Domuzlar Körfezi Çıkarması Nedir? Nedenleri ve Sonuçları

Domuzlar Körfezi Çıkarması, 1961’de ABD’nin desteklediği sürgündeki Kübalıların, Fidel Castro rejimine karşı gerçekleştirdikleri işgal girişimidir.

İnsan canlısının oluşumundan beri her dönemde gruplaşmalar ve bununla birlikte tartışma ve anlaşmazlıklara olmuştur. Bu tartışma ve anlaşmazlıklar bir sonuca ulaşamayınca iki taraf fikirlerini dayatmak için askeri güçlerini kullanmıştır, yani savaşlar açılmıştır. Bu topluluklar zaman içerisinde ülkelere dönüşebilir ve güçleri ile diğer küçük toplulukları ya da ülkeleri ideolojilerinin etkisi sayesinde kendi taraflarına katabilir. İncelediğimiz konu da ise büyük bir gücün ideolojisini reddederek büyük gücün tarafına geçmeyen bir ülke üzerinde yapılan çıkarma ile bağımsızlıklarının zedelenişini inceleyeceğiz. Bu zedelenme karşısında bağımsızlıklarını korumak için verilen mücadelenin başarılı sonucu ile arkasına kendi ideolojilerini savunan bir süper gücün diğer süper güç ile soğuk savaşını kavrayacağız. Bunu kavrarken ayrıca diplomasinin önemi gözlerimizin önüne serilmiş olacaktır.

Domuzlar Körfezi Çıkarması Nedir?

4 Temmuz 1776 yılında bağımsızlığını ilan eden Amerika Birleşik Devletleri gücünü İkinci Dünya Savaşı ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında kapitalist ideoloji ile gelen gücünü baskın bir şekilde dünyaya duyurmaktadır. İkinci Dünya Savaşı sırasında Nazi Almanyası ile cephede ciddi boyutlarda bir savaş veren Sovyet Rusya da İkinci Dünya Savaşı sonrası gücünü komünist ideolojilerini dünyaya yaymaya başlamıştır. Bu iki farklı süper gücün ideolojilerinin farklılıkları ve etkili politik güçleri sebebiyle ortaya Soğuk Savaş dönemi ortaya çıkmıştır. 1947 ile başlayan ve 1991 yani Sovyetler Birliğinin yıkıldığında biten dönem iki tarafı da diplomatik olarak ciddi şekilde yıpratmıştır. Sıcak savaşa dönüşmeden biten Soğuk Savaş Dönemi’nde patlak veren ana olaylar arasında Domuzlar Körfezi Çıkarması’nın büyük etkisi olan “Küba Füze Krizi” vardır. Domuzlar Körfezi Çıkarması Amerika Birleşik Devletlerinin Sosyalist Küba üzerinde gerçekleştirdiği çıkarmadır. Çıkarma Amerika Birleşik Devletlerinin demokratik amaçları doğrultusunda gerçekleşmiştir. Çıkarma başarısız olup, Küba Füze Krizi’ni gündeme getirmiştir.

Domuzlar Körfezi Çıkarması Öncesinde Amerika Birleşik Devletleri

ABD yani Amerika Birleşik Devletleri Kuzey Amerika kıtasında bulunan bir ülkedir. 4 Temmuz 1776 yılında George Washington tarafından “Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi” ile Amerika Birleşik Devletleri bağımsızlığını ilan etmiştir. Liberalizm ve cumhuriyetçilik üzerine baskın bir ideolojiye sahiplerdir. Amerika Birleşik Devletleri’nin liberal fikirlere sahip olmasındaki ana etkenlerden biri ise 1776 yılında “Ekonominin Babası” da denilen Adam Smith tarafından yazılan “Ulusların Zenginliği” adlı kitabında bahsedilen liberal fikirlerdir. Bu liberal fikirler “Amerikan Bağımsızlık Bildirgesi” yazılırken komite üyeleri tarafından benimsenmiştir. Komite içerisinde farklı bölgelerin illerinden gelen delege, yazar, avukat vb. unvanlara sahip beş insan vardır. Bu komitede geleceğin Amerika Birleşik Devletleri başkanı olacak Thomas Jefferson da vardır. Ülkenin ana ilkeleri genel olarak eşitlik, özgürlük ve hükümetin sorgulanabilmesi üzerinedir.

Domuzlar Körfezi Çıkarması Öncesinde Küba

Bir ada olan Küba Karayipler bölgesinde bulunmaktadır. Küba devleti 1901 yılında bağımsızlıklarını elde etmeden önce İspanya egemenliği altında bulunan Küba adası, zaman içerisinde İspanya tarafından Afrika’dan getirtilen köleler ile ciddi bir değişime neden olmuştur. Zaman içerisinde ana sebep olarak yetersiz işgücü olarak Küba, İspanya sömürgeliğine dayanamayacak noktaya gelmiştir. Bu noktada Küba İspanya devletine karşı olarak bir bağımsızlık mücadelesi vermiştir. Bu mücadelede İspanya devleti Küba Adası’na 190 bin civarında asker çıkarmıştır. Bu mücadele sırasında gemilerinin batırıldığı iddiasıyla Amerika Birleşik Devletleri İspanya devletine savaş açmıştır.

İspanya Amerika Birleşik Devletleri’nin savaş açması üzerine Küba Adası’ndan çekilmiştir. Amerika Birleşik Devletleri gücü sayesinde savaşı bahane ederek Küba’nın hem iç hem dış politikasına ciddi derecede etki etmeye başlamıştır. Amerika Birleşik Devletleri gücü sayesinde Küba seçimlerinde hile ve baskı ile liberalizmi savunan liderleri Küba devletinin başına geçirmiştir. Bu baskı üzerine 1953 yılında Küba’da komünist ideolojiyi savunan Fidel Castro tarafından Moncada Kışlası’na başarısız sonuçlanan bir baskın gerçekleştirilmiştir. Bu başarısız baskın üzerine bir süre hapiste tutulan Fidel Castro, tutukluluk döneminden sonra Che Guevara ile 1956 yılının Aralık ayında birlikte Küba yönetimine başarılı bir darbe girişiminde bulunulmuştur.

Domuzlar Körfezi Çıkarması Nedenleri

Amerika Birleşik Devletleri Domuzlar Körfezi Çıkarması operasyonunu düzenlenmesi için belli nedenlere sahip olmuştur. Yaklaşık üç gün süren çıkarmanın planı sadece birkaç aydır başkanlık görevini sürdüren John Fitzgerald Kennedy ve onun sadece birkaç aydır görevini sürdüren bakanlar kurulu tarafından alınmıştır. Aslında devrim sonrası komünist bir ideolojiye sahip Küba devletinin bir darbe ile tekrar Amerika Birleşik Devletleri’nin kukla haline getirilmesi Dwight D. Eisenhower tarafından yapılmış hatta Dwight D. Eisenhower, Amerika Birleşik Devletleri’nin sivil dış güvenlik servisi olan CIA (Merkezî İstihbarat Teşkilatı) kurumuna Komünist Küba devletine bir darbe operasyonu üzerine çalışılmaya başlanmasını emretmişti. Bu emir CIA Kurumu tarafından çalışılmaya başlansa bile Dwight D. Eisenhower’ın başkanlık görevinin sona ermesi sonucunda operasyonun planı yarıda kalmıştı ve bu sayede Küba’ya gerçekleştirilecek olan operasyonu gerçekleştirecek olan başkan komünistlere karşı bir politika üzerinde yürüyen başkan John Fitzgerald Kennedy olmuştur. Bu plan ise ekonomik, askeri ve siyasi nedenler üzerine olmuştur.

ABD’nin Desteklediği Fulgenco Batista Zaldivar Hükümetinin Fidel Castro Tarafından Devrilmesi

İlk keşfedildiğinde İspanyol sömürgesi altında olan Küba Adası 1898 yılında Amerika Birleşik Devletlerinin İspanya üzerine açtığı başarılı savaş ile İspanya hâkimiyetini yerine kendi hâkimiyeti ile değiştirmiştir. Bu hâkimiyet İspanya’nın uyguladığı sömürgecilik yerine Amerika Birleşik Devletleri’nin hâkimiyeti ile sömürgeciliği devam etmiştir. Bu hâkimiyet Amerika Birleşik Devletleri’ne sömürgeciliğin yanında iç, dış politikada Amerika Birleşik Devletleri’nin lehine kararlar verilmesini sağlamıştır. Küba’nın bu durumu ve Amerika Birleşik Devletleri’nin liberal ideolojisi ile Amerika Birleşik Devletleri asıllı iş adamları Küba bölgesindeki doğal kaynakların alım satım ve ticaretinde (Özellikle ülkenin şeker üretiminde.) genel olarak ekonomisinde büyük bir yüzdeye sahip olmuştur.

Zaman içinde Küba’nın üzerinde olan Amerika Birleşik Devletleri’nin baskı ve sömürgesi giderek artmıştır. Devrim öncesi Küba devletinin başında yönetime darbe ile geçen ve Amerika Birleşik Devletleri’nin desteklediği Fulgencio Batista Zaldívar vardır. Başkan Fulgencio Batista Zaldívar diktatörlüğü sırasında Küba’yı yerliler için yaşanması çok zor bir yer haline getirmiştir. Yerlilere zor yaşam şartları sunan bu ülke öteki yandan Amerika Birleşik Devletleri asıllı turist ve iş adamları için cazip ve eğlenceli bir ortam yaratıştır. Ayrıca bu hayat şartları Küba yerlileri ve halk arasında bir isyan ve diktatörlüğe mücadele olabileceğinin farkındalıklarına varmışlardır. Bu baskı ve sömürge içinde olan Küba devleti 1956 yılında Küba’da diktatörlüğünü devam ettiren Fulgencio Batista Zaldívar Fidel Castro ve Che Guevara tarafından yapılan darbe girişimi ile Fulgencio Batista Zaldívar’ı devirip Küba Amerika Birleşik Devletleri’nin baskı ve sömürgesinden kurtulmuştur. Bu kurtulma sonrasında Fidel Castro ve Che Guevara ülkede öncesinde Amerika Birleşik Devletleri kullanımı altında olan kurum ve yapımları millileştirmiştir.

Çok Uluslu Şirketlerin (ITT, United Fruit Company, Shell vb.) Domuzlar Körfezi Çıkarmasına Etkisi

Fidel Castro ve Che Guevara tarafından 1959 yılında gerçekleşen devrim ile Fulgencio Batista Zaldívar’nın başta olduğu Küba diktatörlüğü devrilmiştir. Bu devrilmenin yanında Fidel Castro ve Che Guevara devirdikleri devleti yeniden kalkındırmak için büyük bir çabaya girişmişlerdir. Çaba ile Che Guvara fakir kesimde bulunan ailelere sağlık ocakları ve okullar açmış ve okuma yazma oranını yükseltemeye çalışmıştır. Hatta fakir kesimde bulunan çocukları okuma yazma öğrendiklerinde şiir sanatı üzerine geliştirmiştir. Başka faaliyetler olarak ülkede özellikle Amerikan zengin kesimin ilgilendiği kumar yasaklanıp bütün kumarhaneler kapatılmıştır. Genelevler de kapatılmıştır. Ülkedeki fiyatlar ve kira fiyatları düşürülmüştür. Önemli bir icraat olarak da ülkedeki ekonomiyi millileştirdi.

Ekonominin millileşmesi Amerika Birleşik Devletleri ya da çok uluslu birçok şirketin (ITT, United Fruit Company, Shell vb.) yüklü miktarda kar elde etmesine engel oldu. Özellikle iş modeli olan sebze ve muz gibi tropik meyvelerin Amerika ve Avrupa pazarında satışı üzerine kurulu Amerika Birleşik Devletleri asıllı United Fruit Company bu duruma üzerine mali olarak ciddi derecede etkilenmiştir. Ek olarak United Fruit Company tropik bölgelerde bulunan devletin üst kademedeki insanlarına verdiği ücretler, tropik ülkelerde ağır şartlar altında çalıştırdığı işçiler ve tropik bölgelerde bulunan ekonomik, askeri vb. açılardan düşük seviyede olan devletlere vermeleri gereken vergileri ödememekle yatırım yapılmaması şirkete kötü bir şöhret sunmuştur. United Fruit Company yıllar içinde kötü şöhreti sayesinde gelişmesi giderek yavaşlayarak 1984 yılında “Chiquita Brands İnternational” adını almıştır.

Domuzlar Körfezi Çıkarması Nasıl Gerçekleşti?

1953 ve 1959 yılında Fidel Castro ve Che Guevara’nın yaptığı sosyalist devrim, Amerika Birleşik Devletleri’nin bölge üzerindeki emellerini gerçekleştirmesine engel olmuştur. Bu emellerin gerçeklemesine engel olan Che Guevara ve Fidel Castro tarafından kurulan Sosyalist Küba’ya Amerika Birleşik devletleri ambargo uygulamıştır. Bu ambargo sonucunda Küba ekonomisinde en büyük oranda üretimi ve ticaretini sağladığı şekeri en büyük alımı yapan ülkeye yani Amerika Birleşik Devletleri’ne satışını yapamamıştır. Bu devrim ile Fidel Castro yönetiminin ana icraatlarından biri ekonomiyi çokuluslu şirketlerin elinden alıp ekonomiyi millileştirmek olmuştur. Bu icraat ile çok uluslu şirketlerin (ITT, United Fruit Company, Shell vb.) elde ettikleri kârları düştmüştür. Bunun üzerine liberal ideolojiye sahip Amerika Birleşik Devletleri’ni kötü etkilemiştir. Bu sıkıntıyı yok etmek için John Fitzgerald Kennedy yönetimi ve John Fitzgerald Kennedy’nin kabinesi Küba Adası’nın Domuzlar Körfezi’ne askeri bir çıkarma yapmayı planlamıştır.

Bu operasyonun başında İkinci Dünya Savaşı döneminde Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetlerinde PT model gemilerde komutanlık üzerine de tecrübeleri olan John Fitzgerald Kennedy komutan konumunda bulunmaktadır. Küba tarafında da çıkarma üzerine hazırlıkları olmamalarına rağmen çıkarmanın savunulmasında stratejinin geliştirilip hazırlanmasında Fidel Castro, Santa Clara’da bulunan ordu bölüklerinin başında ise Binbaşı olan Juan Almeida ve Küba’nın Matanzas şehrinde bulunan ordu bölüklerinden ise yıllar önce Fidel Castro’nun özel muhafız bölüğünde görev yapmış olan Orlando Rodrigez Puerta vardır. Küba’da bu komutanlara karşın, Sovyet Rusya devletinin ve Sovyetler Birliği ülkelerinden İkinci Dünya Savaşı döneminde görev almış komutanlar ve danışmalar da stratejilerin ve savunmanın gerçekleşmesi ve danışmanlığı için çıkarmada rol almışlardır.

Bu komutan ve danışmanların arasında İspanya İç Savaşı’nın önemli komutanlarından Alberto Bayo, Enrique Lister ve Francisco Ciutat De Miguel vardır. 15 Nisan 1961 gününün erken saatlerinde Amerika Birleşik Devletleri tarafından sekiz tane B-26B Invader Model Douglas Bombardıman uçaklarının toplam üç gruba ayrılıp Küba Adası’nın Santiago de Cuba ve Havana bölgelerinde bulunan havaalanlarının bombalanması çıkarmanın ön aşamaları olarak başlamıştır. Bombalamada görev alan Douglas B-26B Invader uçakları CIA kurumu tarafından gizliliği sağlayıp Küba birliklerinin uçakları tanıyıp karşı savunma yapmamalarını sağlamak için uçaklar Küba Hava Kuvvetleri renklerine boyanmıştır.

Ardındaki 16 Nisan 1961 gününde operasyonun başında olan Amerika Birleşik Devletleri başkanı John Fitzgerald Kennedy ve CIA kurumunun farkında olunmasa bile önceki gün yapılan saldırıların verdiği motivasyon ile Küba Adası’nın belli bölgelerinde halk tarafından isyan ve mücadeleler ortaya çıkmıştır. Bu isyanların başında Jose Leon Merardo Leon, ve birçok arkadaşlarından oluşan bir grup Las Villas bölgesinde bulunan Las Deilicias’da silahlı isyan ve başkaldırılar başlatmışlardır ama başarılı olamamışlardır ve bu gruptan sadece dört kişi bastırılan isyanda hayatta kalmıştır.

Bir sonraki gün olan 17 Nisan gününde ise Fidel Castro’ya karşı oluşan isyan ve başkaldırının kır kesimlerindeki etkili lideri Osvaldo Ramires, kaçtığı Romas de Velazquez şehrinde yakalanmış ve acil bir şekilde idamına karar verilip karar gerçekleştirilmiştir. 16 Nisan 1961 tarihinde de CIA tarafından yardım sağlanan 2506 Numaralı Tugay adına sahip olan ve çıkarmayı sağlayacak askeri deniz bölükleri yola çıkmıştır. Amerika’nın Nikaragua ülkesinin limanlarından savaş için harekete geçen Amerika Birleşik Devletleri filosu tamı tamına beş tane ticari gemiyi oluşturur.

Bu filodaki her bir ticari geminin bir tanesi 2400 ton ağırlığa sahiptir. Ticari gemilerin arasından dört tanesinin adları Río Escondido, Houston, Caribe, Atlantico’dur ve her ticari gemi 1400 Amerika Birleşik Devletleri askeri ve tüfek, anti-tank, RGP mühimmatı taşırken, beşinci ticari gemi ise destek birlikleri ve malzemelerini taşımaktadır ve adı Lake Charles’dır. Ticari gemiler Küba Deniz Kuvvetleri tarafından dikkat çekip savaşa dönüşmemesi için Liberya bandıraya sahip bir şekilde adaya yaklaşmıştır. Bu beş ticari geminin yakınında koruma amaçlı olarak USS Bache, USS Conway USS Beale vb. toplam 7 tane gemiden oluşan bir zırhlı grubu tarafından korumaları sağlanmakta ve göreve devam edilmelerini sağlamıştır.

Domuzlar Körfezi Harekatı Tarihi

Bunun yanında Amerika Birleşik Devletleri’nin Deniz Kuvvetlerinin sahip olduğu denizaltılar da limanlarda olası durumlar için koruma sağlamıştır. Çıkarmanın ilerleyen günlerinde Amerika Birleşik Devletleri’nin Deniz Kuvvetleri, Kara Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri ortak çalışmada bulunmuşlardır. Süreç içinde askerler “Domuzlar Körfezi” açıklarında çıkarma girişiminde bulunmuşlardır. Çıkarma gemilerinde çıkarma operasyonuna başlamış olan askerler “Domuzlar Körfezi” açıklarına yayılmaya başlarlar. O sıralarda ilk çatışmalar başlar. Çatışmalar esnasında Sosyalist Küba’nın Hava Kuvvetleri’nin sahip olduğu T-33, B-26 uçakları Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri ve Kara Kuvvetlerine saldırmaya başlamıştır. Sosyalist Küba’nın Hava Kuvvetlerinin sahip olduğu jetler Amerika Birleşik Devletleri Deniz Kuvvetleri’nin Houston gemisini deniz üzerine duramayacak derecede hasar verip denizin kumunun üzerine oturması sağlanmıştır.

Askerlerin ilk çatışmaları süresi yaklaşık iki saat sürüp askerler güvenli bir bölgeye geçmişlerdir. Amerika Birleşik Devletleri’nin askerleri ilk günün sonunda Larga Sahili’ni ele geçirmişlerdir. Çıkarmanın askerlerin çatışmalara fiili anlamda başladığı ikinci günde Amerika Birleşik Devletleri’nin Kara Kuvvetleri’ndeki askerleri Larga Sahili’nde Fidel Castro’nun kurmuş olduğu Sosyalist Küba Devleti’nin Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri’nin birlikte ve organizasyon bakımından iyi olarak Amerika Birleşik Devletleri’nin askerlerini başarılı bir şekilde püskürtmüşlerdir. Bu püskürtmede Sosyalist Küba’nın Kara Kuvvetleri’nin sahip olduğu zırhlı birlikleri ,tanka sahip olan hızlı ve çevik birlikleri, ve Sosyalist Küba Kuvvetleri’nin Hava Kuvvetleri’nin jet uçakları sayesinde Larga Sahili tekrar Fidel Castro tarafından kurulan Sosyalist Küba’nın kontrolü altına girmiştir.

Sosyalist Küba birliklerinin başarılı ele geçirmesi sonra Amerika Birleşik Devletleri’nin Küba Adası üzerinde bir bölgeye sahip olduğu bir bölge kalmamıştır. İlerleyen iki günde Amerika Birleşik Devletleri Hava Kuvvetleri’nin Douglas markalı A-4 Skyhawk model savaş jet uçakları Küba’nın “Domuzlar Körfezi’ bölgesinde istihbarat toplamak ve savaşın gidişatını öğrenmek için uçuş yapmışlardır. Bu uçuşlar sonrasında elde edilen bilgiler ve istihbarat sonucu Amerika Birleşik Devletleri askeri kuvvetlerinin Fidel Castro ve Che Guevara tarafından kurulan Sosyalist Küba Devleti’nin askeri kuvvetlerine yenildiği kesin bir şekilde kanıtlanmıştır. Bir süper güç olarak tanımlanan Amerika Birleşik Devletleri, sadece kısa süre önce Fidel Castro ve Che Guevara tarafından kurulan Sosyalist Küba Devleti’ne karşı çıkarma operasyonunu başarısız olarak gerçekleştirmiştir ve bu çıkarma operasyonu sadece altı gün sürmüştür.

Domuzlar Körfezi Çıkarması Sonuçları

“Domuzlar Körfezi Çıkarması” operasyon adıyla Amerika Birleşik Devletleri Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri; Sosyalist Küba’nın Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Hava Kuvvetleri’ne karşı başarısız ve yenik duruma düşmüştür. Bu askeri açıdan deniz çıkarmalarının ne kadar zor ve başarı şansının düşük olduğunu ve yönetime yeni geçen bir koalisyon ve o koalisyonun kurduğu kabinenin başarısız olabildiğini görmüş oluruz. Siyasi açıdan ise bu operasyonun başarısızlığını hem Amerika Birleşik Devletleri başkanı John Fitzgerald Kennedy hem Sosyalist Küba’nın başındaki devrimci Fidel Castro olarak yorumlayabiliriz. John Fitzgerald Kennedy açısından yorumlayacak olursak komünistlere karşı olan tutumunun sonucunda planladığı ve başarısız olarak gerçekleştirdiği çıkarmanın onun daha yeni başlayan kariyerinde ne kadar etkili olduğu görebiliriz. Ayrıca John Fitzgerald Kennedy’nin 1963 yılında Texas eyaletinde seçim propagandası yapmak için yaptığı beş şehirlik gezide başından vurulmasına da bağlayabiliriz.

Bu operasyonu Sosyalist Küba’nın mimarı diyebileceğimiz Fidel Castro’nun kariyerinde ve başında olduğu ülkenin daha popüler hale gelmesini yorumlayabiliriz. Ayrıca Che Guevara ile kurduğu Sosyalist Küba Devleti’nin dünya politikasında süper güç olan Sovyet Rusya ve diğer Sovyetler birliği üyelerinin arasına bir müttefik olarak katılmasını sağlamıştır. Böylelikle gelecekte Sovyet Rusya ile de alakalı olmuş olan Küba Füze Krizi gibi olaylar olmuştur. Ayrıca Sosyalist Küba ilerleyen zamanlarda Fidel Castro ve Che Guevara’ya göre müttefik dünya gazeteciliği tarafından kukla olarak tanımlanmalarına sebep olmuştur. Sosyalist Küba her ne kadar kukla ya da müttefik olsa bile Amerika Birleşik Devletleri tarafından hafife alınmaması gereken bir devlet ve sosyalist ideolojiyi taşına popüler bir devlet olduklarının anlaşılmasına sebep olduğu söyleyebiliriz. Son olarak Amerika Birleşik Devletleri’nin gerçekleştirdiği operasyonun Sosyalist Küba’ya başarısız olması aynı 19 Mayıs 1919 yılında Mustafa Kemal Atatürk tarafında başlatılan onlarca kongre ve genelge ile sabitlenen, Mustafa Kemal Atatürk tarafından yapılan inkılaplarla ilerleyen başarılı kurtuluş mücadelesine benzetebileceğimizi düşünüyoruz.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Latin Amerika Devrimleri Hakkında Bilgi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.