Türkiye Büyük Millet Meclisine Karşı Çıkan Ayaklanmalar (Tüm İsyanlar)

Bu yazımızda Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı çıkan tüm ayaklanmalar hakkında genel tarihi bilgi verdik. Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı ayaklanmalar;

• Ali Batı İsyanı (11 Mayıs – 18 Ağustos 1919)
• Ali Galip Olayı (20 Ağustos – 15 Eylül 1919)
• Zeynel Abidin (Bozkır) İsyanı (27 Eylül – 4 Ekim 1919/ 20 Ekim – 4 Kasım 1919)
• Şeyh Eşref (Bayburt) İsyanı (26 Ekim – 24 Aralık 1919)
• Anzavur İsyanı (25 Ekim – 30 Kasım 1919 / 16 Şubat – 16 Nisan 1920)
• Adapazarı, Hendek, Düzce, Bolu İsyanları (13 Nisan – 31 Mayıs 1920 / 19 Temmuz – 23 Eylül 1920)
• Kuva-i İnzibatiye Olayı (8 Nisan – 14 Haziran 1920)
• Çapanoğlu (Yozgat) İsyanı (15 Mayıs – 27 Ağustos / 5 Eylül – 30 Aralık 1920)
• Milli Aşireti (Urfa) İsyanı  (1 Haziran / 8 Eylül 1920)
• Çopur Musa (Afyon) İsyanı (21 -30 Temmuz 1920)
• Delibaş Mehmet (Konya) İsyanı (2 Ekim – 22 Kasım 1920)
• Koçgiri İsyanı (6 Mart -17 Haziran 1921)
• Çerkez Ethem İsyanı
• Demirci Mehmet Efe İsyanı

Türkiye Büyük Millet Meclisine Karşı Çıkan İsyanlar

BMM milletin egemenliğini devletin temellerini temsil eder. Ancak bu değerler milletimizin lehine olsa da bazı kuruluş, devlet ve şahısların çıkarlarına ters düşmüştür. Bu sebeple BMM’ye karşı onlarca isyan ve ayaklanma başlamıştır. Türkiye Büyük Millet Meclisine karşı çıkan ayaklanmalar kronolojik sırayla şöyledir;

Ali Batı İsyanı

Kürt asıllı aşiret lideri Ali Batı tarafından Diyarbakır ve çevresinde sözde Kürdistan’ı kurmak amacıyla çıkarılan bir isyandır. 18 Ağustos’ta Yunanlara sığınmadan hemen önce yoğun çatışma altındaki bir bölgede Kuvayi Milliyeciler tarafından öldürülmüştür.

Ali Galip Olayı

Bir isyandan çok bir olaydır. Elazığ Valisi Ali Galip Efendi, Sivas Kongresi‘ni İngiliz desteği ile basmış ve Mustafa Kemal Paşayı öldürüp Heyet-i Temsiliye’nin faaliyetlerini ve Millî Mücadeleyi durdurmaya çalışmıştır.

Zeynel Abidin (Bozkır) İsyanı

Konya’da Bozkırlı Zeynel Abidin, Hoca Abdullah, Hoca Sabit ve Hoca Abdülhalim tarafından 2 defa çıkartılan isyandır. Bozkır’a girerek İngiliz desteği ile jandarmaların elindeki silahları almış ve bazı direniş birliklerini esir tutmuştur. Bu isyanlardan sonra Adana’ya kaçan bazı isyancılar Yarbay Arif Bey tarafından yok edilmişlerdir.

Şeyh Eşref (Bayburt) İsyanı

Bayburt ve çevre illerinde çıkan bir ayaklanmadır ancak diğer isyanlardan farklı olarak bu isyan BMM daha kurulmadan önce Sivas Kongresi döneminde başlamıştır ve durdurulması çok güç olmuştur. Bazı kaynaklara göre Şiiliği yaymak ancak bazı kaynaklara göre ise en güçlü 7 devletin başkanlarını ve yöneticilerini yok etmek, dünyayı yönetimi altına almak amacıyla çıkmıştır. Şeyh Eşref 1908 yılından itibaren kendisinin peygamber olduğunu ve vücuduna kurşun işlemeyeceğini söylemiştir. Savaştan hemen önce Erzurum valiliği tarafından tutuklanmıştır. Ancak Erzurum işgale uğrayınca özgür kalmış ve isyan hareketlerine başlamıştır.

Anzavur İsyanı

Sarayla yakın ilişkileri olan Ahmet Anzavur, saraydan geçinen ve okuma yazma bilmemesine rağmen jandarma komutanı olan biridir. Bu sebeple saltanatı korumak isteyen biridir. İngiliz sevdalısı bir Çerkez olan Ahmet Anzavur Balıkesir civarlarında Yunanların tarafını tutmuş ve ayaklanmıştır. Bir sürü kuvayi milliye yöneticisini öldürmüş ve omuz üstünde baş bırakmamışlardır. Bu kanlı ayaklanma Milli Mücadelenin sonuca ulaşmasını gecikmiştir ve bir sürü önemli kuvayi milliyecinin ölümü ile sonuçlanmıştır. Bu isyan Milli Mücadele açısından olumsuz bir etki yaratmış ve Yunan /İngiliz askerlerinin lehine olmuştur.

Adapazarı, Hendek, Düzce, Bolu İsyanları

İngilizler Boğazların kontrolünü ele geçirmek için halkı saltanat aracılığıyla ‘Din elden gidiyor, bunlar komünist, hepsi dinimize karşı, halifeliği kaldırıyorlar, İslamı engelliyorlar, bunlar kafir, öldürüyorlar, namusumuza leke sürüyorlar, Allah’ın birliğini onaylamıyorlar vb’ laflar ile galeyana getirmiş ve ayaklandırmışlardır. Kuvayi milliyeciler tarafından mağlup edilen bu isyancılar İngilizlere sığınmışlardır.

Kuva-yi İnzibatiye Olayı

1920 yılı başlarında İstanbul hükümeti tarafından İngilizlerin izni ile kurulan ve Kuvayi Milliye karşıtı olarak çıkarılan ve dini amaçlar ile hareket ettiğini iddia eden bir birlik günümüzde Adapazarı sınırları içerisinde bulunan Gevye’ye saldırıp mağlup olmuşlardır. Gevye’yi ele geçirmeleri söz konusu olsaydı Milli Mücadelenin sekteye uğrayacağı düşünüyordu.

Çapanoğlu (Yozgat) İsyanı

Başlarda Yenihan (Yıldızeli) civarlarında çıkan bu isyan büyümüş ve Yozgat’a da sıçramıştır. Yozgatta bulunan Çapanoğulları dönemin en güçlü ailesidir ve bazı aile üyeleri isyana kapılarak olaya dahil olmuştur. Bu aile üyeleri ailede azınlık konumundadır. Nüfuzlarını kullanarak halkı isyana teşvik etmişlerdir ancak bu isyanda başarısız olmuştur.

Milli Aşireti (Urfa) İsyanı

Milli Aşireti Güneydoğu Anadolu bölgesinde Yunan, Fransız ve İngiliz kışkırtmaları sonucu Kürtler tarafından başlatılmış bir ayaklanmadır. Sözde Kürdistan’ı kurmak amacıyla başlayan bu kanlı kavga günümüzdeki terör örgütleriyle ile benzer amaçlar doğrultusunda bazı eylemlerde bulunmuşlardır. Osmanlı Devleti’nin Kürtlere hep hoşgörülü davranması bu isyanı engellememiştir. 1920 yılında Kuvayi Milliyeciler tarafından bastırılan isyan Milli Mücadelenin başarıya ulaşmasını geciktirmiştir ve yabancı devletlerin lehinde olmuştur.

Çopur Musa (Afyon) İsyanı

Afyon yakınlarında Bolu, Yozgat gibi isyanlarla aynı tarihlerde Yunan birlik ve siyasetçilerinin kışkırtmalarıyla celallenen bir isyandır. Çapulculuk, eşkıyalık, gasp gibi işlerle uğraşan Çopur Musa tarafından Afyon’un Çivril ilçesinde insanları ‘Halifelik elden gidiyor, dinimiz yok oluyor vb.’ sözlerle ayaklandırmış ve 1921 yılını Milli Mücadele anlamında zor bir yıl haline getirmiştir. Kuvayi Milliyeciler tarafından bastırılan isyan sonrası yunanlara sığınmak zorunda kalmıştır.

Delibaş Mehmet (Konya) İsyanı

İstanbul Hükümeti’nin ve İngilizlerin kışkırtmalarına kanan Konya’nın Cumra ilçesinin Alibeyhöyüğü ağalarından olan Delibaş Mehmet Efendi başta Kuvayi Milliyeciler ile iş birliği içerisindedir. Ancak sonraki dönemlerde 500 kadar adamı ile birlikte isyan etmiş ve başka isyancı gruplarla birleşerek Konya’ya girmiştir. Önemli isimleri ve Kuvayi Milliyecileri katletmişlerdir.

Koçgiri İsyanı

Sivas’ın Zara, İmralı, Suşehri, Hafik, Kangal, Gürün ve Erzincan’ın Kuruçay, Kemah, Refahiye ilçesi, Tunceli’nin bazı ilçe ve köylerinde Kürt asıllı Aleviler tarafından başlatılan bu isyan 1918-1921 yılları arasında devam etmiştir. Sözde Kürdistan Devletini kurmak amacıyla başlatılan bu isyan Koçgiri aşireti ve Gülağaoğullarından Mehmed İzzet, Naki, Hasan Askeri, Kazım ve Alişir Efendi tarafından yönetilmiştir. Mustafa Kemal Paşa Erzurum Kongresi‘nin Kürt milletini de kapsadığını söylemiş ve Alişan Bey’e Sivas milletvekilliği teklif etmiştir. Bu teklife başta olumlu bakan Alişan Bey, Baykal Nuri Efendi ile konuştuktan sonra öneriyi reddetmiştir.

Çerkez Ethem İsyanı

Çerkez Ethem Kuvayi Milliyede rütbeli bir askerdi. Düzenli ordu kurulacağı için rütbesi alınacaktı. Bu sebepten ötürü düzenli orduya karşı çıktı ve kendi destekçileri ile Milli Mücadelenin en kritik döneminde büyük bir isyan başlattı. Yunan desteğini aldığı bu isyan Kuvayi Milliye tarafından dağıtıldı ve Çerkez Ethem öldürüldü.

Demirci Mehmet Efe İsyanı

Demirci Mehmet Efe, Düzenli ordunun yetersiz kaldığı için 300 askeri ile düzenli orduya çağırılmıştır. Başta bu teklifi kabul eden Demirci Mehmet Efe daha sonra Çerkez Ethem’in kışkırtmalarıyla ayaklanmıştır.

Görüldüğü üzere Türkiye, tarihi bir sürü ayaklanma ve hainliğe şahit olmuş ancak hepsinden sağ çıkmıştır.