9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları – 2. Ünite (2024-2025)

Not: Yeni müfredata göre hazırlanmaktadır…

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları başlıklı bu yazımızda 9. sınıf tarih ders kitabındaki 2. ünitenin içinde yer alan tüm soruların cevaplarını hazırladık. 9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları 2. Ünite yazımızda aşağıdaki bölümlerde yer alan soruların cevaplarını hazırladık;

• 2. ÜNİTE BAŞINDA: “Hazırlanalım” bölümünde yer alan soruları yanıtladık ve “Kavramlar” bölümündeki kavramları açıkladık.
• 2. ÜNİTE İÇİNDE: “Tartışalım”, “Cevaplayalım”, “Yorumlayalım”, “Araştıralım” bölümlerindeki soruları yanıtladık.
• 2. ÜNİTE SONUNDA: “Ölçme ve Değerlendirme” bölümündeki tüm soruları yanıtladık.

Ders: Tarih Ekibi tarafından hazırlanan 9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları 2. Ünite hakkında eklemek istediklerinizi yorum bölümünü kullanarak bize iletebilirsiz.

9. Sınıf Tarih Ders Kitabı 2. Ünite Cevapları

9. sınıf tarih ders kitabının ikinci ünitesi olan İnsanlığın İlk Dönemleri, altı kazanımdan oluşmaktadır. Aşağıda bu altı kazanıma yönelik soruların cevapları bulunmaktadır.

Kavramlar Bölümü Soruları

9. sınıf tarih ders kitabının ikinci ünitesi olan İnsanlığın İlk Dönemleri ünitesinin Kavramlar bölümünde yer alan 8 kavramı yanıtladık.

Konar-Göçer Nedir?

Konar-göçerlik günümüzdeki gibi yerleşik hayat sürmeyen, bir yerden bir yere göç ederek yani göçebe olarak hayatlarını devam ettiren insanların yaşam stiline verilen addır. Özellikle tarımsal faaliyetlerle yaşamlarını sürdürmeyen topluluklar yani avcı ve toplayıcı olan toplulukların yaşam stilidir. Eski konar-göçer topluluklardan bazıları da Orta Asya’daki eski Türk devletleridir.

Efsane Nedir?

Çok eski zamanlardan beri söylenen bir halk anlatısıdır. İçinde olağanüstü unsurlar içerebilirler. Aynı zamanda sözlü kaynaklardan biridirler. Sözlü oldukları için de bir nesilden başka bir nesile aktarılarak yaşarlar. Bu sebeple de farklı kültürlerden etkilenebilir ya da başka sözlü kaynakları etkileyebilirler.

Tablet Nedir?

Tablet, Sümerler gibi eski uygarlıklarda kullanılmış ve üzerinde genellikle çivi yazısı ve hiyeroglif gibi piktografik yazılar bulunduran kurutulmuş kildir. Aynı zamanda yazılı kaynaklardan biridirler. İlk kil tablet örnekleri tapınakların muhasebe kayıtları için kullanılmıştır. Yani bildiğimiz ilk kil tabletlerde tapınaklara ne mal verildiği ve ne zaman verildiği gibi şeyler yazar.

Site Nedir?

Site adı Sümer Medeniyetinin kurduğu şehir devletlerine verdiği isimdir. Sümerler şehir devletlerine “site” derken İyonlar “polis”, Mısırlılar ise “nom” demiştir. Bu şehir devletlerini kabile organizasyonları ve köyler gibi daha küçük topluluklar zamanla oluşturmuştur. Bu şehir devletleri imparatorluklar oluştuktan sonra bile yaşamaya devam edebilmişlerdir.

Karum Nedir?

Karum, eski zamanlarda Anadolu’da kurulmuş ticaret kolonileridir. Asurlular tarafından kurulmuştur ve aslında onların dilinde rıhtım ve liman gibi anlamlara karşılık gelir. Asurlular bu Karumları ticaret yönünden gelişmek için kurmuş olabilir. Anadolu’da kurulmuş ilk karum, Kayseri ilinde yer alan Kaniş karumudur.

Kolonicilik Nedir?

Bir medeniyetin kendi ana vatanının sınırları dışındaki toprakları ya da ülkeleri kontrol etmesi ya da kontrol etmek istemesi fikrine kolonicilik denir. Medeniyetler bir çok sebepten dolayı kolonicilik yapmak isteyebilir. Bu sebeplerin başında başka uygarlıklara üstünlük sağlamak ve anavatanında eksik olan hammaddeleri karşılamak gelir.

Aristokrasi Nedir?

Yunanca aristokratia kelimesinden gelen aristokrasi sözü devletin aristokratlar tarafından yönetilmesine verilen addır. Bu devlet sisteminde ekonomik güç, siyasi güç, toplumsal güç ve benzeri güçler soyluların yani aristokratların elindedir. Bu devlet biçimi ilk olarak Antik Yunan’da oluşmuş ve Atina devletinde uygulanmıştır.

Tiranlık Nedir?

Tiranlık, tiranın yönettiği yönetim biçimidir. Tiranlar Yunan Medeniyeti içerisinde halka ve aristokratlara güç kullanmış ve yönetimi kendi elleri altına almış kişilerdir. Tiranlık yönetimi, Tiran Peisistrato’nun oğullarının kötü iş yapması ve aristokratlar tarafından bu iki oğulun öldürülmesi sonucunda sona ermiştir.

Hazırlanalım Bölümü Soruları

9. sınıf tarih ders kitabının ikinci ünitesi olan İnsanlığın İlk Dönemleri ünitesinin Hazırlanalım bölümünde yer alan 3 soruyu yanıtladık.

Medeniyetlerin Ortaya Çıkmasında Coğrafyanın Etkileri Nelerdir?

İlk uygarlıklar genelde avlanılabilen hayvanların yoğun olduğu ve/veya suya yakın yerlere kurulmuştur. Mesela Mısır uygarlığı Nil Nehri’nin yakınlarına, Sümerler Fırat ve Dicle’nin arasına ve çevresine kurulmuştur vb. Bu durumda uygarlıkların genel olarak kaynaklara yakın yerlere kurulmuştur diyebiliriz. İleriki zamanlarda ticaret gibi kavramlar geliştikten sonra sadece belirli kaynakları pazarlayarak diğer kaynaklara ulaşılabildiğinden bu etken bir zorunluluk olmaktan çıkmıştır, mesela bir su kaynağına erişimi olmayan bir ülke madenlerini satarak ticaret yoluyla su satın alabilir. Ticari yönden oldukça basit gibi görünüyor ama işin içine politika da girdiğinde durumlar biraz karışıyor. Çünkü bazı ülkeler bu suyunun bulunmaması zaafını kullanarak onlara suyu çok pahalıya pazarlayabiliyor, başka ülkelerin daha ucuza satmasına karşın diplomatik gücünü kullanabiliyor. Yani konunun biraz dışına çıkmış olacak ama ek bir yorum olarak bir ülkenin doğal kaynakları dışa bağımlılığını azaltır diyebiliriz.

Yaşadığınız Bölgeye En Yakın Tarih Öncesi Döneme Ait Yerleşim Yerleri Nerelerdir?

Çayönü: Çayönü Höyüğü, diğer adıyla Çayönü Tepesi, Diyarbakır’ın Ergani ilçesinde, Dicle Nehri’nin yanında yer almaktadır. Çayönü Höyüğü neolitik devrin izlerini taşımaktadır. Bu devir göçebe hayattan yerleşir hayata geçmesi ve avcılıktan (tüketicilik) üreticiliğe geçmesi ile öne çıkar. 1963 yılında “Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları” sırasında tespit edilmiştir. Buradaki ilk kazılar Prof. Dr. Robert J. Braidwood ve Dr. Halet Çambel tarafından yapılmıştır. 1964 yılında başlayan arkeolojik çalışmalara; 1991 yılında ara verilmiş, 2015 yılında ise devam etmiştir. Bu arkeolojik çalışmalar şu anda da 29 kişilik bir ekip tarafından devam etmektedir

Hallan Çemi Höyüğü: Hallan Çemi Höyüğü, diğer adıyla Harran Çemi Tepesi, Batman’ın Kozluk ilçesinde bulunan Kale Tepe köyünde ve Batman Çayının yanında bulunmaktadır. Hallan Çemi Höyüğü de Çayönü Höyüğü gibi neolitik dönemden izler taşımaktadır. 10.000 yıllık bir tarihe sahip olan Hallan Çemi Höyüğü, insanlığın göçebe hayattan yerleşik hayata geçiş yaptığı ilk yerlerdendir. Arkeolojik kazılar sonucunda elde edilen sonuçlara göre, buranın milattan önce 11 bininci yılın sonlarında yerleşime başlandığını göstermektedir. Hallan Çemi, Güneydoğu Anadolu bölgesinin en eski yerleşim yerlerinin başında gelmektedir. Yapılan kazılar sonucu insanların bu höyükte ilk defa tarımla uğraşmaya başladıkları ve yabani tohum ekerek mercimek ve bezelye elde ettikleri tespit edilmiştir.

Norşuntepe: Norşuntepe Höyüğü, Elazığ ilinin Alişam Köyü’nde bulunmaktadır. Bu höyük diğer yerleşim yerleriyle kıyaslandığında daha yüksekte yer almaktaydı. 35 metre yüksekliğinde ve 500×300 metre genişliğinde olan Norşuntepe Höyüğü’ nün bu yükseklikte olması çok uzun zamanlardan beri bir yerleşim yeri olduğunu göstermekteydi. Norşuntepe Höyüğündeki yerleşim Kalkolitik çağdan Orta Çağ’a kadar devam etmiştir. Norşuntepe Höyüğü Altınova’da yer almaktadır. Bu ova Heringet Çayı ile birleşen Karasu Nehri ile sulanır. Çevresinde Bingöl Dağı ve Mastar Dağı bulunan Altınova, oldukça verimli bir ovadır. Fakat Norşuntepe Höyüğü gibi Altınova ovasının da büyük bir kısmı da şu anda sular altındadır. Yapılan kazılarla beraber Norşuntepe Höyüğü’ nün özellikle Hitit İmparatorluğu döneminden birçok iz taşıdığı görülmüştür.

Yaşanılan Coğrafyanın Ekonomik Faaliyetlere Etkisi Nelerdir?

Konar göçer toplumlardan biri Türklerdi. İslamiyetle tanışmadan önceki yani Orta Asya’da yaşayan Türkler, “nomad” yani göçebe olarak yaşamlarını sürdürmekteydiler. Bozkır coğrafyasında yaşayan Orta Asya Türklerinin en temek ekonomik faaliyeti hayvancılıktı. Hayvancılığın yanında diğer ekonomik faaliyetleri ise ganimet ve hazine toplamak, vergi toplamak, ziraat, avcılık yapmak, endüstri ve el sanatlarıyla ticaret yapmaktı. Orta Asya’da iklim şartları ve çağın şartları üzerine konar-göçer Türk halkı barınma, giyinme ve yiyecek gibi temel ihtiyaçlarını kendi kaynaklarından sağlamışlardır.

Orta Asya Türklerinin hayvancılık alanında en çok ekonomik getirisi en fazla olan hayvanlar at ve koyundu. Diğer hayvanlar ise deve, keçi ve sığır olmuştur. Hayvancılığın yanında avcılık da yaparak samur, kunduz, sincap, tilki, kaplan, panter, pars gibi hayvanların değerli kürklerini de ticaret için veya kendileri için kullanırlardı. Türkler arasında yapılan ticaret, değiş-tokuş şeklinde yapılırdı. Bazen de karşılaştıkları tüccarlarla ticaret yaparlardı. Orta Asya Türk devletlerinin diğer büyük bir geliri ise vergiydi. Çin Devleti ile genellikle savaşa girerlerdi ve galip gelince işgal etmek yerine vergi bağlarlardı. Böylece bir ekonomik kaynak sağlarlardı.

Yerleşik toplumların en temel ekonomik kaynakları tarım ve hayvancılıktı. Tarıma elverişli olan bölgeye ekim yapılırdı. Bölgeye ekilen yiyeceklerle ticaret yapılırdı veya toplumca tüketilirdi. Konar göçer toplumlarında yiyecek olan temel ihtiyaçlarını karşılayacak olan tarım faaliyet yoktu ve bu yüzden aslında tarım yapamayan toplumlar belirli ve belirsiz bir coğrafyada dolaşarak hayatlarını başka ekonomik faaliyetler yaparak sürdürüyorlardı. Tarım yapılan alana barınacak evler yapılırdı ve böylece toplum, o bölgeye yerleşirdi. Yerleşen toplum bölgenin avantajlarından da yararlanırdı. Eğer toplayıcılık yapmaya elverişli ise toplamacılık yapılır ve toplanılan bitkilerle doğal ilaçlar yapılıp ya toplum içinde kullanılır ya da ticaret edilirdi.

Toplayıcılığı konar göçer toplumlar da yapardı ve hatta konar göçer toplumlar daha sık toplamacılık yapardı. Yerleşik toplumlar eğer bulundukları coğrafya uygunsa büyükbaş veya küçükbaş hayvancılık da yaparlardı. Ticaret hem halk arasında hem de tüccarlarla yapılırdı. Yerleşik toplumlar belli bir konumda oldukları için ve tarım mamullerine sahip oldukları için tüccarlar sık sık ticaret yapmak için gelirdi.

Konu İçindeki Sorular

9. sınıf tarih dersinin ikinci ünitesi olan İnsanlığın İlk Dönemleri ünitesinin konu başlıkları altında yer alan tüm soruları yanıtladık.

Yazıdan Önceki Dönemlerde İnsanlığa Ait Yaşam İzleri Neler Olabilir?

İnsanlar, yazı bulunmadan önce kendilerini anlatmak için çeşitli yollar ve teknikler geliştirmişlerdir. En eski örneklerinden biri ise insanlığın ilk çağlarında yaşanılan mağaralara yapılan mağara resimleriydi. Günümüzde en çok bilinen ve mağara sanatı içeren mağaralar: Magura Mağarası, Eller Mağarası, Bhimbetka Mağarası, Serra de Capivara Mağarası, Laas Gaal Mağarası, Acacus Dağları, Chauvet Mağarası, Altamira Mağarası, Lascaux Mağarası…

Mağara duvarlarına yapılan mağara resimleri, çeşitli bitkilerden oluşan bir karışımla yapılırdı. Mağara resimlerine eller, hayvanlar ve insanları görmek mümkündür. Eski çağlarda mağarada yaşayan insanlar bir günlerini, yaşadıklarını, sevdiklerini, duygularını ve inançlarını göstermek için mağara duvarlarına resim çizerlerdi. Çizimlerinde günlük hayatlarını anlatırken yaptıkları avcılığı, avladığı hayvanları, kullandıkları taktikleri ve teçhizatları (mızrak gibi) belirtirlerdi. İnançlarını da Güneş’i çizerek veya inandıkları yüce varlığı çizerek belirtirlerdi. Ayrıca bir karışımla çizmek yerine mağara duvarları oyularak da istediklerini çizerlerdi. Oymayı sadece mağara duvarlarına değil, sonraki medeniyetler taşlara ve özel tabletlere de yaparlardı.

Sonraki medeniyetler, inandıkları varlıkları (yarı insan yarı hayvan gibi yaratıkları) heykel olarak da belirtirlerdi. Diğer gezegenlere inançları varsa diğer gezegenleri andıran heykeller yaparlardı. Bazı medeniyetler, krallarının veya yüce buldukları varlıkların dev heykellerini veya dev kafa heykellerini yaparlardı. Belki kendi üzerlerine bile çizerek kendilerini belirtirlerdi ancak bunun doğruluğu henüz bilinmemekte. Yazıdan önceki insanlara ait diğer yaşam izleri ise arkeolojik kazılarla keşfedilen insan kalıntıları veya mağaralarda bulunan insan kalıntıları, insanları en eski yerleşim yerleriydi. Bunlara örnek olarak Çatalhöyük gibi antik yerleşim yerleri ve antik kentler olabilir.

Göbeklitepe, Dülük Antik Kenti gibi de başka örneklerdir. Yapılan arkeolojik yapılardan çıkarılan insan kemikleri ve kalıntılarının yaşına bakarak da insanlığa ait izler bulabiliriz. Arkeolojik kazılar sonucu bulunan insan kemiklerinde olan izleri ve yapılarını inceleyerek kemiğe ne olduğuna ulaşabiliriz. Kemiklerin üzerinde ısırma, çizme ve kesilme izleri varsa bunların bir hayvan tarafından hatta diğer insanlar ya da yamyamlık yapan insanların yapmış olabileceğini söyleyebiliriz. Eğer bulunan kemikle kırık veya çatlaksa da kemiğin yapısına ve izlerine bakarak anlayabiliriz. Bulunan kemiklerin kırılıp iyileştiğini gözlemlersek yazıdan önceki çağlarda da insanların yaşadıkları toplumun içindeki diğer yaralı insanlara da önem verildiğini ve ölüme terk edilmediklerini söyleyebiliriz.

Tarımın Başlamasıyla İnsan Hayatında Ne Gibi Değişiklikler Yaşanmıştır?

Tarımla birlikte besine ulaşmak için göç etmesi gerekmeyen toplumlar yerleşik hayata geçmiştirler. Yerleşik hayata geçen insanlar, yerleşim yeri edindikleri yerlerde coğrafik özelliklerin uygun olmasına dikkat etmişlerdir. Ayrıca yerleşik hayata geçen insanlar zamanla ahır ve kümes hayvancılığı da yapmaya başlamışlardır. Çarşı ve pazar kurarak, han ve hamamlar yapmışlardır. Bunun sonucunda da kalıcı mimari eserler yapılmaya başlanmıştır. İnsanlar ilerleyen zamanlarda ise bitkilerden giyecek eşya yapmayı öğrendiler. Eskiden hayvan derilerinden eşyalar yapıldığını bilen insanlar, tarımla birlikte hayvanlarını daha çok besleyerek daha fazla eşya yapmayı öğrendiler. İnsanlar ellerinde kalan bu fazla eşyaları, verimsiz toprakları yüzünden hayvanlarını besleyemeyip bu tür eşyalar yapamayan toplumlara satmaya başladılar. Bunun sonucunda ise ticaret ortaya çıktı. Ticaretin artması ile hırsızlık da artmıştır. Bunun sonucunda insanlar, kervanlar halinde mal satmak yerine, kendilerine bu eşyaları satabilecekleri evler yaptılar. Yani bir bakıma yerleşik ticarete geçiş yaptılar.

Yazıdan Önceki Dönemde Çatalhöyük’te Yaşayan İnsanların Faaliyetleri Hakkında Neler Söylenebilir?

Yazı M.Ö. 3500lerde bulunmuştur buda bizim yaklaşık olarak 5500 yıl öncesini incelediğimiz anlamına gelir. 5500 yıl öncesinde Çatalhöyük‘te yaşayan insanların faaliyetleri hakkında kullandıkları eşyalar doğrultusunda yaptıkları faaliyetleri incelemek için öncesinde kullandıkları eşyaları ve nasıl ve neyden yaptıklarının inceleyelim.

Yaklaşık 5550 yıl önce yani yazı bulunmadan önce insanlar kullandıkları eşyaların büyük bir kısmını çakmak taşından yaptığını söyleyebiliriz. Yontulan bu taşlar başta yontulma sistemleri nedeni ile kaba olarak yontulsa da sonrasında daha ince işçiliğe geçiş yapılmıştır. İnsanlar sonrasında kullandıkları eşyalarda yani ok, yay, iğne, olta, bıçak gibi aletlerin yapımında. İlk başta kullandıkları aletlerin yapımında kullanılan Malzemelerde çeşitlilik göstermeye başlamışlardır. Çeşitlilik olarak başta çakmak taşı yerine hayvan kemikleri ve volkanik camlar kullanmışlardır. Malzemede değişiklik yeni aletlerin yapılmasına olanak sağlamıştır.

Peki yazı bulunmadan önce yaklaşık olarak 5500 yıl önce insanlar iğne, bıçak, ok, yay gibi aletleri ne için kullanmıştır. yazı bulunmadan önce yaklaşık olarak 5500 yıl önce insanlar bu aletleri hayvanlardan korunmak, avlanmak bitki kesmek, daha detaylı şekil vermek için kullanmış olabilir. Tabak gibi yapılan olan aletler ise yemek paylaşımı su taşıma gibi nedenlerden dolayı yapmış olabilirler. Bir düre sonra insanlara volkanik camlar ve kemikler yeterli gelmediği için kili keşfetmişlerdir.

Bunun yanında yazı bulunmadan önce insanlar bir şeyleri unutmamak için sonraki nesli bilgilendirmek daha önce yapılan hatayı bir kez daha yapmamak için duvarlara resimler yapmışlardır bu resimlerde bir günde yaptıklarını, önemli bilgileri, tavsiyeleri duvarlara çizerek sonraki nesillere öncülük ediyorlardı. Belki de yapacak bir şeyleri olmadıkları için sırf yapacak bir şey bulmak için yapıyor da olabilirler çünkü o zamanlarda gidip çalıştığın bir iş yok internet telefon yok zamanlarını geçirmek için yapmış olabilirler. Yazı bulunmadan önce insanlar bilgileri aktarmak için yaptıkları resimleri yaparken de farklı yöntemler izlemişlerdir. belki meyve renkleriyle, boyayan bir taşla yada volkanik camlar ile yapmış oldukları iğneler ile kazıyarak. Eski insanların daha önce yapmış olduğu her şey daha keşfedilmediği için kullandıkları tekniklerin ne kadar farklı olduğunu tahmin edemeyiz.

Medeniyet Tanımında Yer Alan Milletlerarası Ortak Değerler Neler Olabilir?

“Medeniyet, milletlerarası ortak değerler seviyesine yükselen anlayış, davranış ve yaşama vasıtalarının bütünüdür. Bu ortak değerlerin kaynağı kültürlerdir.”

Medeniyet tanımında yer alan milletlerarası ortak değerler kültürü oluşturan yapılardır. Dil, tarih, entelektüellik, kanun, dini inanç, töre, gelenek ve görenek bunlara örnek verilebilir. Dil, insanları birleştiren, kaynaştıran, bilgilendiren bir değerdir. Dil sayesinde insanlar birbiriyle anlaşabilmekte ve iletişim kurabilmektedir. Eğer bir medeniyetin dili yoksa o gerçek bir medeniyet sayılamaz, çünkü dili olmayan bireylerin oluşturduğu bir toplumda bilgi alışverişi yapılamaz, bu da toplumun kökünde bir yarık açar. Bir medeniyetin tarihi yoksa ve uzun zamandır ortada olmadıysa bu bir medeniyet pek de sayılamaz. Kişiler tarihlerinden ders çıkarmaları gereken konulardan ders, çıkarmamaları gereken konulardan da nasıl daha iyi yapabilirim düşüncesini çıkarmalıdır.

Bununla birlikte toplum kendini geliştirmeli ve ilerideki zamanlarda ortadan kaybolmamayı hedeflemelidir. Bu sayede toplum bir medeniyet olmaya yaklaşabilir. Bir topluluğun entelektüelliği o toplumun gelişmişliğini gösterir. Sanatta ve bilimde gelişmişlik, bireylerin bir topluma ne kadar sağdık kalarak çalıştığını ve onu ne kadar önemsediğini gösterir. İnsanlar çevresini geliştirerek onu başkalarından ayırır. Her medeniyetin bireyi doğası dolayısıyla bir şeye inanma ihtiyacı doğar ve bunu da dinler yoluyla karşılar. Eğer tarihe bakarsanız her medeniyetin kanunda olmasa da genel olarak bir inanca sahip olduğunu görebilirsiniz. İnançlar bizim ihtiyacımızı karşılama dışında bizlere bütünlük de kazandırır ve inançları bir olanları bir arada tutar.

Bu da medeniyetin daha sağlam durabilmesini sağlar. Töreler yazılı olmadığı için bir yere bağlı olmadığı için daha rahat yayılabilmekte ve değişebilmektedir. Bir topluluğa ait töreler değişince veya yeni töreler ortaya çıkınca daha rahat yayılabildikleri için topluluk bunlara daha rahat adapte olabilecek ve bu sayede toplum birbirine daha kararlı bir şekilde kenetlenebilecektir. Bunun yanında her medeniyetin kendini başkalarından ayıran gelişmeleri olmuştur, bu da entelektüelliğin ortak değerlerden biri olduğunun göstergesidir. Kanunlar bir medeniyette adalet, doğruluk, ve otorite sağlayan kurallar bütünüdür. Eğer kanunlar olmasaydı hiçbir toplum anarşi yüzünden ayakta kalamazdı.

Gelenek ve görenekler bir toplumun köklerinde yer alması gereken, bir toplumu asıl olarak başka birinden ayıran değerlerdir. Görenekler on yıllardır devam eden şeyler olduğu için insanların davranış biçimlerini etkiler. Gelenekler de aynı şekilde davranış biçimlerini etkiler ve aynı zamanda da toplumun işleyişini ve yapısını etkiler.

Türkiye’deki Tarihi, Arkeolojik ve Coğrafi Mekanlardan Hangileri “UNESCO Dünya Mirası” Listesinde Yer Almaktadır?

UNESCO Dünya Mirası Listesi‘nde Dünya Miras Alanı olarak belirlenmiş 1154 miras yer almaktadır. Türkiye’de Dünya Miras Alanı olarak bu listede 19 Eylül 2023 itibariyle 19’u kültürel, 2’si karma olmak üzere 21 miras yeri vardır.

1. Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası (1985)
2. İstanbul’un Tarihi Alanları (1985)
3. Göreme Millî Parkı ve Kapadokya (1985) (Karma Miras Alanı)
4. Hattuşa: Hitit Başkenti (1986)
5. Nemrut Dağı (1987)
6. Hieropolis-Pamukkale (1988) (Karma Miras Alanı)
7. Xanthos-Letoon (1988)
8. Safranbolu Şehri (1994)
9. Truva Arkeolojik Alanı (1998)
10. Edirne Selimiye Camii ve Külliyesi (2011)
11. Çatalhöyük Neolitik Alanı (2012)
12. Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğunun Doğuşu (2014)
13. Bergama Çok Katmanlı Kültürel Peyzaj Alanı (2014)
14. Diyarbakır Surları ve Hevsel Bahçeleri Kültürel Peyzajı (2015)
15. Efes (2015)
16. Ani Arkeolojik Alanı (2016)
17. Aphrodisias (2017)
18. Göbekli Tepe (2018)
19. Arslantepe Arkeolojik Alanı (2021)
20. Gordion (2023)
21. Anadolu’nun Ortaçağ Dönemi Ahşap Hipostil Camiileri (2023)

UNESCO Dünya Mirası Listesi’nde Türkiye’de bulunan kültürel ve doğal miras alanları hakkında daha ayrıntılı bilgi edinmek için UNESCO Dünya Mirası Listesi Türkiye (En Güncel Liste) başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Göbeklitepe, Çatalhöyük ve Çayönü Merkezlerinin İnsanlık Tarihine Etkileri Nelerdir?

Anadolu’da yerleşik yaşama ve medeniyete dair ilk yerleşim alanları Göbeklitepe, Çatalhöyük ve Çayönü gibi yerlerdir. Bu yerleşim yerlerinin insanlık tarihine etkileri neler olmuştur?

Çatalhöyük (Konya)

Çatalhöyük’ü daha dikkatli şekilde inceleyecek olursak karşımıza tam anlamıyla bir medeni insan topluluğu çıkar. Bu yerleşim yerinde binalar arasında boşluklar, sokaklar yoktur. İnsanlar bir yerden başka bir yere gitmek istediklerinde komşularının çatılarının üzerinde yürürler. Bu günkü evlerin aksine dikey kapıları yoktur, insanlar çatılarındaki kapaklar sayesinde evlerine girerlerdi. Bunlar gibi özellikler sadece o zamanki mimari düzey ile ilgili değil, aynı zamanda kültürel özellikler, dini inanışlar ve koşullar hakkında da bilgi vermekte. Mesela binaların bitişik olmasının sebebi muhtemelen yırtıcı hayvanların içeri girmesini engellemek veya su baskınlarını önlemek; kısaca dış etkenlerden korunmaktır. Detaylı incelemeyle bu “dış etkenler” belirlenebilir ve bu da bize bölgenin o zamanki coğrafi özellikleri hakkında bilgi verir. Kültürel özellikler ve dini inanışları hakkında edindiğimiz bilgilere örnek verirsek de mezarlarına bakmak yeterli.

Çatalhöyük’te yaşayan halk, ölenleri sıkıca bağlayıp evlerindeki mezarlara, ailelerin yanına gömerlerdi. Ancak bu yan yana gömülen ailelerin arasında bir kan bağı bulunmadığı anlaşıldı, kan bağı olan insanlar birbirinden farklı evlere gömülmüşlerdi. Bu da akla şöyle bir senaryo getiriyor: Çatalhöyük’te bebek doğduğunda anne babasının yanında büyümüyor, rastgele aileler onlara bakıyordu. (Son düşüncelere göre o zamanlarda kadın birden fazla erkekle ilişkiye girerdi, kimden olduğu bilinmeyen çocuğa herhangi bir aile bakardı.) böyle olmasının sebebi ise bizi yine o zamanın koşullarına getiriyor.

O zamanlarda erkekler sürekli ava gidiyor, her gün geri dönmeme tehlikesiyle karşı karşıya kalıyorlardı. Eğer herkesin bir ailesi olsaydı eve dönenler sadece kendi yavrusunun bulunduğu yuvaya avını götürecekti, çünkü canlıların hormonları kendi yavrularına öncelik tanıyacak şekilde evrimleşmiştir. Ancak bu yöntem sayesinde Çatalhöyük’te avların eşit dağılımı ve birliktelik sağlanmış, toplumun yaşam ömrü uzatılmıştır. Gördüğünüz üzere Çatalhöyük’ün sadece binlerce yıl dayanabilen parçalarına bakarak pek çok algıya ulaştık. Bu algılar da bizim ilk medeniyetler hakkında bilgi sahibi olmamızı, “medeniyet” kavramının anlamını daha iyi anlamamızı sağlar.

Göbeklitepe (Şanlıurfa)

Anadolu’daki ilk yerleşim aynı zamanda bütün dünyadaki en eski yerleşim yerleri olan Çatalhöyük ve çok da uzağında olmayan Göbeklitepe’dir. Göbeklitepe’nin yaklaşık 12 bin yıl önce inşa edildiği düşünülmekte, Çatalhöyük ise yaklaşık 9 bin yıl önce. Çin uygarlığının M.Ö. 1500’lerde, Hint uygarlığının M.Ö. 2500’lerde, Maya uygarlığının M.Ö. 2600’larda, mısır uygarlığının M.Ö. 3500’lerde, Sümerli uygarlıklarının 4000 yıl öncesine dayandığını düşünecek olursak, arkeolojik açıdan oldukça önemli olduklarını söyleyebiliriz. Aynı zamanda özellikle Göbeklitepe’de arkeologların ezberini bozan bilgiler ortaya çıkmıştır. En basitinden eskiden tarımın yerleşik hayatı getirdiği düşünülürken şu anda yerleşik hayatın tarımı getirdiği düşünülmekte. Bunun sebebi Göbeklitepe etrafındaki ilk tarım izlerine inşasından yaklaşık 500 yıl sonra karşılaşılması.

Bu insanlar avlanmaya hala devam ederken yerleşik hayata geçmişler, bu şekilde tarımı bulmak zorunda kalmış olmaları da şu anda elimizdeki en iyi bulgu. Bu arada, Göbeklitepe’ninin bir yaşam yeri değil aslında bir ibadethane olduğunu ve yakındaki yaşam alanlarından gelen insanların orada ibadetlerini yaptıklarının tahmin edildiğini unutmayalım. Böyle düşünülmesinin nedeni göbekli tepedeki devasa T şeklindeki heykeller ve sıkı sık karşılaşılan (genelde hayvanlar ve erkek organları) heykeller ve oymalardır.

Çayönü (Diyarbakır)

Anadolu’daki diğer ilk yerleşim yerlerinden bir başkası ise bundan 9000 yıl öncesinde, Diyarbakır’ın kuzeyinde bulunan Çayönü’dür. Çayönü Ergani Ovası’nda kurulan en eski yerleşim yerlerinden birisidir. Araştırmalar sonucu Ergani Ovası’nda M.Ö. 12 binlerde meşe ağaçlarından bir orman olduğunu işaret etmektedir. Yani burada yabani keçi, sığır veya koyunlar gibi hayvanlarda yaşamıştır. Bu açıdan yemek bakımından bu alanın son derece zengin olduğunu söylemek mümkündür.

Bir süre sonra avcı-toplayıcı insanlara ev sahipliği yapan bu alan M.Ö. 10200 yıllarından itibaren insanların yerleşik hayata geçtiği ilk alanlardan birisi haline gelmiştir. Yabani baklagillerin tarıma katılması ve yabani olan bazı hayvanların evcilleştirilmesi burada gerçekleştirilmiştir. Bu önemli gelişmelerden dolayı bilim adamaları uygarlığın doğduğu yer olarak anmaya başlamıştır. Kazılar sonucunda obsidyen ve bazalt gibi taşlarla delici aletler ve süs eşyaları yapılmasına vesile olmuştur. Bir süre sonar hayvan kemiklerinden çengel, iğne gibi aletler yapılırken bakırın çıkarılması ile başka devletlerden yaklaşık 2000 yıl önce bakırı kullanmayı öğrenmişlerdirler.

Destanların Kültürel Hayattaki Önemi Nedir?

Destanların kültürel hayattaki temel önemi anlatılarla geldiği için hem eski, daha doğrusu atalardan kalma bazı kültürel ögeleri taşımakla beraber anlatıcıların o zamanın kültürünün etkisi ile yeniden yorumlayabilmesi nedeniyle geçmişin genel bir harmanını sunmasının yanında doğrudan aktarılması ihtimaline dayalı bir sisteme sahiptir. Özellikle insanın küçük yaşlardaki kültürel ögelere dayalı ilk benliği kazandığı zamanlar için fazlasıyla önem arz eder. Örneklemek gerekirse ikizlerin her birinin farklı bir kültürün gelenekçi ortamlarda büyütülüp 4-5 yaşında bir araya getirildiklerinde fikir ve bakış açısı farkı edinmeleri fazlasıyla açık bir örnektir. Pekâlâ hayata bakış açısı olarak Ergenekon Destanı ile Odysseia Destanı’nın düşünce açısından aynı olduğunu kimse söyleyemez.

Bunun dışında toplumları yönetmek gibi birtakım politik faydaları da vardır. Sözlü tarihin milliyetçilik ile kesiştiği yönleri nedeniyle kolektif bir toplum yapısı oluşturmaya fazlasıyla yardımcı olur destanlar. Uç milliyetçilik ve geleneklere aşırı bağlanma kaynaklı gericiliğin de nedenlerinden biri budur. Fikir değişimi sonucunda anarşist olayları da tetikleme ihtimali de bulunsa da özellikle kolektif bilinçaltının kullanımı ve isyanları bastırma gibi pek çok işlevde sözlü kültürün yanında milliyetçi destanların kullanılabildiğini görürüz.

Ateşin Kullanılmasının İnsan Hayatına Etkileri Nelerdir?

“Proceeding of the National Academy of Sciences” (PNAS) isimli bilim dergisinde yayımlanmış bir açıklamaya dayanarak ateşin yaklaşık olarak 1 milyon civarı yıl önce keşfedildiğini söyleyebiliriz. İnsanlar ateşi kontrol altında tutabildiklerini keşfetmeleriyle birlikte gıdaları pişirmeye başlamış ve gıda yoluyla bulaşma ihtimali olan hastalıkların oldukça büyük bir çoğunluğunu engellemiştir. Ayrıca bu gıdaların muhafaza edilme süresini uzatmış ve besin bulma zorluğu olan zamanların daha rahat bir şekilde atlatılmasını sağlamıştır. Yaşadıkları soğuk alanlarda (kutup bölgeleri gibi) ışık ve ısı ihtiyaçlarını karşılamış, sosyal olarak kaynaşmayı ilk defa ateşin etrafında kurdukları bir çemberde gerçekleştirmiştir. Ateşten çıkan dumanı kullanarak iletişim kurmuş, vahşi hayvanlara ve öbür insan topluluklarına karşı kendini savunmuş, madenleri ısıtarak işleyip şekil verebilmiştir.

Aslında ateşin keşfi insanlık tarihinde yaşanan en önemli gelişmelerden biridir. İnsanlar ateş etrafında otururken bugün konuştuğumuz dillerin ilk hallerini üretmiş ve sosyalleşmiştir. Ateş ayrıca kibrit, çakmak gibi bazı yeni icatların da bulunmasına vesile olmuştur. İlk insanlar ise ateş yakmak için önce çakmak taşını kullanmış daha sonra ise çubukları birbirine sürtmüş ve bu şekilde sürtünmeden yararlanarak ateş yakmıştır.

Yazının İnsan Hayatındaki Önemi ile İlgili Neler Söylenebilir?

Âlim unutmuş, kalem unutmamış.

Bir amaç ancak yazıya geçirildiği zaman güç kazanır.

Söz kulağa, yazı uzağa gider.

Söz uçar, yazı kalır.

Yazı geçmişten günümüze bir köprü kurar. Kültürün, bilimin, her türlü inanışın ve sanatın sürekliliğini sağlar. M.Ö. 2000 yılının ilk yarısında, Sümer kentinde, öğrencilerin günlük ödevlerinin olduğu uygulama kil tabletler bulunmuştur. Bu yazılar acemice çiziklerden ve mezun olma noktasında olan öğrencilerin aldığı belgelere kadar çeşitlilik göstermektedir. Bu belgeler, bize eğitim ve öğrenim hakkında birtakım bilgiler vermektedir. Sümer okulları mesleki eğitim vermeyi amaçlamışlardır. Özellikle tapınak ve sarayın ekonomik ve yönetsel gereksinimleri karşılama amacı ile kurulmuşlardır.

Okul, bilim ve kültür merkezi haline gelmiştir. Tanrıbilimi, bitkibilimi, hayvanbilimi, madenbilimi, coğrafya, matematik ve dil bilgisi eğitimi alan öğrencilerden, zaman zaman bu bilimlere katkıda bulunan bilim adamları ve bilginler yetişmiştir. Başlangıçta büyük bir olasılıkla tapınağa bağlı olan Sümer okulu, zaman içinde dinden bağımsız bir kurum haline gelmiştir. Öğretmenlerin ücretleri velilerden karşılanmıştır. Sümer okullarında mecburi bir eğitim bulunmamaktadır. Sümerliler, çocuklarını hem statü hem de ekonomik fayda sağlamak amacıyla okula göndermek istemişlerdir. Okulun asıl amacı öğrencilere yazı ve Sümercenin öğretilmesidir. Daha sonra kendilerine özgüven ve edebi metinler hazırlama öğretilmiş, her alandaki konular bilimsel yöntem ve sınıflandırılmalarla yapılmıştır. Bu yöntemler M.Ö. 3000 yılının ortalarından itibaren Sümer okullarında kitap haline getirilmiştir.

Sümerlerin Yazıyı İcat Etmesi İnsanlık Tarihinde Ne Gibi Değişikliklere Neden Olmuştur?

Sümerlerin yazıyı icat etmesinden sonra ilk başta Sümer’de yazının yaygınlaşması için okullar kurulmuştur. Burada öğrenciler tabletlere yazı yazmayı öğrenmiştir. Aynı zamanda bu okullardaki öğretmenlere “tablet evinin babası”, öğrencilere ise “tablet evinin oğlu” denmiştir yani sümerlilere yeni bir kurum eklenmiştir ve bu kurum günümüz okullarına göre resmiyetten uzak, aile yapısı olan bir yapıya sahiptir. Bu sayede sümerlilerin arasındaki bağlar daha da güçlenmiştir. Sümerler için olan değişim kitapta sayfa 37’de anlattığı üzere bu şekildedir. Peki Dünya’da ne gibi değişimler olmuştur?

Bildiğiniz üzere söz uçar, yazı kalır. Bundan dolayı yaşanan olayların kayıt edilip saklanması işlemi kolaylaşmıştır. Yani bir insan yaşanan bir olayı aklında tutmaya çalışacağına, o olayları kağıtlara döküp istediği zaman beynini yormadan bakabilecek hale getirmiştir. Bu insanların zaman kazanmasını ve yorulmamasını sağlamıştır. Yazının icadının başka bir önemli faydası ise iletişimi kolaylaştırmıştır. Yazı sayesinde insanlar arası iletişim bir adım daha ilerlemiştir. Önceden zorlu yollarla iletişim kuran insanlar yazının icadıyla mektup gibi iletişim araçlarını kullanarak daha rahat ve hızlı bir şekilde iletişime geçmeyi başarmıştır.

Aynı zamanda yazı, insanların düşüncelerini başka insanlara aktarmasında önemli bir rol almıştır. Artık yazı sayesinde insanlar duygu ve düşüncelerini daha kolay bir şekilde dile getirebilmektedir. Örneğin eskiden bir düşüncesini aktarmak isteyen bir insanın o düşüncesini aktarabileceği tek yol, başka bir insane düşüncesini direct bir yol ile ifade edebilmekti. Ama ardından yazı sayesinde insanlar düşüncelerini farklı yollar ile ifade edebilmeye başladılar. Örneğin birbirlerine ne anlatmak istiyorlarsa o konu ile ilgili şiirler yazdılar, bir konuyu bir yazı ile eleştirip insanların okumasını sağladılar, kendi ırklarını övmek için marşlar yazdılar. Yani yazı düşünce aktarımının gelişmesini sağladı. Aynı zamanda yazı bu düşüncelerin daha kolay bir şekilde yaygınlaşabilmesini sağladı. Örneğin yazı öncesi kendini görüştüğün insanlar harici kimseyle fikrini paylaşamıyordun ama yazı sayesinde bir düşüncen ile alakalı yazdığın bir kitap milyonlarca kişiyle paylaşabiliyorsun.

Kısacası yazının icadı insanlar için çok önemlidir. Zaten yazının icadı insanları çağ atlatan bir olay olarak kabul edilmektedir. Gerek bilgi depolamada olsun, gerek iletişimde olsun gerek de insanın kendini ifade edebilmesinde olsun, birçok yerde önemli yere sahiptir.

Yazının ve Yazı Araçlarının Gelişimine Hangi Milletler Katkı Sağlamıştır?

İnsanlar belli bir dönemden sonra kendini ifade edebilecekleri, kolay iletişim kurabilecekleri ve bilgileri kaydedebilecekleri bir araca ihtiyaç duymaya başladılar. Bunun sonucunda yazı ortaya çıktı. Çok eski tarihlerde ortaya çıkan yazı günümüze kadar birçok değişim geçirerek gelmiştir. Peki yazının ortaya çıkışında ve gelişiminde yer alan devletler nelerdir?

Tarihte ilk yazıyı bulan devletin Sümerler olduğu düşünülmektedir. Buldukları yazıdaki semboller çiviye benzediğinden dolayı bu yazıya çivi yazısı denmiştir. Ardından bu yazı diğer Mezopotamya uygarlıklarına ulaşmıştır. Bu uygarlıklar çivi yazısını kendilerine göre geliştirip kullanmıştır. Yazı ardından İran ve Anadolu gibi bölgelere yayılmıştır.

Peki insanların kullandığı ilk yazı çivi yazısı mı? Kesinlikle hayır. Mezopotamya dışındaki bölgeler başka yazılar kullandı. Örneğin Mısırlılar. Onlar da Hiyeroglif yazısını buldular. Bu yazı da aynı şekilde çivi yazısının çıktığı zamanlarda çıkmıştır. Ve yine çivi yazısı gibi, hiyeroglif yazısında da semboller kullanılmıştır. Yani ilk yazılar birbirlerine benzerdir ama tam olarak aynı değildir. Bu konuda araştırmacılar hala Hiyeroglif ve Çivi Yazısı arasında bir ilişki var mı onu araştırmaktadır.

Zamanlar yazı geliştikçe daha anlaşılabilir olması için yeni gelişmeler ortaya çıktı. Örneğin alfabe. Hiyeroglif yazısı ve çivi yazısında yukarıda da söylediğim üzere semboller kullanılıyordu ama cümleler kompleksleştikçe sembolleri anlamak zorlaşmaya başladı ve insanlar daha soyut bir şey yapma kararı aldılar ve alfabeyi buldular. Alfabeyi bulan uygarlık Fenikelilerdir. Alfabede kullanılan semboller, dilimizden çıkan sesleri temsil etmektedir ve bu sayede sembollerle yazılan çivi yazısı ve hiyeroglif yazısı gibi yazıları okumaya göre daha kolaydır. Yani alfabe okumayı da kolaylaştırmıştır. Alfabenin bulunması yazının gelişimi için çok önemlidir çünkü alfabe sayesinde yazı daha basit ve anlaşılır bir hal almıştır.

Yazının ilerlemesi bununla da kalmamıştır. Bu alfabe Araplar, Yunanlılar, Romalılar tarafından farklı formatlar haline geldi. Latin, Yunan, Kril ve Arap alfabeleri gibi sık kullanılan alfabeler bu devletler tarafından, Fenikelilerin bulduğu temel alfabeyi geliştirerek buldu. Kısacası yazının da bir tarihi vardır. Bu süreçte yazı, birçok uygarlık tarafından yeni güncellemelerle ve yeniliklerle birlikte gelişmiş, insanlar için daha kullanışlı hale gelmiştir. Yazının gelişimi halen devam etmektedir.

Geçmişten Günümüze İnsanın Günlük Yaşamını Kolaylaştıran Gelişmeler Nelerdir?

Geçmişten günümüze insanın günlük yaşamını kolaylaştıran gelişmelerin sayısı on binlercedir. En önemlilerine bile baksak bu sayının bini geçtiğini görebiliriz, fakat kuşkusuz bir şekilde “ateş”, Dünya’nın en önemli buluşları arasındadır ve belki de en önemlisidir. Ateşin hayatımızda kullanılmadığı alan yoktur: evimizi o aydınlatır, yemeğimizi o pişirir, bizi o ısındırır, herkesin kullandığı maddelerin çoğu ateş sayesinde şekil alır. Ateş, şu anda bir kibrit çöpüyle yakılacak kadar kolay bir şeyken, eskiden insanlar saatlerce, bazen dakikalarca onu yakmaya çalışıyorlardı.

Tekerlek, insanoğlunun icat etmiş olduğu başka önemli şeylerden biridir. Tekerlek dünyada ulaşım, tarım, fabrika gibi çok alanlarda çok kullanılır. Tekerlek olmasa ne binebileceğimiz bir araba (tabii uçan araba bulunmasaydı), ne buğdayları öğütüp uç çıkarabileceğimiz bir değirmen, ne de fabrikalarda kullanılan palangalarımız olurdu.

Yazı, insanların icat ettiği en gerekli şey olabilir. Eskiden yazı olmadan insanlar başka bir yere oraya gitmeden bir şey iletemiyor, önemli bulguları gelecek için saklayamıyorlardı. Geometrinin geliştirilmesi insanın doğayı anlamadaki en uğraşı olmuştur. Bu sayede artık uzaklık, alan, hacim, oran gibi şeyleri kavrayıp daha ileri düzey matematiği bulmaya başlamışızdır.

Başka bir önemli icat ise kağıttır. Kağıdı Çinliler bulmuştur. Daha önce parşömen (oğlak derisi), papirüs gibi yerlere yazılan yazı, kağıdın bulunmasıyla daha ucuz ve daha kolay yazılabilir olmuştur. Kağıdın bulunmasına karşın hala yazılar geniş çevrelere kısa bir sürede dağıtılamıyordu. Kitapların hepsini insanlar elleriyle, teker teker yazıyorlardı ki bu büyük bir zaman kaybına yol açıyordu. Bu yüzden matbaa icat edildi. Matbaanın ilk örnekleri Çin’de görülse de Avrupa’da (o zamanlarda Avrupa’nın en önemli kıtasıydı) olan ve modern matbaa olarak sayılan şeyi Gutenberg buldu. Bu sayede İncil’ler, kitaplar, dergiler, gazeteler çok kısa bir sürede basılabiliyordu.

Ampulün icadı ile artık insanlar geceleri mum ışığı, gaz lambası veya kandillerinki gibi loş ışıklar yerine parlak ışıklarla aktif kalmayı başarabilmişlerdir. Bunun dışında artık gecelerde de aktif kalınabildiğinden iş saatleri uzamış ve daha üretken olmuşuzdur. Bunun yanında da gece hayatı diye bir şey ortaya çıkmıştır.

Kuşkusuz bir şekilde her 21. yüzyılda doğan bir bireyin hayatında onsuz yaşayamam dediği şeylerden biri de bilgisayardır. Bilgisayarlar 54saniyeler içinde milyonlarca işlem yapmamızı sağlamışlardır. Bir rubik küpü çözmenin en az hamle sayısını bulmaya çalışırken, deneylerin sonuçlarını analiz yaparken, 100’lerce TB’lık belgeleri depolarken bize yardımcı olmuşlardır. Bilgisayarlar aynı zamanda da başka bir sürü icada zemin hazırlamıştır. Bu icatlardan bazıları, akıllı telefonlar, tabletler, robotlar, televizyonlar, hoparlörlerdir.

Konar-göçerler ile Yerleşik Toplumların Karşılıklı İlişkileri Hakkında Neler Söylenebilir?

İlk çağlarda insanlar iki farklı çeşitte yaşamaktaydı. Birincisi konar-göçer yaşam, ikincisi ise yerleşik yaşamdı. Bu iki yaşam biçimi birbirinden çok farklı yaşam biçimleridir. Peki birbirinden tamamen zıt olan bu iki yaşam türü arasında ne gibi ilişkiler kurulmaktadır? Peki bu ilişkiler nasıl ilişkilerdir? Hepsinden önce bu yaşam stillerinin özellikleri nelerdir?

Konar-göçer yaşam biçiminde de insanlar, az topluklar ile sürekli seyahat ederek yaşarlar. Bu seyahatlerinde gittikleri yerlerden bazen zor kullanarak, bazen de helal yollar ile yaşam için ihtiyacı olan maddeleri karşılarlar. Genelde büyük toplumlar değil, küçük toplumlardır.Yani az kişiden oluşurlar. Kısacası gezerler ve gezdikleri yerleri yağmalayarak veya oralarda az miktar da olsa para kazanarak hayatlarını sürdürürler. Yerleşik hayat yaşayanlar ise konar göçerlere göre çok farklı bir yapı gösterirler. Oldukları yere tam anlamıyla sabitlenmişlerdir. Yaşadıkları yere evler kurarlar ve tarım yaparlar. Yaşadığı yerleri korurlar. Hayatlarını çok normal bir şekilde yaşarlar. Aksiyondan uzaktırlar. Peki bu aşırı zıt iki toplum arasında ne gibi bir ilişki var?

Her şeyden önce bu iki toplum birbirlerini sevmemektedir ve genelde ilişkileri olumlu yönün aksine kötü yöndedir. Örneğin yukarıda söylediğim üzere konar göçerler geçtikleri yerleri yağmalayarak hayatlarını sürdürürler ve bu geçtikleri yerler yerleşik hayat yaşayan insanların evleridir. Bundan dolayı yerleşik hayat yaşayan insanlar konar göçer yaşayan insanlara hırsız, yağmacı gözüyle bakmaktadır. Konar göçerler genelde yerleşik hayat yaşayanlara huzursuzluk verirler çünkü yerleşik hayat yaşayan insanların ürettiği şeylere ihtiyaç duyarlar. Peki konar göçer yaşayanların gözünden yerleşik hayat yaşayanlar nasıl gözükmektedir?

Konar göçer insanlar, yerleşik insanları esir olarak nitelendirirler. Hayatlarında herhangi bir şekilde farklı bir şey olmayan, amaçları olmayan, belli bir bölgeye kapalı kalmış ve hep aynı şeyleri yapan bir toplum olarak nitelendirir. Yani yerleşik hayat yaşayan insanların hayatındaki monotonluk ve aslında her şeyin tekrar etmesi konar göçerlere mantıksız ve saçma gelir. Ne kadar zıt hayatlar yaşadıklarını anlatsam da bazen anlaştıkları da olur. Örneğin bazen konar göçer hayat yaşayan insanlar, yerleşik hayat yaşayan insanları korur. Çoğu tarihçi için bu ilişki dostluk için değildir tamamen çıkar ilişkisidir. Bana kalırsa da çıkar ilişkisidir ama bu çıkar ilişkisi aradaki pozitifliği arttırır. Yinede hala birbirlerinden çok ama çok zıttırlar.

Günümüzde Siyasi Nedenlerle Yaşanan Göçlere Örnekler Veriniz.

Eski senelerden günümüze kadar bir sürü göç yaşanmıştır ve bu göçlerin çeşitli sebepleri vardır. Göçlerin de türleri vardır ve bu türlerden birisi de siyasi göçlerdir. Siyasi göçler, adından da anlaşılacağı üzere siyasi sebeplerden dolayı yaşanan göçlerdir. Örneğin bir devlet, vatandaşlarına ırkçılık yaparsa ve oradaki insanlar, yaşadıkları yerden göç etmek zorunda kalırsa bu bir siyasi göç olur. Veya bir ülkede iç savaş varsa ve insanlar oradan göç ediyorlarsa buda siyasi göç olur. Peki günümüzde yaşanan bu olaylar nelerdir?

İlk başta sınır komşumuz olan Suriye’den başlayalım. Bildiğiniz üzere Suriye’de bir iç karışıklık ve savaş var. Her yerde bombalar patlıyor, teröristler her yerde geziniyor, devlet iç bütünlüğü sağlayamamış vesaire. Yani Suriye, devlet yüzünden yaşanabilecek bir halde değil. Bunun üzerine biz Suriye sakinleşsin diye asker gönderiyoruz ve Suriyeliler ülkemize göç ediyor. Bizim askerimizin orada çatışıp Suriyelinin burda yani Türkiye’de yaşaması ne kadar garip olsa da Suriyeliler tarafından böyle bir göç gerçekleşmiştir. Suriyeliler şimdi de Avrupa’ya göç etmeye çalışmaktadırlar.

Bir başka güncel siyasi göç ise İsrail ve Filistin arasında yaşanmaktadır. İsrail devleti tarafından Filistinlilere ağır bir şekilde zulüm edilmektedir. Dini konularda Filistinlilere ırkçılık yapılmaktadır. Etnik kökenleri üzerinden de ırkçılık yapılmaktadır. Kısacası İsrail devleti Filistine her türlü baskıyı yapmaktadır. Peki İsrailin buradaki amacı nedir? İsraillilerin amacı Filistinlileri bu olaydan bıktırıp, onları Filistin topraklarından atıp, bu toprakları kendilerine katmaktır. Yani Filistinlileri yaptıkları eylemler ile göçe zorlamaktadırlar ve çoğu Filistinli ülkesinden göç etmiştir.

Bir diğer göç türü ise ülkemizin doğu kısmında yaşanan göçlerdir. Ülkemizin doğu kısmından insanlar, doğuda yaşanan terör olayları yüzünden orada daha fazla kalmak istememektedir ve ülkemizin batı kesimlerine doğru göç ederler. Çünkü doğuda cidden terör faliyetleri fazladır ve bu halkı rahatsız etmektedir. Hem batı kesimlerine geldiklerinde iş bulmaları da kolaylaşır.

Kısacası günümüzde halen siyasi sebepli göçler yaşanmaya devam etmektedir ve daha da yaşanacaktır. Bence göç iyi bir şey değildir çünkü insan alıştığı ortamdan zorla ayrı kalmaktadır. Bu hiçbir insanın başına gelmemesi gereken bir şeydir. Umarım bu tarz göçler en yakın zamanda durur ve biter.

İnsanların Birlikte Yaşama Gereksinimleri Hangi Kurumları Mecburi Hale Getirmiştir?

İnsanların tam olarak birlikte yaşamaya geçtikleri dönem, yerleşik hayata geçilen dönemdir. Bu dönemlerde insan, kendine yaşanabilir yerler kurar ve burada diğer insanlar ile birlikte çok uzun süreler yaşar. Peki bu yaşamanın ihtiyaç olarak getirdiği kurumlar nelerdir?

İlk olarak temel ihtiyaçların karşılanması için kurumlar kurulmuştur. Örneğin insanlar birlikte yaşadıkları için besine ihtiyaç duyarlar ama fazla kişi oldukları için birlikte olmadan bu yükün altından kalkamazlar. Bunun için insanların birlikte besin üretebileceği tarlalar kurdular ve birlikte avlanmaya çıktılar. İlk kurumu tarlalar olarak söyleyebiliriz. Ancak kış geldiğinde havalar soğudu ve insanlar ne avlanabildi, ne de tarladan ekin ekip biçebildi. İşte bunun için de yazın üretimi fazla yaptılar ve yaptıkları fazla üretimi inşaa ettikleri depolara koydular ve kışın bu depolardaki stoklarını tükettiler.

Zamanla daha fazla geliştiler ve sayıları fazlalaştı. İşte o zaman her şeyi kontrol etmek zorlaştı ve kendilerini yönetip düzeni sağlayacak bir kurum kurma kararı da aldılar. Bu tarz kurumlara herhangi bir yöntemle bir kişi atadılar ve bu kişi orayı yönetip düzeni sağlamaya başladı. Ardından insan sosyalleşme ihtiyacı duydu ve diğer insanlar ile birlikte takılıp konuşabileceği mekanlar kurdular. Bunlara bir örnek ise tapınaklar. Tapınakların asıl ve genel amacı dini bir şey olsa da insanlar inşaa ettikleri tapınaklarda sosyalleştiler de.

Daha da geliştiler ve yeni şeyler öğrendiler. Peki ölüp diğer tarafa gittiklerinde bu bilgilerin Dünya için daha fazla yararı olacak mıydı? Eğer diğer nesillere aktarmazlarsa olmayacaktı ve bundan dolayı çocuklarını eğitmek içi okul denilen kurumlar açtılar. Bu kurumlarda ilk başta avcılık ve tarım gibi temel hayatta kalma becerileri öğretiliyordu ama insan zamanla geliştikçe bu anlatılan konular değişti.

Sayıları arttıkça her bir insanın yapması gereken bir işi ve bir görevi oldu. Bu işleri ve görevleri karşılığında da birbirlerine para vermeye yani ticaret yapmaya başladılar. Bu iş ilk başta takas ile başladı ve paranın icadı ile devam etti. Bu tarz kurumlar insalık geliştikçe eklendi eklendi ve eklendi. Hala da günümüzde yeni kurumlar eklenmektedir ve biz geliştikçe eklenmeye devam etmektedir.

Günümüzde Kabile Anlayışına Sahip Topluluklar Hangi Bölgelerde Yaşamaktadır?

Günümüzde kabile anlayışına sahip topluluklar çok fazla yoktur. Ancak var olan kabile toplulukları kendilerinden farklı hiçbir insanla konuşamayacağı hatta göremeyeceği izole ortamlarda yaşarlar bu topluluklar kendilerinin yanına gelen insanlara karşı çok saldırgan ve agresif yaklaşırlar çünkü bu topluluklarda koruma içgüdüsü çok gelişmiştir ve her yanlarına gelen insanları kendilerine zarar verecek varlıklar olarak görürler. Bu topluluklar şu anda Afrika ve Amazon ormanları gibi izole edilmiş yerlerde yaşamaktadır. Bu topluluklara örnek olarak Sentinel kabilesi verilebilir. Sentinel kabilesinin yaklaşık 60 bin yıldır aynı adada izole bir biçimde yaşadığı düşünülüyor. Sentinellilerle ilk kez 1880’de Maurice Vidal Portman tarafından iletişime geçildi. Portman tarafından adadan zorla kaçırılan 6 Sentinelli ile iletişim kurmaya çalıştı ancak Sentinelliler Portman’ın kedileriyle iletişim kurmalarına izin vermediler.

Günümüzde hala kabile anlayışına sahip topluluklar daha çok gelişmemiş topraklarda yaşamaktadır. Örneğin Afrika. Günümüzde kalan çoğu kabileler Afrika’da yer almaktadır ve bu kabilelerin boyutu hiç ama hiç küçümsenecek boyutlarda değildir. Bu kabilelerin en büyük örneği Endonezya’da olan  Minangkabau kabilesidir. Ve bu kabilenin nüfusu 4 milyondur. Yani zaman ne kadar ilerlese de hala kabile anlayışıyla hayatına devam eden bir sürü insan vardır.

Türk Töresinin Siyasi ve Sosyal Hayata Etkileri Nelerdir?

“Oğul ile babanın arasına girilmez, Mayasıdır Hakan’ın, Türk töresi geçilmez!”

Töreler bir bakıma aynı zamanda toplumdaki hayatımızda yazısız kurallar olduğu olduğu için onlara uyulması gerekir. Kulaktan kulağa yayıldıkları için toplumun çoğunluğu çok kısa bir sürede buna ayak uydurabilmektedir. Töreler binlerce yıllık olduğu için kültürün ve ahlakın varlığını sağlamaktadır. Türk töresi siyasi hayatta beraberliği, birliği ve otoriteyi sağlar. Aynı zamanda da askeri nizamda yaşamayı sağlar. Türk töresi sosyal hayatta ise dürüstlüğün ve doğruluğun olmasını sağlar. Cenaze, düğün, sünnet, nişan gibi topluca bulunulan alanlarda insanların birlik ve beraberlik olmasını ve hayatımızın adaletli ve huzurlu olmasını sağlar. Vatanının ve milletinin beraberliği için çalışır ve onu yüceltmeye çalışır. Milli kültürünü korur ve onu yok etmeye çalışanlara izin vermez. Türk töresi insana karakter kazandırır. Törelere uyan kişiler hayatın gidişatını bilir ve buna alışıktır. Törelere dikkat eden insan topluma yararlıdır ve erdemli insandır.

Böyle olan bireyler başka insanların haklarına saygın duyar ve onları çiğnemez. Hayatında doğruyu ve adaleti savunur. Eskiden Türk töresi gerçek kanunun yerin geçerdi ve toplumda belirleyici unsurlardandır. Yönetenler kafasına göre işler yapamaz ve hareket edemezdi. Kağanlar, hanlar seçilirken veya tahtan indirilirken törelere uygun seçilir ya da indirilirdi. Töreye göre her Türk erkeği asker olarak doğduğundan millet kendine savaşçı bir benlik benimsemeye başlamıştır. Eğer bir insan hata yapmış ise cezalarını törelere göre alıyor ve hataların neler olduğu törelere göre belirleniyordu. İnsan katletmek, zina yapmak, insanların hayvanlarını kaçırmak, hırsızlık ve soygunculuk yapmak Türk töresine göre kesinlikle kabul edilemezdi ve bu tür şeyleri yapan kişilerin sahip olduğu mallar devlet hazinesine götürülür ve kişiler idam edilirdi.

Töre eskinin hukuku olduğu için ve mahkemeler de olmadığından bu tür olaylar kişiler arasında, hiçbir yere bağlı olmadan gerçekleştirilirdi. Türklerin İslam’ı özümsemelerinden beri törenin etkisi yaşantımızda azalsa da yok olmamıştır. Türkiye’nin doğusunda ve güneydoğusunda hala töreler yaygın bir şekilde uygulanmaya ve etkisi sürdürmeye devam etmektedir. Örneğin evlenen kızlar boşanamaz veya başlık parası gibi birçok töre artık günümüze göre adaletsiz ve uygun olmasa da ne yazık ki uygulanmakta ve etkisini hala devam ettirmektedir.

Türk Töresinde Hırsızlık, Cinayet ve Ordudan Kaçma Suçlarının Cezası Nedir?

İlk olarak bu tarz hukuk kuralları çıkaran uygarlık Sümerlilerdir. Bu kanunları, halkın huzurunu sağlamak ve çeşitli haksızlıkların önüne geçmek amacıyla ortaya koymuştur. Sümerlilerin oluşturduğu bu yasaya “Urkagina Kanunları” denir. Yapılan bu kanundan sonra başka uygarlıkların oluşturduğu kanunlar ortaya çıkmaya başlamış. İkinci olarak gelen kanun ise Hammurabi Kanunları’dır. Bu kanunlar önemlidir. En önemlisi ise Babil Kralı Hammurabi’nin çıkardığı yasalardır. Bu yasalar dişe diş, göze göz yani tam bir kısasa kısas durumuyla eş değerdir. Hammurabi Kanunları’na göre eğer bir hırsız bir eve girmek için duvar delerse hırsız o deliğin önünde bir yerde öldürülür ve hemen oraya gömülürmüş. Aynı zamanda bir kişi hırsızlık yaptığı zaman, o kişi elini kesmek ile cezalandırılır ve eli kesilirmiş.

Bir diğer uygarlık olan Hititlerin ise çok daha gelişmiş kanunları varmış. Hititlerin, daha gelişmiş bir hukuk düzeni varmış. Hitit kanunları, Hammurabi Kanunlarına göre daha insancıl kanunlarmış. Hititler de cezalar daha çok maddi cezalarmış. Örneğin, ölüm veya şiddet yani işkence gibi durumlarda suçlu kişilere tazminat cezaları verilmekteymiş. Ayrıca Hititler’ de diğerlerinden farklı olarak ilk kez bilerek öldürmek ile kazayla öldürmek birbirinden farklı durumlar olarak ele alınmış. Ancak Mezopotamya’ daki diğer medeniyetlerde de olduğu gibi sosyal sınıf farklılıklar cezaların nasıl verileceği konusunda belirleyici bir unsur olmuştur. Hititler’de hırsızlık yapan kişiye ölüm cezası verilmez, kişi dayak yer ve bunun üzerine bir de maddi nitelikte bir ceza verilirmiş. Bu ceza, hırsızın çaldığı malın üç katı değerinde gümüş ödemesi şeklindeymiş.

İbrani topluluğuna kadar olan çok tanrılı din anlayışı olduğu için hukuk kurallarında bu durumdan etkilenmiştir. Bu süreçte “On Emir” adı altında bazı hükümler oluşturulmuştur. Çalmayacaksın, öldürmeyeceksin gibi emirler içermekteydi. Bunlara ek olarak Tanrı ile alakalı emirler de vardı. Türk törelerinde ise cinayet, hırsızlık ve ordudan kaçma suçları kabul görmez ve affedilmezmiş. Eğer biri ordudan kaçarsa idam edilirmiş. Ordudan kaçmak vatana ihanet olarak kabul edilirmiş.

Aynı zamanda Türk töresinde kişiye yapılan suçlar affedilse bile vatana karşı yapılan suçlar asla affedilmezmiş. Hırsızlık, toplumda çok görülmeyen bir suçmuş. Hırsızlık, toplum tarafından kabul görülebilecek bir durum değilmiş. Eğer bir kişi hırsızlık yaparsa ceza olarak öldürülürmüş ve sahip olduğu mallara el konulurmuş. Cinayet işlemek töreye karşı gelindiği anlamına gelmekteymiş. Bu yüzden cinayet işleyen biri töreye bağlı kalmadığı için affedilmezmiş. Aynı zamanda birini öldürmek, o kişinin hayatını elinden almak olduğu için suçu işleyen kişi direk öldürülürmüş. Bu suçlara uygulanan ağır cezaların nedeni, bu suçların topluma ders olması ve başka kişilerin böyle suçlara karışmasına engel olmakmış.

Urkagina ve Hammurabi Kanunları’nın Meşruiyet Kaynakları Nelerdir?

Urkagina bir Sümer imparatorudur. Sümer imparatoru adaletli yönleri ile tanınmıştır. Devlet işlerinin yazılı kanunlara dayandırılması ve kendisinden sonraki hükümdar ve yöneticilerin de bu kanunlara bağlı kalabilmesini istemiştir. Yazılı kanunlar oluşturmuştur ve yürürlüğe koymuştur. Açık bir şekilde suç maddelerini belirtip ceza karşılıklarına da yer vermiştir. Bu kanunlar zamanla Urkagina ismini almış almış ve günümüze kadar bu şekliyle ulaşmıştır. Urkagina Kanunları dönemin imparatoru tarafından bizzat oluşturulmuştur. İmparatorun imzası ve onayını içeren kanunlar olduğu için kanunlara uyulmak zorunda kalmıştır. Kanunlar ile imparator kendi sınırlarını bile belirlemiş ve kendini de kanunlara tabii tutmuştur.

Hammurabi Kanunları ise Babiller tarafından oluşturulmuştur ve yürürlüğe onulmuştur. Babil imparatoru Hammurabi bu kanunları bizzat kendisi oluşturmuştur. Bu kanunlar ile de farklı sınırlar ve haklar kral için getirildi. Her iki kanunu da incelediğimizde meşruiyet kaynağının bizzat devlet yani hükümdarlar olduğu görülecektir. Meşruiyet olarak devletin yani en yetkili kaynak olarak hükümdarın gösterilmesi kanunların daha çabuk uygulanması ve kabullenmesini sağladı. Bu kanunlardan internet sitelerinde tam olarak belirtilmemiş olsa da bildiğimiz şey ağır suçlar karşısında idam veya para cezası tarzı uygulamalar vardı.

Ölçme ve Değerlendirme Bölümü Soruları

9. sınıf tarih ders kitabının ikinci ünitesi olan İnsanlığın İlk Dönemleri ünitesinin Ölçme ve Değerlendirme bölümünde yer alan tüm soruları yanıtladık.

A Bölümü Cevapları

Aşağıdaki terimleri birer cümleyle açıklayınız.

Meşruiyet Nedir?

Politik bir yapıya, devlete veya hükümete bağlı kalıp kalmamak durumudur. Ayrıca siyaset biliminde bir teoriyi benimseyip benimsememek gerektiğini de belirleyen yaklaşımdır. Bir iktidar sahiplerinin veya kural sisteminin haklı olması veya olmamasıdır. Siyasi iktidarın toplumun isteğine ve onayına dayandırılmasıdır.

Monarşi Nedir?

Tek bir hükümdarın yönetici olduğu yönetim biçimidir.

Aristokrasi Nedir?

Aristokrasi, yönetimin soylu kesimin elinde bulunduğu yönetim biçimidir.

Mezopotamya Neresidir?

Orta Doğu’da, Dicle ve Fırat nehirleri arasında kalan bölgeye İlk Çağ’da verilen addır.

B Bölümü Cevapları

Aşağıdaki soruları cevaplayınız.

Eflatun’un Yazı Teknolojisini İnsan Belleği İçin Bir Tehdit Olarak Görmesinin Sebepleri Neler Olabilir?

Eflatun, yazma teknolojisini insan belleği için bir dış tehlike olarak görmüş ve “Yazı teknolojisini elde edenler kendi belleklerini kullanmayı durduracaklar ve unutkan olacaklardır; kendi iç kaynakları yerine dış işaretlerle onları hatırlamak için yazıya bağlanacaklardır.” demiştir.

Eflatun insanların yazıyı kullanmaya başladığında kendi belleklerini kullanmayı bırakıp unutkanlığın baş göstereceğini düşünür ve bu yüzden insanların kendi belleklerini kullanmaları gerektiğini düşünür.

Konar-Göçerlerin Askeri Alanda Üstün Olmalarını Sağlayan Özellikler Nelerdir?

Göç eden toplumlar birlikte hareket etme ve haberleşme konusunda öne geçmişlerdir. Bu faaliyetleri tatbikat olarak gerçekleştirmişlerdir. Bu yüzden de askeri alanda daha gelişmişlerdir.

Yazıdan Önceki Dönemde İnsanın Hayat Tarzını Etkileyen Unsurlar Nelerdir?

Yazıdan önce haberleşmede mektup gibi bir şey kullanılamayacağı için insanlar at üstünde saatlerce yol gidip haberleşiyorlar veya bağırarak, yakarak haberleşiyorlardı. Yazının bulunmasıyla iletişim çok daha kolay bir hale gelmiştir.

Hammurabi Kanunları’nın Genel Özellikleri Nelerdir?

Hammurabi Kanunları’nın genel özellikleri basit mantıkla göze göz, dişe diş olarak yorumlanmaktadır. Bu kanunlar suçun ağırlığında bir ceza verir.

Mısırlıların Dini İnançlarının Tıp ve Mimariye Olan Etkileri Nelerdir?

Mısırlıların gizemli mimariler ortaya koymalarının ana sebebi inançlarıdır, hayatları boyunca mistik ögelere inanç beslemişlerdir.

İlk Çağ’ın Tüccar Toplulukları Hangileridir?

Asurlular, Lidyalılar, Fenikeliler, Soğdlar. Soğdlar, Orta Asya’da hüküm sürüp Orta Asya’nın en temel ekonomik merkezi niteliğindedirler. Asurlular, Mezopotamya’da bulunup Anadolu’da da varlık göstermişlerdir. Lidyalılar parayı bulduklarından dolayı ticarette çok gelişmişlerdir. Fenikeliler de bulundukları yer tarıma ve hayvancılığa elverişsiz olduğu için deniz ticaretine yönelmişlerdir.

Tarih Öncesi Döneme Ait Çatalhöyük’te Yapılan Arkeolojik Kazıların Amaçları Nelerdir?

Eski çağlarda o bölgede yaşayan uygarlıklar hakkında bilgi edinmek için bu arkeolojik kazılar yapılmaktadır ki 9000 yıllık bir geçmişe sahiptir.

C Bölümü Cevapları

Aşağıdaki soruları “Tarihi Aydınlatan Bir Yer: Göbeklitepe” başlıklı metinden hareketle cevaplayınız.

Yukarı Mezopotamya’nın Bereketli Hilal Olarak Gösterilmesinin Nedenleri Neler Olabilir?

Toprakları çok bereketli olmasından dolayı aynı zamanda haritada bir hilal şeklinde olmasından dolayı Bereketli Hilal adıyla anılır.

Göbeklitepe’nin Daha Sonra İnşa Edilen Tapınaklara Etkisi Nedir?

Göbeklitepe‘deki tapınak daha sonra inşa edilecek olan tapınaklara bir nevi yol göstermiş ve inancın sembolü olarak bulunmuştur.

Göbeklitepe’nin Bir Gözlemevi Olabileceğinin Kanıtları Neler Olabilir?

Araştırmacılar semboller üzerine çalıştığına 13.000 yıl önceki bir kuyruklu yıldız hakkında bilgiler elde etmişlerdir. Bu o dönemde astronomi çalışmalarının yapıldığına kanıt olarak gösterilebilir.

Günümüzde Türkiye’ye Katkı Sağlayan Diğer Tarihî Yapıtlar Hangileridir?

Ayasofya, Aspendos, Sardes Artemis Tapınağı (Manisa), Efes Celsus Kütüphanesi, Afrodisias’daki Tetrapylon, Afrodisias’daki stadyum, Antoninler Çeşmesi Sagalassos (Burdur), Aizanoi Zeus Tapınağı.

Ç Bölümü Cevapları

Aşağıdaki çoktan seçmeli soruları cevaplayınız.

1. Cevap: D Yazıdan önce kil tabletler olamaz.

2. Cevap: E Bu olayların hepsi Doğu ve Batı’yı kaynaştırmıştır.

3. Cevap: E Akadlar İlk Çağ’da yoktur.

4. Cevap: A Coğrafi konumları sayesinde tarıma yönelmişlerdir.

5. Cevap: B Kollektif cezada suçtan suçlunun yakınları da etkilenir.

6. Cevap: C Friglerde kolonizasyon göremeyiz.

7. Cevap: D Ticari nedenleri bu göçlerin nedeni olarak alamayız.

8. Cevap: E Geometri ve Eczacılık.

9. Cevap: C Urartu ve Fenikeliler coğrafi konumlarından dolayı bu alanlarda gelişmişlerdir.

10. Cevap: C İskender ve Roma’da bu etkileri görürüz.

---

Not: 9. sınıf tarih ders kitabı cevaplarının tamamı için 9. Sınıf Tarih Ders Kitabı Cevapları – Tüm Üniteler başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Soru Sor: 9. Sınıf Tarih Ders Kitabı içinde yer alan diğer soruları destek@derstarih.com e-posta adresini kullanarak bize iletebilirsiniz. Sorularınızı bize gönderin Ders: Tarih Ekibi sizin için yanıtlasın!