Tarih Öğrenmenin Faydaları Nelerdir?

Tarih öğrenmenin faydaları nelerdir? Günümüzü anlamak ve yarını anlamlandırmak, bireysel yetilerimizi geliştirmek, öğüt çıkarmak, toplumsal yapıyı oluşturmak, kimlik çizmek…

Tarih Nedir? Tarihin Önemi

Günümüzde Türk Dil Kurumu tarafından “Toplumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden doğan, olayları zaman ve yer göstererek anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri, her milletin kurduğu medeniyeti inceleyen bilim.” şeklinde tanımlanan tarih, yıllar boyu pek çok düşünür tarafından farklı farklı şekillerde açıklanmıştır. Herodotos tarihi inanlığın başından geçenleri kaydetmek olarak açıklarken İbn-i Haldun insanlığın başından geçenlerin sebeplerinin keşfine tarih adını vermiştir. Ahmet Cevdet Paşa tarihin olayları değerlendirme ve ders çıkarma yönüne dikkat çekmiştir. Edward Hallet Carr ise tarih ve tarihçi arasındaki ilişkiyi önemsemiştir. Tarih pek çok düşünür tarafından farklı şekillerde tanımlansa da değişmeyen bir özelliği vardır: üzerine düşünmeye değer ve önemli bir bilim olduğu gerçeği. Tarihe verilen bu önem de sağladığı faydalardan gelmektedir.

Şu anda yaşadığımız ve gelecek hakkında endişelendiğimiz bir düzende geçmişin bize ne tür bir faydası olabilir? Geçmişte olan bitenin şu an yapacağımız şeylerle nasıl bir ilgisi olabilir? Tüm bunlarla beraber geçmişi inceleyen bir bilim dalı insanlığa ne katabilir? Bu sorular ekseninde çoğu insan tarih bilimini sıkıcı bir “zaman kaybı” olarak nitelendiriyor. Daha fazla yanılamazlardı. Tarih, sadece ezbere bilgiler ve gereksiz öykülerden ibaret gibi görünse de aslında en önemli ve değerli bilimlerin arasında yer alıyor. Tarih biliminin ve tarih öğrenmenin bize sağladığı faydaları anlamak için öncelikle tarih biliminin kendisini ve amacını iyice anlamak lazım. Bu yazımızda tarih öğrenmenin faydaları konusunu inceledik.

Tarih Öğrenmenin Yararları

Tarih, insana birçok yaşamsal yetilerin kazanılmasını sağlar. Geçmişte edindiğimiz tecrübe, ileriyi öngörürken veya plan yapmaya çalıştığımızda çok yararlı olur. Her bir insanın kendi yaşamı boyunca teker teker edindiği deneyim de gerçek bir tarihtir. İnsanın yaşamında tecrübenin önemi büyüktür ve doğal olarak daha çok tecrübesi olan insana daha çok itaat edilir çünkü tecrübe sayesinde daha doğru kararlar verebiliriz. Bir insanı içinde bulunduğu anda tanıyamayız çünkü onu tanıyabilmek için onun geçmişine bakıp nasıl u duruma geldiğini bilmemiz gerekir fakat bu durum sadece insanlar için geçerli değildir aynı zamanda milletler, medeniyetler ve dinler için de aynı şeyler geçerlidir. Kısacası onları tanımamız için içinde bulundukları durumla beraber tarihlerini de bilmemiz gerekir. Bugünkü tarihçilerin görevlerinden birisi de insanın ırkının, soyunun bölümleri arasında barışçıl bir rol oynamaktır. Tarihin yapacağı şey ise genelde tarihsel değişimin, özelde ise insan toplumlarının dramatik bir boyutta hızlanmış ve kapsamlı yenilikler gerçekleştirdiği dönüşümlerin genelde şemalarını ve mekanizmalarını keşfetmektir.

Tarih Öğrenmenin Sağladığı Faydalar

İlk olarak tarih, bugünü anlamamız için en önemli gerecimizdir. Neden mi? Zamanı düz ilerleyen bir çizgi olarak düşünürsek varlığımızın ancak bizden önceki noktaların varlığıyla oluştuğu açığa çıkar. Yani günümüzü kuran ve yaşadığımız anı şekillendiren şey aslında dün, önceki hafta, önceki yıl veya önceki yüzyıldır. Günümüzde kabul edilen bir görüş önceki yıllarda yaşananlar sonucunda benimsenmiştir. Günümüzde çektiğimiz bir sıkıntı yine geçmişte çözülmeyen bir konunun uzantısıdır. Örneğin; bir kadının maruz kaldığı toplumsal tabuları anlaması için geçmişe bakması gerekir. Ancak böyle bu tabuları yıkabilir. Uluslararası ilişkilerden aile içi yaşama kadar tarih pek çok alanda yol gösterici niteliği taşımaktadır. Bu sebeple dünyayı anlamak ve geliştirmek için de vazgeçilmezdir.

İkinci bir faydayı ise George Santayana’nın “Geçmişi unutanlar, onu yeniden yaşamaya mahkûmdurlar.” sözü ile açıklamak mümkün. Tarih öğrenmek hatalardan ders çıkarmayı sağlar. İnsan ateşin sıcak olduğunu bilmese veya hatırlamasa defalarca elini yakabilir ancak öğrendiği andan itibaren bir daha yapmamaya özen gösterir. Bu farkına varmayı yaşamak için illa elini yakmasına da gerek yoktur. Toplumdan öğrendiği kadarıyla da ateşin sıcak olduğunu bilir insan. Aynı durum tarihte de geçerlidir. Tarih belirli örüntüler ve döngülerle doludur. Pek çok millet geçmişinde belli hatalar yapmış ve sonuçları ile yüzleşmişlerdir. Tarih bilimi bu noktada tekrar aynı hataya düşmemek için önemli bir el kitabıdır. Tarih sayesinde sonuçlarını ön göremediğimiz durumların benzerlerini inceleyebilir ve böylelikle de daha sağlam adımlar atabiliriz.

Bir başka fayda ise tarih biliminin bizim karakterimize katkısıdır. Tarih bilimi sayesinde insan at gözlüğünü çıkarır ve daha geniş çaplı düşünmeye başlar. Tarih insana araştırmayı öğretir ve bu araştırmaların sonucunda hiçbir şeyin tek taraflı olmadığı anlaşılır. Dünya sadece siyah ve beyazdan ibaret değildir, her olayın belli bir çıkış sebebi vardır. Tarih sayesinde olaylara çoklu pencerelerden bakmaya başlarız. Tarih bilimi bir olayı araştırırken günümüz penceresinden ziyade dönemin sosyokültürel, ekonomik, politik şartları endeksinden bakılmasını öğretir. Bunun yanında karşıt fikirlere de yer verir. Böylelikle tarih öğrenen kişi; olayların tek taraflı olamayacağını öğrenir ve sorgulamaya başlar. Sorgulamanın yanı sıra tarih, anlama sayesinde bireyin empati özelliğini de geliştirir. Birey, birinin yaptığı eylemlerin sebebini tarih sayesinde görür ve anlar. Tüm bunlar beraberinde tarih; araştırmacı, sorgulayan, çok yönlü düşünen, empati yeteneğine sahip bireyler yetiştirir.

Son olarak da tarih günümüzü anlamlandırmak ve kendimize bir kimlik çizmemiz açısından çok önemlidir. Aile yapımızı ve köklerini öğrenmek tarih bilimi ile mümkündür. Millet olarak katedilen yollar, verilen mücadeleler tarih aracılığıyla öğrenilir. Bugün yaşadığımız hayatın nasıl bu şekilde olduğunu tarihimiz gösterir bizlere. Böylelikle de elimizde olan şeylerin –oldukça normal gözükseler bile- ne uğraşlar sonucu var olduklarını anlarız. Hem hayat anlam kazanır hem de içimizdeki minnettarlık duygusu artar. Bunun yanında toplumsal ve milli kimlik oluşturmada da tarihin yeri vaz geçilmezdir. Bireyin toplumsuz yaşayamayacağı söylenir. Bir toplumun oluşması için de ortak kimlik gereklidir. Bu ortak kimlik ancak ortak değerler ile ortaya çıkar. Ortak değerlerin bilinmesi için de en elzem bilim tarihtir. Tarihini bilmeyen toplum devamlılık gösteremez. Atatürk’ün “Geçmişini bilmeyen, geleceğine yön veremez!” sözünde de görüldüğü gibi geçmişini bilmeyen toplum var olamaz, var olmasının önemini de kavrayamaz. Bu sebepten dolayı tarih dersi zorunlu eğitim müfredatında yer alır.

Tarihin Faydaları

Özetlemek gerekirse tarih; günümüzü anlamak ve yarını anlamlandırmak, bireysel yetilerimizi geliştirmek, öğüt çıkarmak, toplumsal yapıyı oluşturmak, kimlik çizmek gibi hayatın içinden pek çok yerde gereklidir. Bu nedenle de tarih derslerini iyi dinlemek ve öğrenmek okul hayatında yapılabilecek en faydalı aktivitelerden biridir. Profesör Johnston’ın da söylediği gibi “Tarih bilmiyorsanız, hiç bir şey bilemezsiniz. Bir ağacın parçası olduğunu bilmeyen bir yaprak olursun.”

Not: Bu konuyla ilgili olarak Tarih Dersinin Amaçları Nelerdir? Tarih Neden Öğretilir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.