Süveyş Kanalı Ne Zaman Yapıldı? Süveyş Kanalı Tarihi

Bu yazımızda Süveyş Kanalı nedir? Süveyş Kanalı’nın önemi ve özellikleri nelerdir? Süveyş Kanalı ne zaman yapıldı? sorularını yanıtlamaya çalıştık. Tüm ayrıntılarıyla Süveyş Kanalı tarihi konusunu inceledik.

Süveyş Kanalı Nedir?

Süveyş Kanalı ortalama 24 metre derinliğe sahip olan, 193,3 kilometre uzunluğunda ve en dar kısmı 310 metre genişliğinde bir kanaldır. Kanalın en önemli özelliği Afrika’nın etrafından dolaşmaya gerek kalmadan Asya’dan Avrupa’ya yol olmasıdır. Dünyanın en önemli deniz rotalarından birisidir, çünkü deniz ticareti için daha kısa bir yol açarak Asya ve Avrupa’yı denizden yakınlaştırmıştır. Ayrıca yapılış amaçlarından bir tanesi yolu yakınlaştırmak içindir. Bu kanal 1896 yıllarında yapılmaya başlanmıştır ve 2015 tarihine kadar farklı değişikliklere uğramıştır. Bu kanalın ilk yapılma fikri ilk çağlarda firavunlar tarafından ortaya atılmıştır. Süveyş Kanalı ismini Mısır’ın önemli liman şehirlerinden biri olan ve Kızıldeniz’in kuzey kısmında bulunan Kulzüm adıyla da bilinen Süveyş şehrinden alır. Firavunlardan sonra kanal kumlarla kapanmıştır ama İslam döneminde farklı tarihlerde tamir ettirilerek kullanılmıştır. Halife Ömer’in bu kanalı tamir ettirmesi nedeniyle de 8. yüzyıla kadar kullanıldı. Bunun gibi farklı tarihlerde de bu kanal tamir ettirildi ve geliştirildi.

Süveyş Kanalı Tarihi

İlk defa milattan önce 20. yüzyılda Firavun Sesostris zamanında ilk Süveyş Kanalı denilebilecek bir tatlı su kanalı yapılmıştır. Milattan önce 600 yılında ise Firavun Necho tarafından bu kanal restore edilmeye başlanmış ve 500lü yıllarda birinci Darius tarafından tamamlanmıştır. Bu dönemlerde olan Ptoleme ve Roma işgalleri sırasında restore edilmeye çalışılmış ama daha sonra terk edilmek zorunda kalınmıştır. Milattan sonra 7. yüzyılda Arap kumandanlarından olan Amr bin Asradıyallahü anh kanalı tekrar açmıştır ve böylece kanal Mekke’ye giden tahıllar için önemli bir nokta haline gelmiştir.

8. yüzyılda ise Süveyş Kanalı, Halife Mansur tarafından askeri amaçlar uğruna kapatılmıştır. Bu değişiklik yüzünden kullanılamaz hale gelmiştir. Bunun üzerinden 1000 yıl geçtikten sonra 18. yüzyılda Napolyon yine Süveyş Kanalı’nı açmak istemiştir ama Napolyon’un bu isteği gerçekleşmemiştir. Bu isteğinin gerçekleşmemesinin nedeni ise danıştığı bilim adamlarının Kızıldeniz’in Akdeniz’den daha yüksek bir seviyede olduğunu söylemesinden dolayıdır. Daha sonra gerçekleştirilen araştırmalarda kanalın yapılmasının mümkün olduğu ortaya çıkmıştır ama bunun süreci çok uzun sürmüştür.

Süveyş Kanalı’nı İlk Kim Yaptı?

Napolyon’dan sonra ilk defa 1859 yılında Ferdinand de Lesseps tarafından bütün milletlerin geçmesine izin verilecek bir kanalın inşasına başlanmıştır. Bunun dışında bir de bu kanalı işletecek bir şirkete ihtiyaçları vardır ve bu nedenle “The Compagnie Universelle du Canal Maritime de Suez” adlı şirketi kurup Süveyş Kanalı’nı 99 sene boyunca işletmesi için bu şirkete ihdas edilmiştir. 25 Nisanda ise kanalın inşaatına başlanmıştır ama kazı yapılacak yer bir çöl olduğu için inşaat çok zorluk altında yapılmaya devam edilmiştir. Bu başlanan kazıların tamamlanması 11 sene sürmüştür ve bu uzun çalışmanın sonucunda sadece 6 metre derinliğinde bir kanal tamamlanmıştır. Süveyş Kanalı dışında Kahire bölgesinden başlayarak devam eden iki kanal daha yapılmıştır ve bu kanallar yardımcı su amaçlı kullanılmıştır. Bu kanal sayesinde hem tatlı su sağlanmış hem de İsmailiye ve Nil arasında su yoluyla ulaşım sağlanmıştır.

Süveyş Kanalı Ne Zaman Yapıldı?

Kanalda belli teknik sorun ve arızaların çıkması yüzünden İngilizlerin ve Fransızların politik olarak karşı karşıya kalmalarına neden olmuştur. Politik dışında her iki devlet için de para problemi olmuştur. Bu sorunlar için Fransa’nın yaklaşık 42 milyon Dolar harcadığı düşünülmektedir. Dışarıdan gelen maddi desteklerle birlikte Fransa 10 yıl süren bir çalışma boyunca 20 bin işçiyi kanal inşaatında çalıştırmıştır, toplamda 2.4 milyon işçi bu inşaatta çalışmıştır ve yaşanan kazalar sonucunda ise 125 bin işçi hayatını kaybetmiştir. Süveyş Kanalı ilk defa 17 Kasım 1869 yılında gemilere açılmıştır ve açılışı şerefine görkemli bir konvoy yapılmıştır. Zamanla kanalda oluşmaya başlayan fazla trafikten dolayı firma sürekli olarak kanalı genişletmeye başlamıştır.

Bu arada Süveyş Kanalı’nın açılmasını istemeyen İngiltere 1882’de Mısır’ı işgal ederek kanalın kontrolünü tamamen ele geçirdi. Osmanlı Devleti 1. Dünya Savaşı sırasında Süveyş Kanalı’nı geri alabilmek için kanal harekatlarını düzenledi. Ancak başarılı olamadı.

Kanalın genişliği 1870 yılında 60 metreye ulaşmıştır, 1959 yılında ise kanalın genişliği 150 metreye ulaşmıştır. Bütün bu düzenleme ve genişletme çalışmaları 322 milyar Dolara mal olmuştur ve bu çalışmalar sonucu kanalın bir ucundan diğer ucu 45 saatten 15 saate düşmüştür. Bu son gelişmelerle birlikte kanal daha fazla gemi tarafından kullanılarak hem topluma hem de Mısır’a katkıda bulunmuştur. Süveyş Kanalı’nın genel olarak yapılmış olması gemilerin Asya’dan Avrupa’ya gidişlerini kısaltarak hem ticari açıdan kolaylaştırmış hem insanların hayatlarının kolaylaştırmış hem de Mısır’a maddi bir gelir kaynağı olmuştur. Süveyş Kanalı şimdilik günlük 3 milyon değerinde bir gelir kaynağıdır ve bu büyüklükte bir miktarla Mısır ekonomisinin en büyük 3. gelir kaynağıdır.

Süveyş Kanalı Özellikleri

Kanalda ilerleyen gemiler, Kuzeyden Güneye doğru gidildiğinde önce Port Saide denilen yere gelirler. Buradan sonra Tuzlu bataklık gölleri arasından ilerleyerek yaklaşık 50 kilometre güneyde bulunan ve 1950 civarında kazılmış olan geçiş bölgelerine varırlar. Bu bölge iki geminin yan yana geçebileceği kadar genişliğe sahiptir. Kanalın daha da Güneyinde yani orta kısımlarına doğru İsmailiye şehri ve Timsah gölü vardır. Bu göl kanalın güzergahı üzerindedir ve kanal idare heyeti de hemen yanındadır. Bundan sonra ise kanal Acı gölünden ve Tevfik Limanından geçmektedir.

Ekonomik olarak Süveyş Kanalı dünya ekonomisinde önemli etkiler yaratmıştır. Özellikle kıtalar arası yolcuğu azaltarak yeni güzergahlar sağlamış ve zaman kaybını azaltmıştır. Gemilerin bu kısa yolu tercih etmesi gemiler açısından 3 kat performansa eşit olmuştur. Gemi yollarının kısalmasıyla nakliyat ücretleri de azalmıştır ve böylece eşyalar daha az ücretlere kargolanabilmektedir. Ortadoğu petrolleri yüzünden 1900’lerde ortalama 500 gemi geçerken bu sayı 1900’ün sonlarında 20000’e çıkmıştır. 1956 yılında ise kanal millileşti. 1956 Ekim ayında ise İngiltere, Fransa ve İsrail kuvvetleri Süveyş Kanalı’na saldırdı ve kanalın iki yanını da işgal ettiler.

Süveyş Kanalı Önemi

Kanal siyasi olarak özel bir statüye sahiptir çünkü yapıldı zamanlarda kanala kamu kuruluşu statüsü verilmiştir. 1888 yılında gerçekleşmiş olan İstanbul Antlaşması ile birlikte çoğu ülkenin gemisinin ne olursa olsun geçme hakkı kazanması sağlanmıştır. Bu anlaşmayı imzalayan devletler arasında Türkiye, Almanya, Macaristan, Avusturya, Fransa, İtalya, Hollanda ve Rusya gibi devletler vardır ve bu antlaşma günümüzdeki politikalar ile uyum sağlayabildiği için fazladan kararlara gerek kalmamıştır. Birleşmiş Milletlerin verdiği bir kararla İsrail’e ve İsrail malı taşıyan gemilere uygulanan ambargo kalkmıştır. Arap İsrail savaşı sırasında gerçekleşen kanalın Doğusu kuşatması kanalın 8 sene süreyle kapalı kalmasına neden olmuştur.

Sekiz yıl sonra ise 5 Haziran 1975’te kanal tekrar gemi trafiği için ulaşıma açılmıştır. Bu sekiz senelik bir zaman kanalın kapalı kalması maddi açıdan aslında çok büyük bir kayba denk gelmektedir ve bu miktar yaklaşık bir trilyon lira değerindeki bir geçiş ücretidir. Sadece Mısır’ın kazanabileceği para dışında bütün gemiler de zarar etmiştir çünkü uzun yoldan gitmek zorunda kalmışlardır. Bu noktada iki kat fazla yol gitmek bütün gemi giderlerinin iki katına ya da daha da katlanmasına neden olmuştur.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Kanal Harekatı Nedir? Kanal Harekatı Neden Başarısız Oldu? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.