Kutsal Cuma Nedir? Cuma Neden Kutsal Gün?

Kutsal Cuma Nedir? Hristiyanlıkta Hz. İsa’nın çarmıha gerilişinin ve Golgotha’da öldürülüşünün anıldığı dini bir gündür. Kutsal Perşembe ve Kutsal Cumartesi ile birlikte Triduum parçasıdır.

Kutsal Cuma Nedir?

Kutsal Cuma, Hristiyanlıkta Hz. İsa’nın çarmıha gerilişinin ve Golgotha’da öldürülüşünün anıldığı dini bir gündür. Kutsal Hafta (Triduum) günüdür. Kutsal Cuma Hıristiyanlar için özel olan bir gündür. Bu Kutsal Cuma ile Müslümanların dini günü olan Cuma’nın benzer olduğu düşünülebilir ama aslında Kutsal Cuma tam da öyle bir şey değil. Kutsal Cuma daha çok dini bir bayram gibidir. Kutsal Cuma, Paskalya Pazarından önceki Cuma’dır. Kutsal Cuma’nın orijinal adı Good Friday’dir. Peki Hıristiyanlar neden böyle bir günde anma yapma ihtiyacı hissediyorlar ve o Paskalya Pazarından önceki Cuma’yı iyi “good” yapan ne? Bu günü özel yapanı anlamak için Hıristiyan inancına göre o gün ne olduğuna bakmalıyız.

Kutsal Cuma Tarihi

Hıristiyanlığın peygamberi ve bazı Hıristiyanlara göre de Tanrının oğlu olan İsa, tahminlere göre 3 nisan 33 saat 15.00’da Triduum’un parçası olan Kutsal Hafta’da Paskalya Pazarından önceki Cuma günü Golgotha’da çarmıha gerilerek öldürülmüştür. Hıristiyanlar da İsa’yı anmak için Kutsal Cuma’da anma töreni yapmaktadırlar. Bu günde gerçekleştirilen bazı gelenekler dua etmek, gece ibadetlerini gerçekleştirmek, oruç tutmak ve sadaka vermektir. Kutsal Cuma sadece bir Hıristiyan mezhebi için özel değildir. Pek çok mezhepten Hıristiyanlar Kutsal Cuma’yı özel bir gün olarak kabul ederler. Katolik, Ortodoks, Anglikan, Lutheryan, metodist ve reform edilmiş gelenekler de dahil olmak üzere pek çok Hıristiyan mezheplerinin üyeleri Kutsal Cuma’yı oruç tutarak ve ayinler yaparak geçirirler.

Kutsal Cuma Ne Zaman?

Kutsal Cuma 15 Nisan 2022 tarihindedir. Kutsal Cuma günü, Gregoryen veya Jülyen takvimlerine göre belirlendiği için tarihi yıldan yıla farklılık gösterir gösterir. Doğu’daki ve Batı’daki Kiliselerin arasında Paskalya’nın da tarihinin değişkenlik göstermesi dolayısıyla da Kutsal Cuma’nın tarihinin hesaplanmasında da farklılık oluşur. Kutsal Cuma Hıristiyan dünyasında pek çok yerde resmi tatil günü olarak ilan edilmiştir. Tıpkı Paskalya ve Noel’in resmi tatil olması gibi.

Kutsal Cuma’da Neler Yapılır?

Farklı mezheplerin gerçekleştirdikleri Kutsal Cuma ayinlerine de bir göz atalım. Öncelikle Katolik Hıristiyanların Kutsal Cuma ayinlerine bir bakalım. Katoliklerin Kutsal Cuma ayini Latin ritine göre üç adımdan oluşmaktadır. Ayin İsa’nın çektiği ıstıraplarının ve ölümünün Yuhanna İncil’ine göre okunması ile başlar. Daha sonra cemaat genel dualar (şefaatler) okur. Kiliseye göre devlet insanları için, tüm ihtiyacı olanlar için, tüm insanoğlu ve tüm dünyanın kurtuluşu için okunan dualardır bu dualar.

Daha sonra ayine Haç’a hürmet gösterilmesiyle devam edilir. Bu hürmet gösterme aşaması iki farklı şekilde yapılabilir. Üstü örtülmüş haçın sunağa taşınması birinci yöntemdir. Bu sunakta haçın üzerindeki örtüyü üç seferde kaldırılır, bu eylemi rahip gerçekleştirir. Her defasında “Dünyanın kurtarıcısının çarmıha gerildiği Haç’ın tahtası budur” şeklinde dua eder ve Cemaat rahibe cevap verir: “Gelin ona tapalım”. Örtüsü kaldırılmış olan haç herkesin rahatça görebileceği bir yere koyulur. Birinci hürmet gösterme şekli böyledir.

İkinci yöntem de ise bu kez rahip üstü örtülmemiş bir haç taşır. Haçla birlikte sunağa gider. Sunağa giderken 3 kez durur ve tıpkı ilk yöntemde olduğu gibi şunları söyler. “Dünyanın kurtarıcısının çarmıha gerildiği Haç’ın tahtası budur: Gelin ona tapalım” bu yöntemde gelin ona tapalım diyen kişi rahiptir. Daha sonra cemaat ya diz çökerek ya da öperek haça hürmetlerini gösterirler. Bu hürmet gösterimi sırasında ağıt ilahisi ya da ayetleri sürekli okunur. Son olarak ise herkese bir gün önceden kutsanmış ekmek verilir.

Kutsal Cuma Ortodoks Ayinleri

Ortodoksların Kutsal Cuma ayini ise Katoliklerinkinden biraz farklıdır. Büyük Cuma Ortodoks Ayini adıyla anılır. Bu ayin belirli bir tür sessizlikte ayin yapılır. Bunun sebebi Liturjik olarak Tanrı’nın ölümü ve insan bedeninde gömülmesi gibi derin ve dehşete verici bir olayı vurgulamaktır. Şöyle ki Kutsal Cuma günü Efkaristiya için kutlama yapılmaz. Büyük Cuma ve Büyük Cumartesi ortodokslar için Efkarisyan’ın kutlanmasın yapılmadığı yılın iki günüdür. Bu Ortodoks ayininin temel özelliği İncil’lerden 12 tane bölüm okunmasıdır. Bu bölümlerden hepsi de İsa’nın yaşadığı ıstıraplardan ve ölümünden bahseden bölümlerdir. Bazı rahipler haçlarda İsa’nın ikonalarını oluştururlar. Eski gömme geleneklerini yeniden gerçekleştirmek için bu haçları ketene sararlar.

Good Friday Ne Demek?

Kutsal Cuma ile ilgili değinmek istediğimiz bir konu daha var. Kutsal Cuma’nın orijinal adının “good friday” olduğunu yani Hıristiyanların Kutsal Cuma’yı İyi Cuma olarak tanımladıklarını söylemiştik. Peki neden Peygamberlerinin (bazılarının inançlarına göre tanrının oğlunun) öldürüldüğü günü tanımlamak için iyi sıfatını kullanıyorlar? Hıristiyanların İsa’nın öldürüldüğü günü iyi gün olarak tanımlaması ilginç ilk başta çok geliyor olabilir. Ama aslında bunun için de kendilerince sebepleri bulunuyor. Hıristiyanların Kutsal Cuma’ya İyi Cuma demesi ile ilgili 2 teori bulunuyor.

1. Teori, Kutsal Cuma, İyi Cuma olarak adlandırılmaktadır. Çünkü Hıristiyanlar İsa’nın ölümü her ne kadar kötü olsa da bu ölümün çok iyi bir yanınında olduğuna inanıyorlar. Kutsal Cuma hakkında “İsa’nın onların günahları için acı çekmesinin ve ölmesinin yıldönümü” diyorlar. Huffington Post bu konu hakkında “Bu korkunç Cuma, Kutsal Cuma olarak adlandırıldı çünkü İsa’nın Dirilişine, ölüm ve günah karşısında zafer kazanmasına ve Hıristiyan kutlamalarının zirvesi olan Paskalya’nın kutlanmasına yol açtı” diyor. Yani Hıristiyanlar İsa’nın ölümüne bir noktada iyi bir taraftan bakıyorlar. 2. Teoriye göre ise aslında “Good Friday” derken kastedilen “God’s Friday”dir. Her ne kadar dil bilimcilerin araştırmaları sonucunda böyle bir duruma dair kanıt bulunamasa da bu teoriyi destekleyenler bulunmaktadır.

Kutsal Cuma Hıristiyanlar için önemli bir gündür, onlar için dini bir bayramdır. Hazreti İsa’nın ölümünü anmak için her sene bir araya gelir ve ibadetler, ayinler gerçekleştirirler. Adının neden iyi cuma olduğu ve aslında İsa’nın gerçekten ne zaman öldüğü bilinmese de Hıristiyanların bu geleneği uzun süre daha sürdüreceği kesindir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Kara Cuma Nedir, Nasıl Ortaya Çıktı? Kara Cuma Tarihi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.