Paris Antlaşması Nedir? Maddeleri, Sonuçları ve Önemi

Paris Antlaşması, Kırım Savaşı sonrasında Rusya ile Osmanlı Devleti arasında 30 Mart 1856 tarihinde imzalanmış bir barış antlaşmasıdır.

Paris Antlaşması nedir? Paris Antlaşması, Kırım Savaşı sonrasında 30 Mart 1856 tarihinde imzalananan bir barış antlaşmasıdır. Kırım Savaşını kazanan Osmanlı Devleti, İngiltere ve Fransa ile Rusya arasında imzalanmıştır.

Bu yazımızda Paris Antlaşması nedir? Kutsal Yerler Sorunu nedir? Nasıl ortaya çıktı ve nasıl çözüldü? 30 Mart 1856’da imzalanan Paris Antlaşması maddeleri nelerdir? Paris Antlaşması önemi ve özellikleri nelerdir? sorularını yanıtladık.

Paris Antlaşması Hakkında Bilgi

Paris Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu’nun Birleşik Krallık, Fransa ve Rusya ile yapılan Kırım Savaşı’nın sonuçlanması sonrasında imzaladığı barış antlaşmasının adıdır. Fransa, Osmanlı İmparatorluğu, Prusya İmparatorluğu, Avusturya, Rusya, İngiltere ve Piyemonte Krallığı tarafından imzalanan bu antlaşma, İngilizce, Fransızca ve Türkçe olmak üzere 3 farklı dilde yazılmıştır. İçerisinde 34 adet madde bulundurmaktadır. Savaşın sonucunda varılan ortak kararları içermektedir.

Kırım Savaşı, Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak bütünlüğünü bozmak isteyen Rusya ile Osmanlı İmparatorluğu ve daha sonrasında Birleşik Krallık ve Fransa arasında gerçekleşmiştir. Savaştaki taraflardan biri Rusya, diğeri ise Osmanlı İmparatorluğu, Birleşik Krallık ve Fransa’dan oluşmaktadır. Birleşik Krallık ve Fransa’nın savaşa dahil olmalarının sebebi Rusya’nın sıcak denizlere inme politikasını durdurabilme istediğidir. Bundan dolayı ise Osmanlı İmparatorluğu’nun yanında yer almışlardır. Kırım Savaşı 1853 yılında başlayarak 3 yıl süresince devam etmiş ve Paris Antlaşması ile sonlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu için oldukça önemli olan Paris Antlaşması, Kırım Savaşı’nı barış ile sonlandırmıştır.

Paris Antlaşması Maddeleri

Aslı 34 madde halinde hazırlanmış olan Paris Antlaşması’nın içeriği özetlenmek gerekirse şu şekilde yapılabilir:

• Savaş sırasında işgal edilmiş olan bütün topraklar imzacı devletler tarafından geri iade edilecektir. Sınırlardaki değişim sıfırlanacaktır.
• İmzacı devletler, savaş sırasında esir aldıkları insanları karşılıklı geri verecektir.
• Avrupa, Osmanlı İmparatorluğu’nu bir üyesi olarak kabul edecektir. Osmanlı İmparatorluğu’nun toprak bütünlüğü ile hürriyetinin korunmasını sağlama alacaktır.
• Avrupa Devletler’inin hukuk sistemi Osmanlı İmparatorluğu’nun yararlanmasına açık olacaktır. Osmanlı İmparatorluğu ile imzacı devletlerden herhangi biri bu noktada anlaşmazlık durumuna düşerlerse çözüm için ilk olarak arabuluculuğu diğer imzacı devletlerin yapmasına başvurulacaktır.
• Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1856 yılının 28 Şubat gününde ilan edilen Islahat Fermanı imzacı devletler tarafından kabul edilecektir. Bundan dolayı ise imzacı devletler Osmanlı İmparatorluğu’nun içişlerine karışmayacaktır.
• 1841 yılının 13 Temmuz’unda imzalanmış olan Londra Antlaşması’nın yürürlükte kalacağı imzacı devletlerin tamamı tarafından kabul edilecektir. Dolayısıyla Akdeniz ve Karadeniz’de bulunan boğazların kapalı kalması maddeleri sürdürülecektir.
• Karadeniz tarafsız duruma getirilecektir. Bu alanda bulunan askerler alanı terkedecektir. Tersaneler kapatılacak ve işlevsiz duruma getirilecektir. Son olarak da donanmalar Karadeniz’i terk edecektir.
• İmzacı devletlerden seçilen temsilciler toplanarak Tuna Komisyonu kuracaktır. Bu komisyon aracılığıyla Tuna’da ulaşım imkanı tekrardan sağlanacaktır. Bu imkanın sürekliliği temin edilecektir.
• Günümüzde Romanya toprak sınırları içerisinde bulunan Eflak ve Boğdan adlı eyaletler özerkliklerini kazanacaklardır. İmzacı devletler tarafından ortak garanti altında bulundurulacaklardır. Bu eyaletler ayrıca yönetimleri için meclislere sahip olacaklar ve içişleri bağımsız olacaktır.
• Müttefikler tarafından Kırım’da ele geçirilmiş topraklar Rusya’ya iade edilecektir. Rusya da Kars Kalesi ve etrafındaki ele geçirilen bölgeyi Osmanlı İmparatorluğu’na iade edecektir.

Not: 1856 Paris Barış Antlaşması tüm maddeleri için tıklayınız.

Paris Antlaşması Sonuçları

Antlaşmanın önemini açıklayan sonuçlar şu şekilde açıklanabilir:

• Antlaşma sonucunda en başta planlandığı gibi Karadeniz tarafsız hale getirilmiştir. Bununla birlikte yabancı savaş gemilerinin diğer bir adıyla “Barış Denizi”ne girişi yasaklanmıştır. Dolayısıyla Rusya’nın Karadeniz ve Avrupa, özellikle Sırbistan, Boğdan ve Eflak, üzerindeki hakimliği sona ermiştir.
• Osmanlı Devleti en sonunda Avrupa’nın bir parçası olarak kabul edilmiştir.
• Osmanlı Devleti bu antlaşmanın öncesinde yapılan Kırım Savaşı’nda kazanan tarafta bulunmasına rağmen Paris Antlaşması ile birlikte kaybetmiş durumuna düşmüştür. Zira Rusya savaşı mağlup olarak bitirmesine rağmen Osmanlı Devleti’yle neredeyse aynı muamele ile karşılaşmıştır.
• Paris Antlaşması ile Avrupa’nın bir parçası olarak kabul edilmesinin sonucu olarak Osmanlı Devleti’nin içişlerine müdahale edilmesine temel hazırlanmıştır.
• Osmanlı Devleti Islahat Fermanı’nın ilan edilmesi ve içişleri değişikliklerine hazırlıklar ile anayasal alanda değişiklikler yapmak zorunda kalmıştır.
• Balkanlar’ın bağımsızlığı kesinleşmiştir.
• İngiltere ile Fransa Kırım Savaşı’nı kazanan tarafta bulundukları ve Paris Antlaşması’nda avantajlı bulundukları için Akdeniz’e erişime sahip olmayı başarmışlardır.
• Avrupa, Rusya’nın geri çekilmek zorunda kalmış olduğu Eflak ve Boğdan bölgelerinin garantisine sahip olmuştur.
• Bu antlaşmadan önce geçerli durumda bulunan ve Rusya’nın üstünlüğe sahip olmasına sebep olan 1774 yılında imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması, 1826 yılında imzalanan Akkirman Antlaşması, 1829 yılında imzalanan Edirne Antlaşması gibi Antlaşmaların etkinliğine son getirmiş bulundu. Bununla birlikte de Rusya’nın sahip olduğu üstün konumun sonu geldi.
• Paris Antlaşması ile birlikte Avrupa’da bulunan otorite dengesi tekrar düzenlenmek durumunda kaldı.
• Rusya’nın Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu topraklar üzerine genişleme üzerine yapılmış planları iptal olmak zorunda kaldı. Dolayısıyla Rusya, toprak genişletme politikasını Asya tarafında uygulamak durumunda kaldı.
• Osmanlı Devleti’nin sahip olduğu toprakların sınırı Paris Antlaşması’nın öncesinde yapılan Kırım Savaşı’ndan önce içerisinde bulunduğu duruma geri döndü. Yani Osmanlı Devleti, bir savaşa girip çıkmasına rağmen sınır değişikliğinden kurtuldu.

Paris Antlaşması Önemi

Bu sonuçlara ek olarak antlaşmanın öneminin özetlenmesi gerekirse şu maddeler sıralanabilir:

• Paris Antlaşması, Rusya’nın Avrupa üzerindeki hakimliğini sona erdirmiştir.
• Osmanlı Devleti Avrupa’nın bir parçası haline gelmiştir.
• Karadeniz tarafsızlaştırılmıştır ve ticaret amaçlı gemilerin kullanımına açılmıştır.
• Osmanlı Devleti Kırım Savaşı’nı kazanmasına rağmen kaybeden durumuna düşmüştür.
• İngiltere ve Fransa’nın Akdeniz’e erişimi sağlanmıştır.
• Balkanlar’da bulunan ulusların bağımsızlığının sağlanması yolunda adımlar atılmıştır.
• Avrupa, Osmanlı Devleti’nin içişlerine müdahale etmeye başlamıştır.
• Rusya’nın Osmanlı Devleti üzerinde topraklarını genişleme politikasından geri çekilmesine sebep olmuştur.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Kırım Savaşı Nedenleri, Sonuçları ve Önemi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.