Eurovision Nedir? Eurovision Şarkı Yarışması Tarihi (1956-2024)

Eurovision Şarkı Yarışması; 1956 yılından beri farklı ülkelerde düzenlenen, ülkeler arası kültür alışverişini yaymayı ve insanlık bağlarını güçlendirmeyi amaçlayan bir yarışmadır. Tarih boyunca kurallar ve oylama sistemi bakımından değişikliklere uğramıştır. Bu yazımızda Eurovision Şarkı Yarışması nasıl ortaya çıkmıştır ve günümüze kadar nasıl evrilmiştir? sorusunun yanıtını inceledik. İşte Eurovision hakkında bilgi ve Eurovision tarihi;

Eurovision Şarkı Yarışması Nedir?

Eurovision Şarkı Yarışması, 1956 yılından beri dünyanın en büyük şarkı yarışması niteliğini taşımaktadır. 1956’dan beri her yıl düzenli olarak düzenlenen yarışmada farklı kültürlere sahip birçok ülke arasında şarkılar öncülüğünde kültürel etkileşim gerçekleşir. Yarışmanın asıl amacı dünyanın çeşitli yanlarından ülkeleri ortak bir amaç etrafında bir araya getirmek olarak ele alınabilir. Yarışma, 1956’dan beri 63 kere organize edilmiştir. 1956 yılında böyle bir yarışma fikrinin ortaya atılması ve daha sonrasında gerçekleştirilmesinin ardındaki amaç ise savaş zamanı ardından ülkeleri bir araya getirerek gerek maddi gerekse manevi anlamda ciddi hasara uğramış ülkelerin vatandaşlarını eğlendirmek ve savaş yaralarını zaman içinde bir miktar azaltmaktı.

Günümüzde toplam 52 ülkenin katıldığı yarışmaya 1956 yılında bu ülkelerden yalnızca yedisi katılmıştı. Zamanla katılımcı sayısının arttığı bu yarışma, günümüze kadar farklı yıllarda yarışmayı kazanan 27 ülkede ve 45 farklı şehirde gerçekleşmiştir. Basit bir gösteri formatında düzenlenmeye başlanan bu yarışma, teknolojinin gelişmesiyle beraber ışık ve sahne gösterilerinin odağı haline gelmiştir. Teknolojinin gelişmesi, görsel gösteriler dışında kurallar ve oylama sisteminde de birçok değişikliğe neden olmuştur.

Eurovision Logosu, Teması ve Sloganı

Yarışmanın ilk logosu 1954 yılında BBC’de sahne tasarımcısı olarak çalışan Timothy O’Brien tarafından tasarlanmıştır. 1956’dan 2003’e kadar çeşitli logolar kullanılmıştır. 2004 yılında İstanbul’da düzenlenen yarışma için Türkiye logo konusunda bir değişikliğe gitmiştir. Tüm katılımcı ülkelerin bayraklarını kalp şeklinde kullanarak “Eurovision” yazısının etrafını süslemişlerdir. Bu yazı stili 2004 yılından itibaren her sene kullanılmıştır. 2002 yılından itibaren her sene yarışma için farklı bir tema müziği bestelenmiş ve bir slogan üretilmiştir. 2009 yılı haricindeki yıllarda ise tasarlanan sloganlar ve bestelenen parçalar her yılın temasını güçlendirmek için kullanılmıştır.

Yıllara Göre Kullanılan Sloganlar

(Açıl)

2002	Estonya – Talin	A Modern Fairytale (Modern Bir Masal)
2003	Letonya – Riga	Magical Rendezvous (Büyülü Buluşma)
2004	Türkiye – İstanbul	Under the Same Sky (Aynı Kubbenin Altında)
2005	Ukrayna – Kiev	Awakening (Uyanma)
2006	Yunanistan – Atina	Fell the Rhythm! (Ritmi Hisset)
2007	Finlandiya – Helsinki	True Fantasy (Gerçek Bir Hayal)
2008	Sırbistan – Belgrad	Confluence of Sound (Seslerin Kesişme Noktası)
2010	Norveç – Oslo	Share the Moment (Anı Paylaş)
2011	Almanya – Düsseldorf	Fell Your Heart Beat! (Kalbinin Attığını Hisset)
2012	Azerbeycan – Bakü	Light Your Fire! (Ateşini Yak)
2013	İsveç – Malmö	We Are One (Hepimiz Biriz)
2014	Danimarka – Kopenhag	Join Us! (Bize Katıl!)
2015	Avusturya – Viyana	Building Bridges (Köprüler Kuralım)
2016	İsveç – Stockholm	Come Together (Bir Araya Gel)
2017	Ukrayna – Kiev	Celebrate Diversity (Farklılığı Kutla)
2018	Portekiz – Lizbon	AllAbroad! (Yurtdışında)
2019	İsrail – Tel Aviv	Dare to Dream (Hayal Kurmaya Cesaret Et)
2020	Rotterdam – Hollanda (İPTAL)	Open Up (Açıl)
2021	Rotterdam – Hollanda	Open Up (Açıl)
2022	Torino – İtalya	The Sound of Beauty (Güzelliğin Sesi)
2023	Liverpool – Birleşik Krallık	United By Music (Müzikle Birleşmiş)

Eurovision Formatı

Eurovision Şarkı Yarışması, dünyanın en uzun süredir düzenlenen yarışmaları arasında yer almaktadır. Yarışmanın fikri Marcel Bezençon tarafından ortaya atılmış ve zamanla geliştirilip değiştirilmiştir. Yarışmanın tema müziği Fransız besteci Marc-Antoine Charpenter tarafından bestelenmiştir. Bu açılış ve kapanış parçasının adı “Te Deum”dur. Yarışmanın logosu, yarışma düzenlenmeye başlanmadan iki yıl önce, 1954 yılında, Timothy O’Brien tarafından tasarlanmıştır. Her sene yarışmanın logosu ve sloganı yarışmanın düzenlendiği ülke tarafından belirlenir. Genel olarak yarışmanın sunulduğu diller İngilizce ve Fransızcadır. “European Broadcasting Union” adlı kuruluşa üye olan her ülkenin yarışmaya katılma hakkı vardır. Yarışmanın formatı zamanla değişimlere uğrasa da ana kurallar aynı kalmaktadır.

Katılımcı her ülke her sene kendi kültürlerini yansıtan yalnızca bir şarkıyla yarışmaya katılma hakkına sahiptir. Yarışma, Eurovision Network adlı kurum tarafından her sene her ülkede aynı zamanda yayımlanır. Eurovision oylama sisteminin zamanla değişmesine rağmen her ülke kendileri dışında istedikleri bir ülkeye oy verme hakkına sahiptir. En çok oy alan ülke o senenin kazananı ünvanına sahip olurken sonraki sene Eurovision Şarkı Yarışması’nı kendi topraklarında düzenleme hakkını kazanır. Tarihte düzenlenen 63 yarışmayı yalnızca 27 ülke kazanmış olup yarışma 43 farklı şehirde düzenlenilmiştir. Organizasyonda açılış ve kapanış seremonileri yer almaktadır ve bu törenler İngilizce ve Fransızca olarak düzenlenmelidir. Yarışma esnasında şarkılar ve oylama arasında eğlence gösterileri yer alır. Programın sonunda ise kazanan şarkıcı son bir kere sahneye çağrılır, ödülünü alır ve şarkısını söyler.

Eurovision Oylama Sistemi

Eurovision Şarkı Yarışması’nın resmi oylama sistemi yarışmanın o seneki birincisini belirler. Geçen 65 yıl boyunca oylama sistemi birçok kez değiştirilmiştir. Bu değişimlerin nedenlerinden bazıları, kullanılan teknolojilerin zamanla gelişmekte ve her geçen yıl katılımcı ülke sayısının artmakta olmasıdır.

Katılımcıların yarışma sonunda toplam aldığı puanlar halkın verdiği oylar ve jürilerin verdiği puanlarla belirlenir. Televoting sahneye çıkan son yarışmacının performansını bitirmesi ile başlar. 15-30 dakika arası bir süre zarfı içinde sonlanır. Halk tarafından yapılan oylama tüm ülkeler için aynı zamanda başlar ve biter. Halk, kendi ülkesini temsil eden katılımcıya oy veremez. Her ülkenin kendi ulusal jüri komitesi vardır. Bu jüriler; şarkıcı, söz yazarı, besteci veya DJ olmalıdır. Ulusal jüri üyeleri beş kişilik gruplardan oluşur. Temsil ettikleri ülkeye ait vatandaşlıkları bulunan bu jüriler arasından her grup için bir başkan seçilir. Jüriler yarı finalde yapılan kostümlü provalar öncesi oylarını kullanırlar.

Jüriler en beğendikleri şarkıları sıralar. En çok beğenilen şarkı 12, ikincisi 10, üçüncüsü 8 ve dördüncüsü jürilerden 7 puan alır. Bu puanlama onuncu en beğenilen şarkı 1 puan alacak şekilde devam ettirilir. Jüri puanları ve televoting ile elde edilen puanlar ayrı hesaplanır. Böylece bir ülkenin başka bir ülkeden alabileceği maksimum puan 24’tür. Önceki yıllarda 50-50 sistemi uygulanırken bir ülkenin başka bir ülkeden elde edebileceği maksimum skor 12 puandı. Sonuçlar, tüm oyalama sistemleri kapandıktan kısa bir süre sonra açıklanır. Günümüzde ulusal jürinin oyları ile halkın oyları eşit kat sayıya sahiptir. Eşitlik durumunda halktan daha çok oy alan ülke öne geçer.

Yıllara Göre Oylama Sistemi

1956	Her ülkeden seçilen iki kişilik jüri grupları en beğendikleri şarkıya iki puan verdi.
1957 – 1961	Toplam on kişiden oluşan jüri grubu toplam on puanı en beğendikleri şarkılar arasında paylaştırdı.
1962	On jüri üyesi en çok beğendikleri üç şarkıya 3’ten 1’e kadar puanlar verdi.
1963	Yirmi jüri üyesi en çok beğendikleri beş şarkıya 5’ten 1’e kadar puan verdi.
1964 – 1969	On jüri üyesi toplam 9 puanı üç farklı yolla paylaştırdılar. Bir şarkıya 9 puan verdiler. İki şarkıya 6 ve 3 puan verdiler. Üç şarkıya ise 5, 3 ve 1 puan verdiler.
1967 – 1969	On jüri üyesi 10 puanı en beğendikleri şarkılar arasında paylaştırdı. 1969 yılında eşit puan almalarından dolayı dört birinci seçildi.
1970	On jüri üyesi 10 puanı en beğendikleri şarkılar arasında paylaştırdı. 1969 yılında dört adet birinci seçilmesinden dolayı bazı ülkeler bu durumu protesto etmiş ve 1970 yılında yarışmaya katılmamıştır.
1971 – 1973	İki jüri üyesi seçildi. Jüri üyelerinden biri 25 yaş altı, diğeri ise 25 yaş üstü olmak zorundaydı. Ayrıca bu iki jüri üyesi arasında en az 10 yıl yaş farkı olmalıydı.
1974	On jüri üyesi 10 puanı en beğendikleri şarkılar arasında paylaştırdı.
1975 – 1996	Her ülke en az on jüri üyesi seçer. Bu sayı 1975-1996 yıl aralığında on altıya çıkartılmıştır. Her ülkenin jürileri en beğendiği 10 şarkıya puan vermiştir.
1997	Bu yıl toplam 25 ülke katılmıştır. Bu ülkelerin 20’si jürili oylama sistemini kullanırken kalan 5’i televoting adı verilen ve telefon üzerinden yapılan bir oylama sistemini kullandı. Böylece yarışmayı izleyen halk hangi şarkıya kaç puan verileceğini belirlemiş oldu.
1998 – 2000	Bütün ülkeler için televoting sistemi zorunlu tutuldu. Fakat bazı istisnai sebeplerden dolayı ülkelere puan vermek için bir jüri üyesi seçildi.
2001-2002	Karışık 50-50 sistem (jüri oylaması ve televoting) kullanıldı.
2003	Bütün ülkeler için televoting sistemi zorunlu tutuldu. Fakat bazı istisnai sebeplerden dolayı ülkelere puan vermek için bir jüri üyesi seçildi.
2004 – 2008	Bütün ülkeler puan vermek için televote sistemini kullandı. 2004 yılında yarışma kapsamında ilk defa yarı final düzenlendi. Finalde ise katılan ülkeler oy kullandı. 2006 yılında yarışmaya katılmayan Sırbistan ve Karadağ hem yarı final hem de finalde oy kullandı. 2008 yılında finale gideceklerin seçim sistemi değiştirdi. Televoting ile en çok oy alan dokuz ülke ve jürilerin seçtiği bir ülke finalde yarışma hakkı kazandı.
2009 – 2012	Bütün ülkeler karışık 50-50 sistemi kullandı (50% televote, 50% jüri oylama sistemi). Nüfusunun az olmasından dolayı bu sistemi kullanamayan ve puanların tamamını jüri oylarıyla veren San Marino bir istisnadır. Televoting’den alınan puanlar jürilerin puanlarıyla toplanmış ve son puanlar ortalama alınarak hesaplanmıştır.
2013 – 2015	2009 ve 2012 yılları arasında kullanılan sistem kullanılmaya devam etti. Fakat jüri oyları ve televoting sonuçları farklı bir şekilde kombinlendi.
2016 – günümüz	Jüri oyları ve televoting sonuçları birbirinden ayrıldı. Öncelikle jüriler kendi oylarını açıklamaya başladılar. Ardından jürilerin verdiği puanlara televoting’den elde edilen sonuçlar eklendi. Böylece 2009 yılından beri kullanılan sistemlerde bir ülkenin başka bir ülkeden alabileceği en yüksek puan 12 oldu. Fakat bu puanlar en son puan hesaplanırken 2 ile çarpıldı.

 

Eurovision Kuralları

Dünya çapında düzenlenen bir yarışma olan Eurovision Şarkı Yarışması’nın birçok teknik kuralları vardır. Bu kurallar, zaman içinde yarışmanın birincilerini belirlemekte büyük rol oynamıştır. Kurallar, EBU tarafından belirlenir.

Yarışmaya her sene toplam 44 ülke katılabilir. Bu ülkelerin sadece 26’sı finalde yarışma hakkını elde eder. 26 ülkenin altısı yarı finalde yarışmadan direkt olarak finale çıkar. Bu ülkeler Büyük Beşli grubunun üyeleri ve ev sahibi ülkedir. Kalan katılımcı ülkeler ise düzenlenen iki yarı finalden birinde yarışarak finale adlarını yazdırmayı hedefler. Yarışma, her sene Mayıs ayında düzenlenir. İlk yarı final Salı günü, ikincisi Perşembe, büyük final ise Cumartesi günü düzenlenir. Katılımcı ülkeler toplam iki gruba bölünür ve sahneye çıkış sıraları ev sahibi ülke tarafından belirlenir.

Katılımcı şarkıcılar birden fazla ülkeyi temsil edebilme hakkına sahiptir. Tüm katılımcı şarkıcılar final günü 16 yaşını doldurmuş olmalıdırlar. Bu kuralın getirilmesinin altında çocuk hakları gibi nedenler yatmaktadır. Yarışma kurallarına sonradan eklenen bu maddeye karşılık olarak 1989 yılında Fransa ve İsrail’den katılan şarkıcılar 16 yaşın altındaydılar. Bunun dışında 1983 yılının birincisi Sandra Kim 13 yaşındaydı. Ayrıca Eurovision Şarkı Yarışması politik olmayan bir organizasyondur ve hiçbir politik olay ve göndermelere yer vermez.

Katılımcı şarkıcılar canlı müzik eşliğinde söyleyemez, arkaplanda çalan bir parçanın üzerine söylemek zorundadırlar. Şarkıcının sesini yönlendirmemesi amacıyla bu parçada vokal kaydı olması yasaktır. Bir şarkının maksimum uzunluğu üç dakikadır. Üç dakikayı geçen şarkılar yarışma tarafından kabul edilmemektedir. Bundan dolayı orijinali daha uzun olan şarkılar kısaltılır. Bu kural güncellenmeden önceki yıllarda maksimum uzunluk üç buçuk dakika olarak alınmaktaydı. Katılımcılar istedikleri dilde şarkı söyleyebilirler. Tıpkı günümüzde olduğu gibi 1956-1965 ve 1973-1976 yılları arasında böyle bir kısıtlama bulunmazken 1966-1972 ve 1978-1988 yılları arasında katılımcılara kısıtlama getirilmişti. Her katılımcı kendi anadilinde bir şarkı söylemek zorundaydı. 1999’da bu kural tekrardan değişti. Her sahne performansında maksimum altı kişi veya hayvan sahnede yer alabilir. Politik ve birtakım etik kurallara uymayan sahne performansları ve şarkı sözleri, katılımcıların yarışmadan men edilmelerine sebep olur.

Eurovision’da Ev Sahibi Ülke

Yarışmanın masrafları sponsorlar ve ev sahibi ülke tarafından karşılanmaktadır. Eurovision’u sunan ev sahibi ülke olmak, kendi kültürünü tanıtmak ve turizm gelirleri açısından geçmişten beri ülkeler açısından büyük önem taşımaktadır. Kazanan ülkenin aynı zamanda sonraki senenin yarışmasına ev sahipliği yapabileceği EBU tarafından açıklandıktan sonra kazanan ülke bir şehir belirler. Tarihte ilk Eurovision yarışmaları sırasıyla İsviçre ve Almanya’da olmuştur. Bu iki yıldan sonra artık yarışmanın kazanan ülkede yapılacağı kararına varılmıştır.

2004’te alınan yeni bir karara göre ev sahibi ülke yarı finali atlayarak direkt olarak finalde yarışma hakkına sahip olmuştur. Bu ayrıcalıktan yararlanan beş ülke daha vardır. Daha önceden dört ülkeden oluşan bu gruba “Büyük Dörtlü” ve ardından “Büyük Beşli” adı verilmiştir. Büyük Beşli; Fransa, Almanya, İtalya, İspanya ve İngiltere’den oluşmaktadır. Bu ülkeler yarı finalde yarışmadan direkt olarak finale yükselirler ve Eurovision Şarkı Yarışması’na sponsor olurlar. Eurovision İngiltere’de sekiz kere, İsveç’te altı kere ve İrlanda’da yedi kere sunulmuştur. Kazanan ülke ev sahipliği yapar kuralına aykırı birkaç örnek tarihte yer almaktadır.

Ev Sahibi Ülke İstisnaları

1960	1958 yılında Cannes’da Hollanda’nın yarışmayı kazanmasına rağmen 1959 yılında Eurovision İngiltere, Londra’da düzenlenmiştir. Hollanda Eurovision’a ev sahipliği yapmayı ekonomik sebeplerden ötürü reddetmiştir. İngiltere yarışmada ikincilik ödülünü almasından dolayı ev sahibi olmayı hak etmiştir.
1963	1962 yılında Luxemburg’da yarışmayı Fransa’nın kazanmasına rağmen 1963 yılında yarışma İngiltere, Londra’da düzenlenmiştir. Fransa zaten yarışmayı 1959 ve 1961’de iki defa Cannes’da düzenlediği için bir kere daha ev sahibi olmayı reddetmiştir. Bunun sonucunda İngiltere’yi 1963 yılında yarışmaya ev sahipliği yapmak için seçmiştir.
1972	1971 yılında Monako’nun kazandığı zafere rağmen 1972 yılında Eurovision İskoçya’nın başkenti Edinburg’da organize edilmiştir. Monako’nun yarışmayı düzenlemeyi reddetmesinin altında ekonomik problemler yatmaktadır. Tekrardan, yarışmayı sunmak için İngiltere BBC tarafından seçilmiştir.
1974	1973 yılında Luxemburg yarışmayı kazanmış fakat ekonomik sebeplerden ötürü yarışmayı sunmayı reddetmiştir. İngiltere 1974 yılında ev sahipliği yapmayı üstlenmiştir.
1980	1979 yılında İsrail’in elde ettiği zafere karşın 1980 yılında yarışma Hollanda’nın Haugue şehrinde düzenlenmiştir. Bunun nedeninin İsrail başta olmak üzere diğer ülkelerin de ev sahipliği yapmayı üstlenmek istememeleridir.

 

Eurovision’a Katılan Ülkeler

Günümüze kadar toplam 52 ülke yarışmaya katılmıştır. Fakat 2022 yılında bu ülkelerden yalnızca 41’i İsrail’de düzenlenen yarışmada katılım sergilemiştir. Andora, Bosna Hersek, Bulgaristan, Lüksemburg, Monako, Fas, Slovakya, Türkiye ve Ukrayna yarışmaya artık katılmayan ülkelerdir. Bunun yanında Sırbistan, Karadağ ve Yugoslavya; ülkede meydana gelen karışıklıklardan dolayı ayrıldılar ve yarışmaya katılamadılar.

Günümüzde yarışmaya katılmak için katılımcı ülkenin Avrupa’da toprağı zorunluluğu yoktur. EBU’ya üye olmak ve aktif katılım sağlamak koşuluyla her ülke yarışmaya katılabilir. Zamanla artan katılımcı ülke sayısından dolayı bazı çözümler sunulmuştur. 1994 ve 2003 yılları arasında küme düşme sistemi uygulanmıştır. Bu sisteme göre en son sıralarda yer alan ülkeler sonraki senelerde yarışma haklarını kaybetmiştir. 2004 yılında ise yarı final formatı fikri ortaya atılmıştır. 2008 yılında ise be sistem kısmi değişikliğe uğramış, her sene toplam iki yarı final düzenlenmeye başlanmıştır.

Eurovision Birincileri

1956 yılından beri toplam 64 Eurovision Şarkı Yarışması düzenlenmiştir. Toplamda 67 kazanan olmuştur. Bunun nedeni, 1969 yılında dört kazanan ilan edilmesidir. Kayıtlara göre İrlanda ve İsveç, yarışmayı toplam yedi kere birincilikle bitirerek tarihte en çok birincilik ödülünü almış ülkeler ünvanını almıştır.

Yıllara Göre Ülkelerin Yarışmayı Birincilikle Bitirme Durumu

İrlanda	7 kere	1970, 1980, 1987, 1992, 1993, 1994, 1996
İsveç	7 kere	1974, 1984, 1991, 1999, 2012, 2015, 2023
Fransa	5 kere	1958, 1960, 1962, 1969, 1977
Lüksemburg	5 kere	1961, 1965, 1972, 1973, 1983
Birleşik Krallık	5 kere	1967, 1969, 1976, 1981, 1997
Hollanda	4 kere	1957, 1959, 1969, 1975
İsrail	4 kere	1978, 1979, 1998, 2018
Norveç	3 kere	1985, 1995, 2009
Danimarka	3 kere	1963, 2000, 2013
İtalya	3 kere	1964, 1990, 2021
Ukrayna	2 kere	2004, 2016, 2022
İspanya	2 kere	1968, 1969
Almanya	2 kere	1982, 2010
Avusturya	2 kere	1966, 2014
İsviçre	3 kere	1956, 1988
Monako	1 kere	1971
Belçika	1 kere	1986
Yugoslavya	1 kere	1989
Estonya	1 kere	2001
Letonya	1 kere	2001
Türkiye	1 kere	2003
Yunanistan	1 kere	2005
Finlandiya	1 kere	2006
Sırbistan	1 kere	2007
Rusya	1 kere	2008
Azerbeycan	1 kere	2011
Portekiz	1 kere	2017

 

Eurovision Önemi

Dünyanın en büyük ve kapsamlı şarkı yarışması olarak değerlendirilen Eurovision Şarkı Yarışması, 1956 yılından beri düzenli olarak farklı ülkelerde düzenlenilmiştir. Günümüze kadar toplam 52 ülke katılım sergilemiştir ve günümüzde bunların 41’i hâlâ yarışmaya düzenli katılım sergilemektedir. Yarışmanın asıl amacı farklı kültürleri bir araya getirmek ve ülkeleri savaş sonrası maddi ve manevi çöküntüden kurtarmaktır. Tarih boyunca yarışma kuralları ve oylama sistemi değişmiştir. Bunun sebebi ise her geçen yıl katılımcı sayısının artması olarak gösterilebilir. Eurovision Şarkı Yarışması günümüzde de farklı ülkelerden insanları bir araya getiren, kardeşlik ve sevgi bağlarını güçlendiren bir yarışma niteliği taşımaktadır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Dünya Tarihinde En Çok Satan Müzik Albümleri – En İyi 10 Albüm başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.