Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler Nelerdir? Ortak Özellikleri ve Amaçları

Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler Nelerdir? İtilaf Devletleri tarafından kurulan ya da finansal olarak desteklenen cemiyetlerdir.

Bu yazımızda azınlıkların kurduğu cemiyetlerin tamamı hakkında genel tarihi bilgi verdik. Cemiyet, ortak ve belirli bir amaç için toplanmış bireylerden oluşur. Kurtuluş Savaşı sırasında Türk halkına ve Başkomutan Mustafa Kemal Atatürk’e yardımcı olan Milli Cemiyetlerin yanı sıra karşı çıkan cemiyetler de bulunmaktaydı. Kurtuluş Savaşı’nda ortaya çıkan bu cemiyetleri üç başlık altında toplayabiliriz.

Milli Varlığa Zararlı Cemiyetler

İstanbul Hükümeti ve İtilaf devletlerinin politikası doğrultusunda faaliyet gösteren, bağımsızlığa ve devlete karşı olan cemiyetlerdir.

Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler

Ayrıca Azınlık cemiyetleri, İtilaf devletleri tarafından kurulan ya da finansal olarak desteklenen cemiyetlerdir.

Milli Cemiyetler

Milli mücadeleye yön veren, Ulu Önder, Başkomutan, Başöğretmen Gazi Mustafa Kemal Atatürk ve silah arkadaşlarının başlattığı direnişe destek veren cemiyetlerdir.

Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler Nelerdir?

• Trakya Cemiyeti İttihad-ı Milli
• Mavri Mira
• Yunan Kızılhaç Cemiyeti
• Resmi Göçmenler Komisyonu
• Pontus Rum Cemiyeti
• Etnik-i Eterya Cemiyeti
• Kordos
• Taşnaksütyan
• Hınçak
• Makabi
• Alyans – İsrailit Cemiyeti

Bu araştırma çalışmasında azınlıkların kurduğu cemiyetlerden bahsedeceğiz. Öncelikle bu cemiyetler; Rus, Musevi ve Ermeniler tarafından kurulmuşlardır. Savaşlarla birlikte dağılan Osmanlı topraklarından kendine toprak yani pay almak isteyen Rus, Ermeni ve Museviler, bu cemiyetleri açmışlardır. Hatta bazı cemiyetlerin amacı Osmanlı toprakları içerisinde farklı devletler oluşturmaktı. Wilson İlkeleri‘nin 12. Maddesine göre nüfusun fazla olması orayı yönetme hakkı veriyordu nüfusa fazla olan tarafa. Bu nedenle sahte nüfus kayıtları ayarlayıp Osmanlı halkını bu bölgelerden uzaklaştırmaya çalışıyorlardı.

Azınlıkların oluşturduğu cemiyetlerin isimleri şunlardır; Mavri Mira (Kara Gün), Etnik-i Eterya, Pontus Rum Cemiyeti, Taşnak Sütyun ve Hınçak Cemiyetleri, Alyans İsrailit ve Makabi Cemiyetleri, Kardos Cemiyeti ve Rum-Ermeni Birlik Komitesi’dir. Sırayla bu cemiyetlerin neler yaptığını yani amaçlarını ve faaliyetlerini inceleyelim.

Mavri Mivra

Bizans İmparatorluğu eski gücüne kavuşmak istiyordu. Yani sınırlarını eski günlerdeki gibi genişletmek istiyordu. Bu hedeflerini gerçekleştirmek için Ege Bölgesi’nden ilerleyen Yunanlılara yardım ederek Yunanlıların topraklarına Batı Anadolu’yu ve Trakya’yı katmaya çalışmışlardır. Ayrıca bu cemiyete destek sağlayan Yunan Kızılhaçı, Göçmenler Cemiyeti ve Rum İzcilik Okulu kurumları, aslında göçmenlere yardım etmek için açılmış olsa da çetelere yardım ediyorlardı. İstanbul’daki Patrikhane’ye bağlı olan bu cemiyet hedeflerine ulaşamamıştır.

Etniki Eterya

İlk başta Aleksander İspilanti tarafından Filiki Eterya ismiyle Bin sekiz yüz on dörtte kurulan bu cemiyet, kurulduktan yedi yıl sonrasında Patrikhane ile beraber bir Yunan İsyanı çıkarttıktan daha sonra şimdiki ismi olan Etnik-i Eterya ismini almıştır. Yine Wilson İlkeleri’nin 12. maddesi sebebiyle Batı Anadolu’da Rum nüfusunu arttırmak amacıyla kurulmuştur. Başka bir amacı ise Pontus Rum Devleti’nin kurulmasını sağlamaktır.

Pontus Rum Cemiyeti

Merzifon’da Amerika Koleji’nde bin dokuz yüz on dört yılında kurulmuştur. Pontus Rum devleti milattan önce iki yüz seksen birde kurulup daha sonrasında yıkıldıktan sonra tekrar bin iki yüz dört yılında kurulmuştur. Bin dört yüz altmış bir yılında ise Fatih Sultan Mehmet tarafından yıkılmıştır. Bu cemiyetin amacı ise Pontus Rum Devleti’ni yeniden oluşturmaktır. Merkezi Batum’dan Sinop’a kadar olup merkezinin Trabzon veya Samsun olması planlanmaktaydı. Artık Cumhuriyet dönemi gelince yapılan nüfus mübadelesi ile Rumlar Anadolu’yu terk etmek zorunda kalmıştır. Böylece de cemiyet yıkılmıştır. Ülkemizi işgale geldikleri için kovulan Rumlar şu anda Yunanistan’da 19 Mayıs gününü Pontus soykırımını anma günü ilan etmişlerdir.

Taşnak Sütyun ve Hınçak Cemiyetleri

Zaven Efendi tarafından Ermeni patriği oluşturulmuştur. Başta bahsettiğim Mavri Mivra ile bu cemiyet beraber çalışmıştır. Mavri Mivra’ya benzer olaraktan bu cemiyetin amacı Çukurova’yı ve Karadeniz’den bir parça toprağı kendi devletlerine katmaktır. Amerika Birleşik Devletler başkanı Wilson, General Harbord’u Ermenistan Devleti meselesini düşünmek üzere görevlendirmiştir çünkü Ermenistan Amerika’dan yardım istemiştir. Tek başına Taşnak Sütyun yukarda anlatıldığı gibi milliyetçi Hınçak cemiyetiyle beraber Türkler’e karşı Gerilla Savaşı’nı başlatmıştır. Bu Ermeni cemiyetinin amaçları yukarda anlatıldığı gibidir. Aynı şekilde Hınçak da yardım etmiştir.

Alyans İsrailit ve Makabi Cemiyetleri

Bu cemiyet pek fazla yardım almamıştır. Amacı ise Filistin topraklarında bir Yahudi devleti kurmak yani aslında İsrail’i kurmaktır. Ayrıca Anadolu’daki Yahudilerin haklarını da korumaya çalışmışlardır. Alyans İsrailit cemiyeti tek başına olarak İstanbul’da Yahudi gençler tarafından kurulmuştur ve amacı İsrail’i yeniden kurdurmaya çalışmaktır. Makabi cemiyetinin amacı da aynı şekildedir.

Kardos Cemiyeti

Bu cemiyetin de aslında pek bir işlevi yoktur. Rum göçmenlerine katkı sağlıyor ve Pontus Rum Cemiyeti’ne de yardım ediyorlardı.

Rum-Ermeni Birlik Komitesi

Bu komite sayesinde Rum ve Ermeni Cemiyetleri arasında iletişim, uyum ve koordinasyon sağlanmıştır.

Azınlıkların Kurduğu Cemiyetlerin Genel Özellikleri

Azınlık cemiyetleri o sırada Osmanlı Devleti’ndeki tek sorun değildi. Tüm ülke işgal edilirken bu işgali önlemeye çalışanlar vardı. Bu cemiyetler yüzünden bazı olaylar ve sıkıntılar ortaya çıkıyordu. Bu da TBMM’yi oyalamıştır. Yani dolaylı yoldan azınlık cemiyetleri Osmanlı Devleti’nin diğer sıkıntılarını da etkiliyordu. Bu cemiyetlerin bunları yapabilmesinin sebebi ise yani bu cesareti bulmalarının sebebi Wilson ilkeleri sayesindedir. İstedikleri çalışma ortamını ise Mondros Ateşkes Antlaşması sayesinde elde etmişlerdir. Ayrıca bazı işgalcilerin azınlık cemiyetlerini desteklemişlerdir. Osmanlı Devleti’nin parçalanması için uğraşan bu zararlı cemiyetler, İtilaf devletlerinin çoğu tarafından desteklenmiş ve bulundukları bölgelerde yani toprakları işgale hazır hale getirtmişlerdir.

Osmanlı Devleti’nin egemenliği altında olan Rum, Musevi ve Ermeniler aslında gayet mutlu ve huzurlu bir şekilde yaşam sürdürmektedir. Ayrıca Osmanlı’nın kendi yasalarına göre azınlıkta olsalar bile bu yaşantıyı sürdürüyorlardı. Bu çok uluslu Osmanlı Devleti, bir süre sonra güçsüzleşmeyi ve çok çalışmamaya başlayınca kendini işgallerin ortasında buldu. Buradaki azınlık cemiyetlerinin bu işgallerde nasıl bir rolü olduğundan bahsettim. Bu cemiyetlerin oluşmasında Wilson ilkelerinin verdiği cesaret olsa da İngiltere ve Fransa’nın kışkırtmaları da büyük ölçüde bu cemiyetlerin oluşmasını sağlamıştır. İtilaf devletlerinin de desteği ile Türkler göç edilmeye çalışılmıştır çünkü beş yıl sonra olacak nüfus sayımında önde olmak çok önemliydi. Wilson ilkelerine göre sayımda önde olan taraf egemenliği alacak olduğu için Türklerin göç ettirilmesi gerekiyordu. Tabii ki de Türkler pes etmeyip savaştığı için egemenliği yine Türkler elde etmiş oldu. Her ne kadar ülkenin çöküşünü genel olarak amaçlasalar da bu cemiyetler, sıralanacak olunursa en önemlileri; Mavri Mivra (Kara Gün) Cemiyeti, Etnik-i Eterya, Pontus Rum Cemiyet’idir.

Azınlıkların Kurduğu Cemiyetlerin Ortak Özellikleri

Bu azınlık cemiyetlerinin ortak özellikler incelikle Mondros Ateşkes antlaşmasıyla beraber kaynaklanan ortamdan dolayı oluşabilmelidir. Hepsini itilaf devletleri desteklemiş ve kışkırtmıştır. Patrikhane tarafından desteklenmişlerdir ve Anadolu’nun işgaline yardım etmişlerdir ayrıca zemin hazırlamışlardır. Bunları yaparlarken ortaya bir sorun çıkarmaları dolayısıyla da TBMM’yi meşgul etmişlerdir. Birçoğunun amacı da kendi bağımsız devletlerini bu topraklarda kurmaya çalışmaktır.

Sonuç olarak hala yaşadığımız ülkenin topraklarında, ülkemizin o zamanlarda karşı koyduğu tüm güçlere karşı kaybetmediği için yaşamaktayız. Karşı koyduğu güçlerin içinde Azınlık Cemiyetleri de bulunmaktadır. Bu çalışmamızda azınlık cemiyetlerini araştırdık ve araştırdıklarımızı burada sunmuş bulunduk.