Dünya Tarihi

Vietnam Savaşı Nedir? Nedenleri, Sonuçları ve Önemi

Vietnam Savaşı, 1955 – 1975 yıllarında Çin ve Sovyetler Birliği destekli Kuzey Vietnam ile ABD destekli Güney Vietnam arasında yaşanan savaştır. Savaşı Kuzey Vietnam kazanmıştır.

Vietnam Savaşı ya da bir diğer adıyla 2. Çinhindi Savaşı Kore Savaşı’ndan sonra iki büyük güç olan Sovyetler Birliği ve Amerikan’ın dolaylı yoldan savaşa dahil olduğu ikinci savaştır. Bu yazımızda savaşın tarihinden, nedenlerinden, sonuçlarından, dış ilişkilerinden ve bazı detaylardan bahsedilecektir. İşte tüm ayrıntılarıyla Vietnam Savaşı hakkında bilgiler;

Vietnam Savaşı Nedir?

Vietnam Savaşı ya da bir diğer adıyla Çinhindi Savaşı soğuk savaş döneminde Doğu Bloğu ülkelerinden Sovyetler Birliği, Çin, Kuzey Vietnam ile Güney Vietnam ve başta ABD olmak üzere 1 Kasım 1955 ile 15 Mayıs 1975 tarihleri arasında yaşanan savaştır. Kore Savaşı ABD ve Sovyetler Birliğinin sıcak temasta olduğu ilk savaştı, Vietnam Savaşı ise sıcak temasın yaşandığı ikinci yer olmuştu. ABD’nin kaybettiği nadir savaşlardan biri olma özelliğini taşımaktadır.

Çinhindi 2. Dünya Savaşından önce Fransız ve İngiliz sömürgesiydi. 2. Dünya Savaşında ise Çinhindi Japonların eline geçti. Ardından Japonya, Çinhindi’yi elinde tutamayacağını anlayınca Çinhindi bölgesini milliyetçilik üzerinden kışkırtmış ve Çinhindi bölgesini üç ayrı devlet şeklinde ayırdıktan sonra bu üç devletten biri konumunda bulunan Vietnam’ı yönetmesi için İmparator Bao Dai’yi Vietnam’a yollamıştır.

Vietnam Savaşı Tarihi

Vietnam’ın 20. Yüzyılında 30 yıl boyunca savaş etkindi. Sovyetler Birliği Vietnam’da komünizmi yaymaya çalışıyordu ve başarılı da oluyordu ancak ülkede hala daha Fransız kolonileri vardı ve 1945’te komünizm destekçileri Fransız kolonilerine karşı mücadeleye başlamıştı. Amerika Birleşik Devletleri ise Fransa’ya destek veriyordu. 1945’te başlatılan komünizm destekçilerinin mücadelesi 1975’te Saygon ve ülkenin tamamın ele geçirilmesine kadar devam etti. 1954’te kuzeyde mevzide bekleyen komünist gençler komünist lider Ho Chi Minh liderliğinde Fransızları bozguna uğrattılar. Komünist güçler hem askeri ekipman hem de asker sayısı bakımından güçsüzlerdi ancak komünizm yanlıları Küba Devrimi’ndeki gibi gerilla savaşları ile zafer kazanıyorlardı. Komünist yanlıların olduğu bölgede halkın her kesimi kanının son damlasına kadar mücadele ediyordu. Eisenhower döneminde Fransızlar Vietnam’dan çekilmişti. Bu çekişmeler ve gerilimler sonucunda Birleşmiş Milletler (BM) Vietnam’ın Kuzey ve Güney Vietnam olarak 17. Paralel itibariyle ikiye ayrılmasına karar verdi.

Kuzey Vietnam, komünistliği savunmaktaydı ve komünist yönetici Ho Chi Minh Kuzey Vietnam’ın başındaydı. Kuzey Vietnam komünistliği savunduğu için Doğu Bloğuna daha yakındı ve başta Çin ve Sovyetler birliği olmak üzere iki büyük destekçisi vardı. Güney Vietnam, Kore savaşındaki gibi güney taraf Amerika’dan kuzey taraf ise Rusya ve Çin’den destek alıyor, Amerika Birleşik Devletleri tarafından destekleniyordu. Amerika Birleşik Devletleri, Güney Vietnam’ı çıkarlarına uygun olduğu için Güney Vietnam’ı desteklemeye kararlıydı. Amerika Birleşik Devletleri’nin Güney Vietnam’a yaptığı desteklerinin nedeni aslında Güney Vietnam’ın doğal kaynaklarından yararlanmak ve kendine bir müttefik kazanmaktı. 1955 yılında Güney Vietnam Bao Dai yönetimi düşmüştü ve yerine Ngo Dinh yönetimi başa gelmişti.

Vietnam Savaşı Hakkında Bilgi

Dinh çok güçlü bir anti-komünistti ve bu sayede Amerika Birleşik Devletleri ile arası iyiydi. Ülkenin ikiye ayrılma çözümün yapılmasında bazı kaynaklara göre Fransız diplomat Dwight Eisenhower’ın barışçıl politikaları etkiliydi, bu barışçıl yöntemlerin iki ülke arasında savaş çıkarmamak için oraya asker gönderdiği de biliniyor ancak Eisenhower’ın orada bulunma amacı barışı sağlamak mı yoksa Güney veya Kuzey Vietnam’dan pay almak mı olduğu konusuna gelince net bir yargıya varmak zorlaşır çünkü Eisenhower Güney Vietnam’a asker gönderse de bu askerler Güney Vietnam askerlerini eğitmiş ve herhangi bir çatışmaya girmemişlerdir.

Bu yüzden kesin bir karara ulaşmak zorlaşır ancak Batı Bloğu ülkelerinin Vietnam’ın kaynaklarını almak veya kendilerine kritik bir bölgede bir müttefik kazanmak için bu destekleri yaptığını Kore Savaşı’nda yaşananlardan anlayabiliriz. Vietnam Savaşı’nda Güney tarafı destekleyen ülkelere baktığımızda Güney Kore’yi de görmekteyiz bu sayede Amerika’nın stratejik bölgelerdeki savaşlarda kendine yakın gördüğü bir veya birden fazla ülkeyi desteklemesinin nedenlerinden biri olarak stratejik bölgelerde müttefik kazanma amacı olduğunu anlayabiliriz.

Vietnam Savaşı Nedenleri Nelerdir?

Sovyetler Birliği de stratejik bölgelerde müttefik sahibi olmanın ne kadar önemli olduğunun bilincindeydi bu yüzden II. Dünya Savaşı ardından kendine coğrafi veya yönetim şekli olarak yakın ülkelere maddi, askeri veya politik açıdan desteklerde bulunup onları kendi tarafına çekmeye çalıştığını görmekteyiz. Sovyetler Birliği ve Amerika’nın müttefik kazanma politikaları sonucunda dünya ülkeleri Doğu Bloğu ve Batı bloğu olmak üzere iki bloğa ayrılmıştı. Rusya ve Amerika ülkelere maddi desteklerde bulunmuştur. Amerika’nın maddi destek politikası olan Marshall Planı sayesinde Amerika Birleşik Devletleri II. Dünya Savaşı’ndan maddi kayıp yaşayan Almanya ve Türkiye gibi ülkelerin sevgisini kazanmış, Almanya ve Türkiye gibi stratejik ülkeleri kendi müttefiki yapmış, müttefiki olan ülkelerden okyanus ötesi savaşlarda askeri destek almış, bu ülkeleri kalkındırmış ardından Amerikan şirketlerinin daha çok ülkede fabrika açmasına ve daha çok ülkede satıp daha fazla kar etmesine neden olmuş ve kendi müttefiki ülkelerde askeri üs yapma hakkını elde etmişti.

Sovyetler Birliği de buna benzer bir politika yapmak istiyordu ancak Sovyetler Birliği için komünizm engeli vardı çünkü Sovyet parası Sovyetler dışında hiçbir yerde geçmiyor, dünyada komünistliğe yakın veya komünist olan ülke sayısı daha azdı. Sovyetler Birliği kendine müttefik kazanmakta daha fazla zorluk çekiyordu ancak kendisine coğrafi olarak yakın birçok yerde müttefik kazanmıştı çünkü Amerika, Sovyetler Birliği’nin yakınlarında ve Asya’da Sovyetlerden daha az etkin durumdaydı çünkü Amerika’nın coğrafi konumu bu ülkelere çok uzaktı bu yüzden Amerika Birleşik Devletleri Sovyetler Birliği yakınlarındaki savaşlarda müttefik edinmek için çok fazla uğraş veriyordu. Müttefik edinme amaçları sadece maddi, askeri veya politik desteklerden çıkmıştı. Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği birçok gelişmemiş ülkede gerici fikir akımları bırakmıştı ve bunun sonucunda birçok gelişmemiş ülkede halk arasında fikir ayrılıkları oluşmuş, iç savaşlar çıkmış ve Amerika Birleşik Devletleri veya Sovyetler Birliği bağlantılı askeri darbeler yaşanmıştı. Kuzey Vietnam ve Güney Vietnam da bu iç savaşlardan birini yaşamıştı.

Vietnam Savaşı Ne Zaman, Nerede, Nasıl Yaşandı?

Kuzey Vietnam lideri Ho Chi Minh, ülkenin tamamını ele geçirip bölgede tamamıyla komünist rejimi yaymak istiyordu. 1957 yılı itibariyle Güney Vietnam’da terör faaliyetleri başladı. Amerika Birleşik Devletleri Vietnam’da tamamıyla komünist rejimin yayılmasını engellemek için bölgeye yüzbinlerce asker göndermişti.

Yapılan anlaşmalarla Kuzey ve Güney Vietnam’ın arasına bir tarafsız bölge girmişti ve ülke çapında bir seçim sözü verildi ancak bu seçim hiçbir zaman gerçekleşmedi ve bu yüzden güneyde komünistler gerilla savaşını başlattılar. 1964 yılında Brinks Hotel’ine bombalı saldırı düzenlendi ve bunun sonucunda ABD başkanına bombalama seçeneği sunulsa da ABD başkanı bunu reddetti. 1965 yılında Kuzey Vietnam devriye botlarının Tonkin Körfezi yakınlarında seyretmekte olan ABD savaş gemisi ‘Maddox’a ateş açmaları gerekçe gösterilerek Amerika Birleşik Devletleri de Kuzey’i bombalamaya başladı. Bu saldırı sadece Kuzey’i bombalama hakkını getirmedi bunun yanında ABD Kongresi başkana yeni haklar veren ‘Tonkin Körfezi Kararnamesi’nin de yayınlanmasını sağladı. ‘Tonkin Körfez Kararnamesi’ne göre Amerika Birleşik Devletleri başkanı saldırıları engelleyecek ve püskürtecek her türlü yetkiyle donatılmış oldu. Amerika Birleşik Devletleri’nin Vietnam Savaşı sırasında sergilediği komplolar sadece bundan ibaret değildi. 1963 Kasım’ında Güney Vietnam devlet başkanı Diem askeri bir darbe esansında öldürüldü. Diem cinayetinin CIA kurumunun yaptığı iddia edildi.

Komünistlerle savaşmak için Amerika Birleşik Devletleri tarafından bölgeye yüz binlerce asker getirtilmişti sonucunda Amerika Birleşik Devletleri için Vietnam Savaşı pahalı ve başarısız bir savaş olmuştu. Amerika Birleşik Devletleri’nde sivil huzursuzluğa yol açmış ve uluslararası anlamda bir şaşkınlığa neden olmuştu. Amerika Birleşik Devletleri komünistliğin yayılmaması için çabalamış ve Soğuk Savaş kaygısıyla hareket etmiştir.

Vietnam Savaşı Sonuçları Nelerdir?

Vietnam Savaşı iki taraf için de sıkıntılı ve iki tarafın da birbirine acımadığı bir savaş olarak akıllara kazınmıştı. İki taraf da esir askerlere ve sivil halka insanlık dışı davranışlarda bulunmuşlardır. Güney Kore askerleri Vietnamlı kadınlara tecavüz etmiş ve Lai Dai Han denilen melez bir ırk yaratmış oldular. Amerika Birleşik Devletleri Vietnam Savaşı sırasında napalm bombaları kullanmıştır ve çok fazla tepki çekmiştir ardından napalm bombalarını kullanmak yasaklanmıştır.

Medya ve yayın kuruluşları sayesinde tüm dünyada insanların ve ülkelerin Amerika’ya yaklaşımları ve savaşa olan destek de azalmıştı çünkü savaş ABD’den 19.000 km gerçekleşse de medya sayesinde Amerikalı insanlar savaşı vahşetini görebilmiştir bunun sonucunda Amerikalı insanların savaşa olan destekleri azalmıştır. 1960’lardan sonra Amerikalı gençler arasında bu savaşın nedensizliği hakkında hükümete karşı protesto olayları başlamıştır. 1970’lerden sonra ise halkın yaklaşık %60’ı savaş karşıtı durumundaydı.

Vietnam’ın ortasında dağlık bir bölge olan Buon Ma Thuot’un ele geçirilişi savaşın kaderini değiştirmiş ve Kuzey Vietnam tarafı güçlendi ve moral kazandı. Buon Ma Thuot’un ele geçirilmesinden iki ay sonra Güney Vietnam başkenti Saygon, bugünkü adı Ho Chi Minh, 30 Nisan 1975’te ele geçirilmiştir. Amerika birleşik Devletleri savaşı kaybetmişti.

Amerika yenilgisinde savaş teknolojileri etkisi olmuştur çünkü Amerika okyanus ötesinde savaşıyordu ve Vietnam arazisi tropikal bir yerdi, nem fazlaydı, çamur çoktu ancak Amerika Birleşik Devletleri’nin silahları, ekipmanları, hava araçları ve askeri teknolojileri ABD topraklarında test edilmişti. Amerikalı askerler tropikal alanda nasıl savaşacaklarını bilmiyorlardı. Amerikalıların silahı, M4, nemde, çamurda, su altında çalışmıyorlardı ve narin aletlerdi. Vietnamlılar ise Rus yapımı AK serisi silahlar kullanıyorlardı ve AK’ler her koşul altında çalışabilme yeteneğine sahiptiler. Amerikan hava araçları her yerden ve her şekilde kalkış yapamıyorlardı ve çok narinlerdi ancak Rus yapımı hava araçları ve askeri teknolojiler her yerde he her zaman kullanılabiliyordu. Amerikalıların UH-1 model helikopterleri ise bu savaşta Amerikalılar adına tek başarı olmuştur ve UH-1 helikopterleri adını bütün dünyada duyurmuştu. Amerikalılar Vietnam Savaşından sonra daha dayanıklı ekipmanlar yapmaları gerektiğini anlamışlardır.

Kuzey tarafı yaklaşık 461.000 askerle savaşmıştı. Güney tarafı ise yaklaşık 1.830.000 askerle savaşmıştı. Yaklaşık 2.000.000 Vietnamlı, yaklaşık 850.000 Kamboçyalı, yaklaşık 50.000 Laoslu ve toplamda da 3.000.000 sivil ölmüştür. Amerikan Hükümeti ise bu rakamların daha düşük olduğunu söylemektedir.

Vietnam Savaşı Önemi

Vietnam Savaşı kanlı, acımasız, iki milletin birbirine sıktığı, insana acı veren bir savaş olmuştur. Vietnam 1,5 milyon yurttaşını kaybetmiş, Amerika’nın zehirli silahları dolayısıyla topraklarının 3’te 1’ini kaybetmiş olsa da savaştan galip gelmeyi başarmıştır. Amerika 58.000 asker kaybetmiş, geri dönen askerler ise kendileri intihar etmişlerdir. Amerika Birleşik Devletleri 10 bine yakın hava aracını uçaksavarlar nedeniyle kaybetmiştir. Vietnam Savaşı başlarında Sovyet-Çin ilişkilerinin düzeleceği umuluyordu ancak anlayış farklılıkları ilişkinin daha da bozulmasına neden olmuştur. Sovyet-Çin farklılıklarının derinleşmesi, çok kutuplu yapıyı güçlendirdi ve yumuşama sürecini hızlandırmıştır.

Bu sayede ABD’nin Vietnam’ı bölme planları başarısız oldu. Kuzey ve Güney Vietnam ise Kuzey Vietnam lideri Ho Chi Minh göremeden birleşmiştir. Günümüzde ise Vietnam, Vietnam Sosyalist Cumhuriyeti olarak literatürde yer almaktadır. Vietnam Savaşı tam 21 yıl sürmüştü artık Vietnam halkı rahat nefes alamayacaktı çünkü topraklarını ve insanlarını Amerikalılar zehirlemiş, toprakları tarım yapılamayacak durumda, birçok insan savaş gazisi, toprakta patlamamış binlerce bomba ve top bulunmaktaydı. Vietnam savaşın izlerini uzun yıllar boyunca görecekti.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Kore Savaşı – Türkiye Kore Savaşı’na Neden Katıldı? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu Konuyla İlgili Yazılar

Başa dön tuşu

Metin kopyalamanın açılabilmesi için
lütfen web sitemizdeki herhangi bir reklama
tıklayarak bize destek olunuz.

Kapalı

Reklam Engelleyici Algılandı

Lütfen reklam engelleyicinizi kapatarak bize destek olunuz. Anlayışınız için teşekkür ederiz.