Sualtı Arkeolojisi Nedir? Sualtı Arkeolojisi Tarihi

Bu yazımızda sualtı arkeolojisi üzerine temel bilgileri araştırdık. Sualtı arkeolojisinin zorluklarına da yer verdiğimiz bu yazımızda son olarak Türkiye’nin tek sualtı arkeoloji müzesi olan Bodrum Müzesi hakkında bilgiler sıraladık.

Sualtı Arkeolojisi Nedir?

Arkeolojinin önemli bir alt dalı olan sualtı arkeolojisi, denizler, okyanuslar ve nehirler gibi her türlü su kaynağında ortaya çıkarılan batıklarla ilgilenir. Bu batıklar gemi kalıntıları, antik kentler, heykeller ve eski uygarlıklardan kalmış olan ya da olmayan kalıntılar olabilir. Karada olduğu gibi sualtında da birçok hazine ve arkeolojik kalıntılar olduğu ve bunları incelerken özel gereçler ve eğitimli insanlar gerektiği için normal dalgıçlar yerine bu iş için özel olarak eğitilmiş dalgıçlar gerekmektedir. Bu dalgıçlar da ilk arkeolog olup sonradan dalgıçlık eğitimi alan sualtı arkeologları olmaktadır.

Sualtı Arkeologu Kimdir?

Sualtı arkeologları kalıntıları inceler, su yüzüne çıkmasını sağlar ve bilimsel sonuçlara varmaya çalışırlar. Bu batıklar ve kalıntılar normal arkeolojide olduğu gibi bize geçmiş olaylar hakkında bilgi verir. Hatta belki de sualtında olup da bilmediğimiz yerler, olaylar ve benzeri şeyleri keşfetmemizi sağlarlar. Örneğin birtakım sualtı sualtı çalışmaları sonucu bulunmuş batıklardan alınan çıpaların tipolojisi yapılmış ve M.Ö. 2000 yıllarında Doğu Akdeniz’in deniz yolu haritasına ulaşılmıştır. Bu da bize gösterir ki sualtında yer alan tarihi eser ve batıklar en az karadaki kadar önemlidir ve en az karadaki kadar büyük bir önemle araştırılması gerekmektedir.

Sualtı Arkeolojisi Tarihi

Çok eski bir alan olmayan sualtı arkeolojisinin tarihine değinecek olursak 1973 yılına gitmemiz gerekir. Arkeolog George Bass, 1973 yılında bulunduğu üniversiteyi bırakıp Sualtı Arkeoloji Enstitüsünün (diğer adıyla da Institute of Nautical Archeology yani INA’nın) öncülerinden olmuştur. Bu enstitünün merkezi Türkiye’de Bodrum’da bulunmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin tek sualtı arkeolojisi müzesi olan Bodrum Sualtı Arkeolojisi Müzesi de adından da anlaşılabileceği gibi Bodrum’da bulunmaktadır.

Sualtı Arkeolojisi Zorlukları Nelerdir?

Sualtı arkeolojisi her ne kadar zevkli olsa da sualtı arkeologlarını zorlayan tarafları da vardır. Sualtı arkeologlarının solunum işlevini gören tüp ve maskeleriyle ilgili şeyler ters giderse sualtında boğulma riski devreye girer ve çalışma alanı sualtı olunca bahsedebileceğimiz tek risk boğulma riski değildir. Sualtı arkeologları fazla derine giderlerse basınç yüzünden vurgun yeme riskleri de vardır. Bu nedenle, sualtı arkeolojisi alanında çalışma yapacak bireylerin aynı zamanda çok iyi bir dalgıç olmaları da gerekmektedir.

Sualtında yaşayan canlıları bu işi yapanlara karşı bir tehdit olarak görmek her ne kadar üzücü olsa da, sualtı arkeologlarının üzerinde bir tehdit olmadıklarını söyleyemeyiz. Normal dalgıçlarda olduğu gibi sualtı arkeologları da bu canlılar tarafından yaralanabilir, zehirlenebilirler. Bu sebepten dolayı sualtı arkeologlarının da sualtında yaşayan canlılar hakkında bilgilendirilmesi ve onlara karşı önlem alması gerektiğini düşünüyorum. Bu risklerin dışında sualtı arkelojisinin mücadele ettiği bir zorluk daha vardır: arkeolojik yapıların kaçakçılığı. Arkeolojinin uğraştığı büyük bir sorun olan kaçakçılığı sualtı arkelojisinde de görüyoruz. Yabancı devletler ya da devletin kendi vatandaşları tarafından yapılan eser kaçakçılığı tarihi mirasa büyük bir zarar verir ve engellenmesi için çalışmaların yapılması gereklidir.

Bodrum Sualtı Arkeolojisi Müzesi

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, Türkiye’nin tek, Dünya’nın ise en önemli sualtı arkeoloji müzelerinden biridir. Muğla’nın Bodrum ilçesindeki Bodrum Kalesi içinde yer almaktadır. Müzenin içinde yer aldığı Bodrum Kalesi, 1406-1522 yılları arasında Saint Jean Şövalyeleri tarafından yaptırılmıştır.

Bodrum Sualtı Arkeoloji Müzesi, 14 tane sergi salonu içermektedir.  Dünyanın en zengin Doğu Akdeniz amforaları koleksiyonu ve Dünya’nın en büyük İslam cam koleksiyonu müzede sergilemektedir. Ayrıca Dünya’nın en eski (1025 tarihli) batık gemi batığı kalıntısı da müzede yer almaktadır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Arkeoloji Nedir? Arkeoloji Tarihe Nasıl Yardımcı Olur? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.