edindi. Daha sonra Sabiha Gökçen ile Ankara’ya yerleştiler.

Çankaya İlkokulu’nda yarım kalan ilk eğitimi tamamlamasının ardından önce Arnavutköy Amerikan Koleji ve daha sonra Üsküdar Amerikan Kız Koleji’ne giderek eğitimini tamamladı. Sabiha Gökçen eğitimini tamamlamasından kısa bir süre sonra ağır bir hastalığa yakalanması nedeniyle Atatürk’ün kararıyla Viyana’ya daha iyi bir tedavi için gitti. Hastalığı atlattıktan sonra ise Ankara’ya geldi ve ileri eğitimin özel öğretmenler aracılığıyla Çankaya Köşkü’nde sürdürdü. Fakat yeniden hastalanması nedeniyle 1933 yılında Mustafa Kemal Atatürk daha iyi bir eğitim alması ve aynı zamanda tedavi süreci için Sabiha Gökçen’i Paris’e yerleştirdi. Paris’te eğitimini başarıyla tamamlayan Sabiha Gökçen, hayatının kalanını Atatürk ile geçirmek istemesi nedeniyle Türkiye’ye geri döndü ve Atatürk ile yaşamına devam etti.

Atatürk’ün oldukça değer verdiği inkılaplardan biri olan soyadı kanununun 1934 yılında ilanının ardından Atatürk, Sabiha’ya Gökçen soyadını verdi. Soyadı kanununun ardından Atatürk’ün bir başka hayali olan ilk sivil havacılık okulu 1935 yılında açıldı. Okula Türkkuşu adı verildi ve açılışta gerçekleştirilen planör gösterisini gören Sabiha Gökçen çok etkilendi. Havacılık okulunun tarihindeki ilk kız Sabiha Gökçen oldu. Sabiha Gökçen’in planörlük eğitimi için olan heyacanı doğrultusunda Göçen, Kırım’daki planörcülük yüksek okulunda eğitim almaya başladı. Kırım’dan başarılı bir şekilde yurda dönen Gökçen, eğitim vermek istiyordu. Ardından daha ileri bir eğitim almak amacıyla Atatürk tarafından 1936’da Eskişehir Askeri Hava Okulu’nda eğitim almaya başladı. Mezuniyetinin ardından “dünyanın ilk kadın savaş pilotu” olarak dünya tarihine geçti. Doğum günü olan 22 Mart 2001’de de hayatını kaybetmiştir.

Afet İnan

Atatürk’ün manevi kızlarından bir diğeri ise 29 Kasım 1908’de dünyaya gelen Afet İnan’dır. Afet İnan Selanik’in küçük bir köyü olan Polyoroz kasabasında dünyaya geldi. Babası İsmail Hakkı Bey orman memuru olarak çalışıyordu ve annesi de Şehdane Hanım idi. Afet İnan’ın ailesi Anadolu’ya Balkan savaşlarının ardından yerleşen ailelerden biriydi. Eskişehir, Ankara ve Biga’da ayrı ayrı ilk öğrenimini tamamladıktan sonra Bursa’ya yerleşti ve Kız Öğretmen Okulu’nu eğitimine devam etti. Lise eğitimini 1925 yılında sonlandırdı. Mezun olmasının ardından 17 yaşında ilk görevini yerine getirmek amacıyla İzmir’e gitti. Reddi İlhak İlkokulu’nda ilk görevini gerçekleştirdi. Atatürk ile karşılaşması ise 11 Ekim 1925’te gerçekleşti. Atatürk’ün İzmir’de gerçekleştirdiği bir gezi esnasında Afet İnan’la tanıştı.

Atatürk, Afet İnan’ın yabancı dillere olan ilgisini öğrendi ve ailesinin de rızasıyla Afet Hanım’ı Ankara’ya yerleştirdi. Ardından Atatürk sayesinde İsviçre’nin Lozan şehrine Fransızca eğitimi alması için yerleştirildi. Daha sonrasında ise İstanbul’da Fransız Kız Lisesi Notre Dame de Sion Fransız Lisesi’nde öğrenimini sürdürdü. Ardından öğretmenlik yapmak amacıyla tarih öğretmenliği belgesi sahibi oldu. Bu belge ile beraber Ankara’da bulunan Musiki Öğretmen Okulu’nda eğitim vermeye başladı. Sonrasında oldukça uzun bir süre asbaşkan olarak Türk Tarih Kurum’unda çalıştı. Bu süre boyunca da akademik çalışmalarını aksatmadı. Akademik çalışmaları sayesinde önce 1942 yılında doçentliğe ve ardından 1950 yılında profesörlüğe terfi etti. Türk tarihi ve Atatürk ile birçok çalışma yaptı. Ardından 8 Haziran 1985 tarihinde hayatını kaybetti.

Ülkü Adatepe

Atatürk’ün en küçük manevi kızı olan Ülkü Adatepe, 27 Kasım 1932’de Ankara’da dünyaya geldi. Altı yaşına kadar Atatürk ile beraber Ankara’da Köşkte yaşadı. Öz annesi Atatürk’ün annesi olan Zübeyde Hanım’ın evlatlık kızı olan Selanik doğumlu Vasfiye Hanım’dır. Fransızca öğretmeni olan babası Mehmet Tahsin Bey’dir. Atatürk, Ülkü Adatepe’nin hem ismi olarak hem de manevi olarak babası konumundaydı. Atatürk’ün en çok vakit geçirdiği kızı olan Ülkü Adatepe, Atatürk le gezilere çıkardı. Daha 6 yaşındayken Atatürk’ü kaybetti. Geri kalan orta öğretimini İstanbul Amerikan Kız Koleji’nde bitirdi. Daha 16 yaşındayken Kastamonu Milletvekili Fethi Doğançay ile hayatlarını birleştirdi. Bir sonraki evliliğini ise Musevi Cemiyeti’nden olan Yeşua Bensusen ile gerçekleştirdi. Gerçekleştirdiği evlilik nedeniyle oldukça eleştirildi. Üçüncü evliliğini ise Emin Öke Adatepe ile gerçekleştirdi ve ardından son soyadı Adatepe iken hayatını kaybetti. 1 Ağustos 2012’de geçirdiği bir trafik kazası neticesinde öldü.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Mustafa Kemal Atatürk Kimdir? Askeri ve Siyasi Hayatı (Tüm Ayrıntılarıyla) başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.