Gücün Maddi ve Temel Kaynakları (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 9. sınıf tarih dersinin 4. ünitesi olan İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası ünitesinin 2. konusunun devamı olan Gücün Maddi ve Temel Kaynakları konusuna yer verdik. Gücün Maddi ve Temel Kaynakları konusunu “İlk ve Orta Çağlarda İç Asya’daki Türk siyasi teşekküllerinin güç ve yönetim yapısını kavrar.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

Gücün Maddi ve Temel Kaynakları

Ders: Tarih 9

Ünite: İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası

Konu: Gücün Maddi ve Temel Kaynakları

Kazanım: İlk ve Orta Çağlarda İç Asya’daki Türk siyasi teşekküllerinin güç ve yönetim yapısını kavrar.

Gücün Maddi ve Temel Kaynakları konusunda öncelikle İlk Türklerde gücün maddi ve temel kaynakları nelerdir? sorusu ile Uygur Devleti’nde kadınların sosyal hayata etkileri neler olabilir? sorusunu yanıtladık. Ayrıca gücün maddi ve temel kaynakları bağlamında Hun-Çin politikaları konusunu inceledik.

İlk Türklerde Gücün Maddi ve Temel Kaynakları Nelerdir?

Orta Asya; Gobi, Taklamakan, Karakum tarzı çöllerden, geniş bozkırlar ve ıssız düzlüklerden ortaya çıkmıştır. Ayrıca büyük bir kısmı kapalı havza olan Orta Asya’da yer yer yüksekliği 7000 metreyi aşan sıradağlar, büyük çukur ve göller yer almaktadır. Bölgedeki bozkırların kış mevsimi çok soğuk ve kar fırtınalı, yaz mevsimi ise genellikle sıcak ve kuraktır. Yazın nadiren yaşanan şiddetli sağanaklar bu kuraklığı gideremezdi. Bozkırın sert yapısı, bölgede yaşayan kavimleri fazlasıyla etkilemiş ve konar-göçer hayat tarzının ortaya çıkmasına etki etmiştir. Bozkır, adaların ve vahaların dışında insanlara kalıcı olarak yerleşebilecekleri bir yer imkânı tanımamıştır. Konar-göçer toplumlar, bir yerden bir yere giderken ve göç ederken atı kullanarak bu zorlu koşulların üstesinden gelmiştir. Bununla birlikte bozkırın ata sahip göçebeleri, çabucak organize olabilen savaşçı bir toplum yapısına sahipti. Esasen bozkır tarihi, en güzel otlakları ele geçirmek için savaşan ve bazı hâllerde gezinmeleri asırlar süren bir sürü hayvanı yaylak ve kışlak arasında getirip götüren Türk kavimlerinin tarihinden ibarettir.

Hun-Çin Politikaları

Hun-Çin politikaları ve ilişkileri hakkında bilgi verelim. Han sülalesinin (MÖ. 206-MS. 221) başlangıcında, Çin içindeki askeri durum imparatorun tam siyaset için rekabet ettiği yarı bağımsız krallıkların varlığı sebebiyle olağanüstü derecede karmaşıktı. MÖ. 200’lerde Han Gaozu’nun hükümdarlığının yedinci yılında (MÖ. 206-194) Hunlar Han krallığı olan Mayi’deki Xin’in desteğini aldıklarında Hunlar orduları ile Çin sınırlarına saldırmaya karar verdiler.

İmparator şahsi olarak ordularını Hunlar’a yöneltti ve Xin’in isyanının bastırmayı başardı, fakat kuvvetleri soğuk bir havaya maruz kaldı. Hatta, askerlerinin yüzde yirmi ile otuzunun soğuktan parmaklarını kaybettiği dile getirilmektedir. Bu problemlere rağmen ordu Pingcheng’e baskı yaptı.
Mete daha sonra Gaozu’ya karşı sayılarının iki yüz bin olduğu kabul edilen bir süvari ordusu ile hareket etti ve Han birliklerini Pingchen’de sardı. Han’ın 7 gün sonra çekilmesine izin verildi. Han’ın ağır bir yenilgiyle cezalandırdıktan sonra Hunlar, iki güç arasında ilk bilinen bir anlaşmanın imzalanmasına yol açan vergi şartları yükledi. O zaman imzalanan anlaşma, “yakınlık ilişkileri içinde barış” anlamındaki hegin kelimesi ile adlandırıldı.

Hegin Siyaseti Nedir?

Hegin siyaseti genellikle saf ve basit bir taviz, mal değişimi ile satın alma arasında bir strateji varsayılmaktadır. Fakat gerçekte bundan daha fazlaydı. Hegin siyasetinin mimari Liu Jing’di ve Ona göre bir yakınlık ilişkisi kurulduğunda, Mete imparatorun damadı olacaktı ve sonra da Mete’nin oğlu- veliaht, Hun tahtına varis olan- Gaozu’nun torunu olacaktı ve dolayısıyla Çin’e itaat etme gibi bir durum mevcuttu. Liu, bu siyasetin diğer iki strateji ile kuvvetlendirilebileceğini de dile getirdi. Birincisi, bir “çürütme kampanyası”ydı.

Yorumlayalım: Uygur Devleti’nde Kadınların Sosyal Hayata Etkileri Neler Olabilir?

Uygurlar Devleti’ne ilişkin ilk tarihi kayıtlara Eski Çin kaynaklarından ulaşabilmektedir. Diğer bir bilgi kaynağı ise milattan sonra 750 senelerine dayanan Orhun Kitabeleri’dir. Bu kaynaklara göre Uygurlar, Doğu Türkleri olarak adlandırılmakta ve bu ad ile bilinmektedirler. Uygur tabiri ise Türkçe metinlerde ilk kez Orhun Anıtları’nda ve 717 yılında neden oldukları ayaklanmalar nedeniyle alınmıştır. Hunların soyundan geldiklerine inanılan Uygur yani Doğu Türklerinin göçebe hayat tarzına sahip olduklarına inanılmaktadır. Uygur Türkleri İslam’dan önce 200 yıllarında ilk defa tarih sahnesine çıktıklarına inanılmakla birlikte, milattan sonra 546 yılından itibaren ise Göktürk İmparatorluğu’nun hâkimiyeti altında yaşadıkları söylenmektedir. Bütün medeniyetlerde olduğu gibi eski Türkler toplulukları da varoluşlarını destansı ve mitolojik olaylarla açıklamışlardır. Tüm Türk destanlarında bu varoluş mücadelesinin öyküsü çok detaylı bir şekilde bulunmaktadır.

Ayrıca bu destanlarda Türk topluluklarının önemli bir parçası olan kadına verilen değerin diğer topluluklardan daha farklı olduğu da anlaşılabilmektedir. Eski Türk topluluklarında kadının sahip olduğu özellikler çok fazladır. Kadın, diğer uluslardan farklı olarak Türklerde, erkeklerle eşit olarak görülmüştür. Türk adetlerinde kadın ve erkek farkı gözetilmemiştir. Bütün eski Türk devletlerinde devlet teşkilatının başındaki kişi yani hükümdar Kağan diğer isimle Hakan’dır. Bu hükümdarlar eşleri olan hatunlarla birlikte devleti yönetmişlerdir. Hatunlar, karar alma süreçlerinde etkili olmuşlardır. İslamiyet’ten önce kurulan eski Türk devletlerinde kadınlar sosyal yaşamdaki rolü çok yoğun ve etkindir. Pek çok Türk destanında kadın misafirperverlik, namus, kahramanlık ve güzellik özellikleri ile ön plana çıkmıştır.

---

4. Ünitenin Tüm Konuları: İlk ve Orta Çağlarda Türk Dünyası ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.

1. Konu: Avrasya’da İlk Türk İzleri

Orta Asya Kültür Merkezleri