XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 11. sınıf tarih dersinin 1. ünitesi olan Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti (1595-1774) ünitesinin 2. konusunun devamı olan XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası konusuna yer verdik. XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası konusunu “XVII. yüzyılda değişen siyasi rekabet içerisinde Osmanlı Devleti’nin ittifak girişimlerini açıklar.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası

Ders: Tarih 11

Ünite: Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti (1595-1774)

Konu: XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası

Kazanım: XVII. yüzyılda değişen siyasi rekabet içerisinde Osmanlı Devleti’nin ittifak girişimlerini açıklar.

XVII. Yüzyılda Osmanlı Devleti’nin Dış Politikası konusunda 17. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin dış politikasını ana hatlarıyla inceledik. Bu ana hatları incelerken Uyvar Kalesi’ni fethi, Vasvar Antlaşması, Hotin Seferi, Bucaş Antlaşması, Zoravna Antlaşması, Çehrin Seferi, Bahçesaray Antlaşması, Girit kuşatması gibi olayları tüm ayrıntılarıyla açıkladık.

Osmanlı Devleti’nin, Avusturyalılara karşı 1596 yılından 1606 yılına kadar süren Haçova Muharebesi sonrasında imzalanan Zitvatorok Antlaşmasıyla 17. yüzyıldaki diplomatik hareketler başlamıştır. Daha sonra 1612 yılında imzalanan Nasuh Paşa Antlaşması, 1618 yılında imzalanan Serav Antlaşması, 1621 yılında imzalanan Hotin Antlaşması, 1639 yılında imzalanan Kasr’ı Şirin Antlaşması, 1664 yılında imzalanan Vasvar Antlaşması, 1669 yılındaki Girit’in Fethi, 1676 yılında imzalanan Bucaş Antlaşması, 1681 yılında imzalanan Bahçesaray Antlaşması, 1683’teki 2. Viyana Kuşatması ve 1699 yılında imzalanan Karlofça Antlaşması ile devam eder.

Zitvatorok Antlaşması (1606)

Osmanlı Devleti ile Habsburg Hanedanlığı arasında yaşanan Haçova Savaşı’ı bitiren antlaşma, Slovakya’da 11 Kasım 1606 tarihinde imzalanmıştır. Antlaşmanın imzalanmasında Habsburg Hanedanlığına karşı hareketlenen Macar soyluları önemli rol oynamıştır. Zitvatorok Antlaşması yalnızca askeri sonuçların değil siyasi sonuçların da yaşandığı bir antlaşmadır. Antlaşmanın toplamda 5 tane maddesi vardır. Bunlar;

– Eğri, Estergon ve Kanije kaleleri Osmanlılar ’da, Raab ve Komarom kaleleri ise Avusturyalılar ’da kalacaktır.
– Osmanlı İmparatoru, Avusturya Arşidüküne Roma İmparatoru olarak hitap edecektir.
– Avusturya bir kere için 200.000 miktarında altını savaş tazminatıyla ödeyecektir.
– Avusturya’nın elinde olan Kuzey Macaristan bölgesi toprakları için ödediği yıllık 30.000 altın miktarındaki vergi bundan sonra ödenmeyecektir
– Barış göstergesi olarak taraflar birbirine üç yılda bir hediyeler gönderecektir.

Nasuh Paşa Antlaşması (1612)

20 Kasım 1612 yılında Osmanlı İmparatorluğu ve Safevi Hanedanlığı’nın imzalamış olduğu antlaşmadır. Antlaşmanın 7 tane maddesi vardı. Bunlar;

– Kanuni Sultan Süleyman devrinde Osmanlı İmparatorluğu ve Safevi Hanedanlığı arasında imzalanan Amasya Barış Antlaşması ile çizilen sınırlar geçerli olacaktır.
– Safevi Hanedanlığı her sene Osmanlı Padişah’ına 200 yük ipek miktarında haraç verecektir.
– Osmanlı otoritesi altındaki bölgeler yine Osmanlı’da kalacaktır.
– Şehrizor kentini işgal eden Hilev Han’a ve Seyyid Mübarek’e Safevi Hanedanlığı hiçbir şekilde yardım etmeyecektir.
– Şemhal ve Dağıstan bölgeleri üzerinde Osmanlı Devleti otoritesi altında kalmaya devam edecektir.
– Osmanlıların, Rus milletine karşı yapacakları herhangi bir seferde Safevi Hanedanlığı, Osmanlılara yardı edeceklerdir.
– İranlı Hacılar, Bağdat ve Basra yoluyla değil Halep-Şam yolu üzerinden kutsal topraklara gideceklerdir.

Nasuh Paşa antlaşması yaklaşık 3 sene kadar yürürlükte kalmıştır. Daha sonra iki devletin arası tekrar bozulmuştur. Yapılan savaşlar ve çatışmalar sonucu 1618 yılında Serav Antlaşması ile taraflar arasında tekrar barış sağlanmıştır.

Serav Antlaşması (1618)

Osmanlı Devleti ve Safevi Hanedanlığı arasında tekrar barışı getirmek adına 26 Eylül 1618 tarihinde imzalanan antlaşmadır. Antlaşmanın maddeleri şunlardır;

– Nasuh Paşa Antlaşması ile çizilen sınırlar esas alınacaktır.
– Kars ve Ahıska kaleleri Osmanlı Devleti’nin olmaya devam edecektir.
– Osmanlı otoritesi altında bulunan Dağıstan beylerine saldırılmayacaktır.
– Karşılıklı olarak esirler serbest bırakılacaktır.
– Safevi Şahı, Osmanlı Padişah’ına her yıl 100 deve yülü ipek, kumaş ve değerli eşyayı haraç olarak gönderecektir.

Hotin Antlaşması (1621)

Osmanlı Devleti ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 9 Ekim 1621 yılında imzalanmış barış antlaşmasıdır. Lehistan’ın Eflak ve Boğdan bölgelerinin iç işlerine karışması sonrasında Osmanlı Devleti Lehistan’a savaş açmıştır. Sonrasında Osmanlı Devleti Hotin Kalesi’ni kuşatmıştır ancak birçok denemeye rağmen alamamıştır. Kuşatmadan kaçmaya çalışan 20-25 civarında yeniçerinin yakalanıp idam edilmesi sonrasında yeniçeriler ile Ohrili Hüseyin Paşa’nın arasının bozulması üzerine, Lehistan Kralı’nın sunduğu barış antlaşması imzalanmıştır. Antlaşmanın maddeleri;

– Kırım Tatarlarının Lehistan üzerine yaptığı akınlar yasaklanacaktır.
– Kazaklar’ın, Osmanlı’ya karşı yapacakları saldırıları Leh kralı engelleyecektir.
– Hudud’a inşa edilen Leh kaleleri yıkılacaktır.
– Lehistan, Erdel, Eflak ve Boğdan’ın iç işlerine karışmayacaktır.

Kasr-ı Şirin Antlaşması (1639)

Kasr-ı Şirin Antlaşması, yaklaşık 15 yıldır İran’ın ellerinde bulunan Bağdat’ın fethinden sonra 17 Mayıs 1639 yılında savaşı bitirmek adına imzalanan barış antlaşmasıdır.

Uyvar Kuşatması (1663)

1600’lü yılların başlarında Osmanlı Devleti ile Habsburg Hanedanlığı arasında bir çok anlaşmazlık olmuştur. İki devlet arasında barış içinde geçen yılları sonucunda devletler arasında sınır çatışmaları başlamıştır. Daha sonra Habsburg adayı Transilvanya tahtı için bir Osmanlı beyi olan Michael Apafi’yi mağlup etmeye çalışmaktadır. Apafi, Osmanlı Devleti’nin de desteğiyle tahtı kazanmıştır ancak Avusturyalılar Romanya’da bulunan Kaloşvar ve Sengevi kalelerini ele geçirmiştir. Yaşanan bu gelişme sonucunda Osmanlı padişahı 4. Mehmed, rotasını Avusturyalılara çevirmiştir. Osmanlı Ordusu kumandanı Köprülü Fazıl Paşanın yetkili olduğu barış görüşmesinde Avusturya’ya teklif edilen 200.000 Florin değerindeki reddedilince Osmanlılar Uyvar Kalesi’ne yönelmiştir. Kale savunması, güçlü Osmanlı kuvvetlerine 13 Eylül’e kadar dayanabilmiştir. Sonrasındaki çatışmalar ise 1664 yılında imzalanan Vasvar Barış Antlaşması ile sona ermiştir.

Vasvar Antlaşması (1664)

1664 tarihinde imzalanan barış antlaşmasıdır. Antlaşmanın maddeleri;

– Savaşta Osmanlı güçleri tarafından ele geçirilen Uyvar ve Nograd kaleleri Osmanlılarda kalacaktır ancak Zerinvar Kalesi Avusturyalılarda kalacaktır.
– Erdel, Osmanlı Devleti’ne bağlı kalacaktır ve iki tarafın kuvvetleri de bölgeden çekilecektir.
– Her iki taraf da birbirlerinin topraklarına akın etmeyecektir.
– Avusturya savaş tazminatı ödeyecektir. Sonrasında ise barışın göstergesi olarak 200.000 kara kuruş miktarında armağanlar gönderilecektir.
– Antlaşma 20 yıl geçerlidir.

Girit’in Fethi (1669)

Osmanlı Devleti ile Venedik Cumhuriyeti, Malta Şövalyeleri, Papalık Devleti ve Fransa Krallığı arasında geçen savaş 1645 yılında başlayıp 1669 yılına kadar sürmüştür. Girit’in büyük bir kısma savaşın ilk yıllarında Osmanlı Devleti tarafından fethedilmiştir ancak Kandiye Kuşatması uzun yıllar sürmüştür sonrasında 1669 yılında kale fethedilmiştir.

Bucaş Antlaşması (1672)

Bucaş Antlaşması Osmanlı Devleti ile Lehistan-Litvanya Birliği arasında 18 Ekim 1672 tarihinde imzalanan barış antlaşmasıdır. Bu antlaşma Osmanlı Devleti’nin toprak kazandığı son antlaşmadır. Bu antlaşma ile Osmanlı Devleti tarihinin en büyük sınırlarına ulaşmıştır.

Çehrin Seferi (1676-1681)

Osmanlı Devleti ve Rusya arasında gerçekleşen ilk büyük savaştır. Bu savaş zamanında Merzifonlu Kara Mustafa Paşa sadrazam olmuştur. 5 sene süren savaşta Rusya ordusu Osmanlı karşısında direnememiştir. Savaş sonrasında Bahçesaray Barış Antlaşması imzalanmıştır. Antlaşma sonucunda da Çehrin Kalesi ve Ukrayna Osmanlıların olmuştur.

Bahçesaray Antlaşması (1681)

3 Ocak 1681 yılında, 1676-1681 Osmanlı-Rus savaşını bitiren antlaşmadır. Bu antlaşma Ruslar ile Osmanlıların imzaladığı ilk antlaşmadır.

2. Viyana Kuşatması (1683)

1683 yılında 4. Mehmet devrinde Osmanlı Devleti’nin bozguna uğradığı ve sınırlarının daha fazla ilerleyememesine neden olan kuşatmadır. Kuşatmanın bir tarafında Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, diğer tarafında ise Osmanlı İmparatorluğu vardır. 15 aylık bir süreç içerisinde hazırlık yapılan kuşatma 14 Temmuz 1683 tarihinde başlamıştır. Kuşatma boyunca nice muharebeler yapılmıştır ancak Osmanlı’ya darbeyi vuran zaman Lehistan Kralı’nın gönderdiği 120.000 kişilik ordunun, Osmanlı tarafında bulunan Kırım Hanı’nın durduramamasıdır. Bu darbe üzerine kuşatma sona ermiştir.

Kuşatma sonucunda bozguna uğrayan Osmanlı komutanı Merzifonlu Kara Mustafa Paşa idam edilmiştir. Osmanlı’nın bu hezimeti bütün Avrupa’da büyük bir coşkuyla kutlanmıştır. Osmanlıların yenilmez olduğunu gören Avrupalılar, Osmanlılara karşı hücuma geçmiştir ve Osmanlı gerileme dönemine girmiştir.

Karlofça Antlaşması (1699)

Karlofça Antlaşması, Osmanlı ile Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu arasında 26 Ocak 1699 tarihinde imzalanan barış antlaşmasıdır. Karlofça Antlaşması, Osmanlı’nın büyük oranda toprak kaybettiği ilk antlaşmadır. Bu antlaşmayla beraber Osmanlı kaybettiği toprakları geri alma siyasetine geçiş yapmıştır. Ayrıca duraksama döneminden gerileme dönemine geçiş yaşanmıştır.

---

1. Ünitenin Tüm Konuları: Değişen Dünya Dengeleri Karşısında Osmanlı Siyaseti (1595-1774) ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.