Hürrem Sultan Kimdir? Osmanlı Siyasetini Nasıl Etkiledi?

16. yüzyılda yaşayan Hürrem Sultan’ın baskın kişiliği ile Osmanlı İmparatorluğu’nda “Kadınlar Saltanatı” adı verilen dönemi başlattığı rivayet edilmektedir. Bu sebeplerden ötürü Hürrem Sultan’dan bahsetmemek Osmanlı sultanlarından yarım bahsetmek olacaktır. Bu yazımızda Hürrem Sultan hakkında ayrıntılı bilgilere yer verdik.

Hürrem Sultan Kimdir?

Hürrem Sultan’ın tam adı Devletlu İsmetlu Hürrem Haseki Sultan Aliyyetü’ş-Şan Hazretleri’dir. Avrupa’da La Rossa veya Roxelana olarak tanınmaktadır. Kanuni Sultan Süleyman’ın nikahlı eşidir. Sultan Süleyman’dan altı çocuğu vardır. Bu çocuklar Şehzade Mehmet, II. Selim, Mihrimah Sultan, Şehzade Bayezid, Şehzade Cihangir ve Şehzade Abdullah’tır. Kendisi renkli harem hayatı sebebiyle ünlenmiştir. Zekâsı, ihtirasları ve cesaretiyle tanınmıştır. Hürrem Sultan’ın hayatı birçok romana, operaya ve tiyatro oyununa konu olmuştur. Hürrem Sultan eşi Kanuni Sultan Süleyman’dan önce vefat ettiğinden dolayı valide sultanlık yapamamıştır. Fakat hayatta olduğu süre boyunca haremde ve devlet işlerinde etkin bir rol oynamıştır.

Hürrem Sultan’ın Topkapı Sarayı’na gelene kadarki geçmişi ile ilgili net bilgiler mevcut değildir. 1504 yılında Rutenya (Ukrayna)’da doğduğu, akıncılar tarafından 1520 civarında yaklaşık 15 yaşlarında iken alıkonulduğu, ardından Kırım Hanı’na oradan da Topkapı Sarayı’na gönderildiği tarihçiler tarafından kabul görmektedir. XVI. Yüzyıl kaynaklarında adı kesin olarak bilinmemektedir. Ama sonraki kaynaklara göre, örneğin XIX yüzyıl, Ukrayna kaynaklarında adı Anastasia, Polonya geleneklerine göre ise Lisowska olarak geçmektedir. Ülkemizde ise Hürrem Sultan olarak anılmaktadır. Farsça kökene dayanan Hürrem ismi Türkçe’de “neşeli olan kişi”, Arapça’da ise “soylu olan kişi” anlamını taşımaktadır.
Hürrem Sultan, Osmanlı sarayına geldiğinde Sultan Süleyman’ın Mahide Evran Sultan’dan Mustafa adında bir oğlu vardı ve bu şehzadenin tahta geçmesine kesin gözle bakılmaktaydı. Fakat ilerleyen süreçte Hürrem Sultan, Süleyman’ın sevgisini kazanarak oğlu II. Selim’in tahta geçmesini sağladı. II. Selim’in tahta geçmesinin sebebi ise ilk oğlu Mehmed’in bir suikaste kurban gitmesiydi.

Hürrem Sultan’ın Harem’de Yükselişi

Hürrem Sultan haremdeki yükselişini Sultan Süleyman ile arasında kıyılan nikah ile taçlandırmıştır. Normalde haremdeki cariyelere verilen “Haseki” unvanı “Haseki Sultan” olarak yenilenmiştir ve bu dünya çapında bir tören ile kutlanmıştır. Kendisi Sultan Süleyman ile nikâhlandıktan sonra Mahide Evran Sultan’dan daha üst bir konuma gelmiştir ve haremdeki baskınlığını ilan etmiştir. Düğün töreni Şehzade Cihangir’in doğumu ardından yapılmıştır. Sultan Süleyman’ın bir cariyeyle nikahlanması dönemin Osmanlı toplumunun geleneklerine aykırı ve devrimci nitelikte sayılabilecek bir davranıştır. Bu nikahın ardında Hürrem Sultan uzun bir aradan sonra padişahın nikahlı eşi olan ilk cariye olmuştur. Harem’deki yükselişi ardından devlet işleriyle daha detaylı olarak ilgilenebilmek için haremi Eski Saray’dan Topkapı Saray’ına taşıtılmasını sağladığı düşünülmektedir. Bu olay da Hürrem Sultan’ın altına imza attığı devrim niteliğinde bir olay olarak görülmektedir. Nikahın ardından “Padişah’ın eşi” anlamına gelen “Şah” unvanını kullanmaya başlamıştır ve çoğun mühründe de bu makamı kullanmıştır.

Hürrem Sultan’ın Osmanlı Siyasetine Etkisi

Hürrem Sultan harem işlerinin yanı sıra devlet işlerinde de etkili bir sultan olmuştur. Örneğin İran Savaşı’nı desteklemiştir. Ruslar ve Lehlerle barış içerisinde yaşanabilecek bir ortam yaratmıştır. Bu dönemde Ruslar doğuya doğru genişlemeye başlamıştır. Bu durumdan ötürü bazı kaynaklar Hürrem Sultan’ın dönemin Osmanlısının olumsuz etkilediğini belirtmektedir. Bunun dışında Hürrem Sultan’ın yapmış olduğu entrikalar ile Sadrazam İbrahim Paşa’nın ölümüne ve Sultan Süleyman üzerindeki etkisi sebebiyle Şehzade Mustafa’nın öldürülmesine yol açtığı rivayet edilmektedir.

İran Kralı’nın ölümünün ardında tahta geçen yeni krala tebrik mektubu göndererek de ilk ve son kez bir kral ile mektuplaşan Haseki Sultan olmuştur. Bu davranışı ile yine bir kaideyi yerle bir etmiştir. Devlet işlerindeki bu etkili tutumu sayesinde birçok soyludan övgüler almıştır. Bunun en güzel örneği ise İran Şahı’nın kız kardeşi ile aralarında geçen mektuplaşmadır. Bu mektupların arasında İran Prensesi, Hürrem Sultan’ı Hz. Meryem’e, Firavun’un eşi Züleyha’ya ve daha birçok kadın kahramana benzeterek Hürrem Sultanı “kadınların övünç kaynağı, melek yaradılışlı, eşsiz güzellikte” olarak betimlemiştir.

Hürrem Sultan Ne Zaman ve Nerede Öldü?

Hürrem Sultan 17 Nisan 1558 yılında İstanbul’da, Sultan Süleyman’dan sekiz yıl önce vefat etmiştir. Ölüm nedeninin zehirlenme olduğu rivayet edilmektedir. Ölümünün ardından büyük bir cenaze töreni düzenlenmiş, ardından Süleymaniye Camii avlusuna gömülmüştür. İlerleyen süreçte eşi Kanuni Sultan Süleyman tarafından mezarının üstüne bir türbe yapılmıştır. Ölümünün ardından Sultan Süleyman İran’da bulunan bir kentin adını Hürremabad şeklinde değiştirmiştir ve şehir günümüzde de şehir aynı isimle anılmaktadır.

Hayatı boyunca birçok hayır işinde bulunmuştur. Bunlara örnek olarak Sultanahmet Meydanı’nda bulunan Haseki Hürrem Sultan Hamamı, Haseki Külliyesi, Ayasofya Camii civarlarında fakirlere destek olmak adına yaptırdığı mutfak örnek verilebilir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Kösem Sultan Kimdir? Ekber ve Erşed Sistemine Etkisi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.