Değerler Eğitimi Nedir? Tarih Dersinde Değerler Eğitimi

Eğitim, toplumsal yaşam içinde evrensel, yerel ve kültürel değerler sistemini bireylere iletme noktasında çok önemli rol oynamaktadır. Bu doğrultuda değerler eğitimi toplumsal yaşam için vazgeçilmez bir unsur olarak karşımıza çıkmaktadır.

Değerler Eğitimi Nedir?

Değer, bir kavram olarak bireylerin nesneleri, insanları, düşünceleri, durumları ve eylemleri iyi-kötü, doğru-yanlış, istenen-istenmeyen ve bunun gibi yargıları oluşturan ilkeler anlamına gelmektedir. Birleşmiş Milletler’e göre Değerler Eğitimi, çocukların ve gençlerin olumlu değerleri keşfedip geliştirmeleri ve kendi potansiyellerine göre ilerlemeleri için yürütülen eğitimsel çabalar olarak tanımlanmaktadır.

Tarih Dersi ve Değerler Eğitimi

Tarih dersi birçok öğrenci için sadece bir ders değil aynı zamanda farkındalıklarını artırdıkları bir ortamdır. Bu dersler içinde öğrencilerin sahip olması gereken değerler ise bu sayede onlara entegre edilmektedir. Geçmişten günümüze kadar her zaman değerler eğitimi tarih dersinin amaçları arasında yer almıştır.

Tarih derslerinde öğrencilere birçok yetenek ve özellik kazandırılır. Bunlar değerler olarak adlandırılan özelliklerdir. Bunlar eleştirel ve analitik düşünme, hak ve sorumluluklar, vatan, bayrak, millet, devlet, hoşgörü, empati, saygı vb. birçok değerdir. Bunlardan da yola çıkılabileceği üzere tarih dersleri öğrencilere hem yeni değerler hem de süregelen ve kalıplaşmış değerleri kazandırmaktadır. Bu değerler kazandırılırken farklı metotlar uygulanmaktadır.

Tarih Dersinde Değerler Eğitimi Nasıl Kullanılır?

Kullanılan yollardan ilki tarih dersinin içeriğinde kullanılan makale, ferman, yazı, deneme ve kitapların kullanılmasıdır. Tarih derslerinde okunan bu tür yazıların içerikleri kullanılarak öğrencilere değerler hakkında bilgiler verilmektedir. Hikayelerin içindeki kahramanlar, kahramanların başından geçen olaylar, olayların ne gibi sonuçlar doğurduğu gibi detaylarla beraber değerleri kullanarak öğrencilerin düşündürülmesi sağlanmaktadır. Bu tarz yapıtlar incelenerek öğrencilerin empati kurması, kritik düşünmesi sağlanması, insanlara hoşgörüyle yaklaşması sağlanır. Aynı zamanda buralarda geçen olaylardan etkilenerek iş birliği yapmanın, saygı duymanın ve özen göstermenin önemini de anlarlar. Bunlar ise zaten değer eğitiminde kazanılması gereken değerlerdir.

Tarih  dersi kapsamında yapılan gezilerde de değerler eğitimine yer verilmektedir. bu gezilerde gerçekleştirilen ortaklaşa yapılan projeler, oraların gezilmesi sürecinde söylenenler ve öğrenmek için yapılan araştırmalar tarih dersinde değerler eğitiminin kullanılmasına güzel bir örnektir. Bu sayede öğrenciler sorumluluk alarak ahlaki değerler kazanmayı, arkadaşlarına saygı göstermeyi, cesaret edip bir şeyler sunabilmeyi, paylaşabilmeyi öğrenmesi, tartışmaya girebilmeyi ama kimseye baskı kurmamayı öğrenir.

Tarih Dersi Konularında Değerler Eğitimi

Bütün bunların yanı sıra tarih dersinin içerdiği konuların işlenilmesi aşamasında da değerler eğitimi kullanılmaktadır. Tarih müfredatında yer alan konuların öğrencilere millet, vatan, bayrak, milli miras, milli kültür gibi değerler ders konularıyla beraber öğrencilere verilmektedir. Aynı zamanda bu dersler sayesinde öğrenciler geçmiş ve gelecek arasında bir bağlantı kurarak değerler eğitiminde bireysel olarak da ilerleme gösterirler. Gelenekler, görenekler, örf, adet, barış, din gibi değerler ise yine tarih dersinin konularıyla beraber öğrencilere verilmektedir. Aynı zamanda öğrencilerin ilgi alanı olmayan konular hakkında da bilgi almak zorunda olması onlarda sabır ve saygı değerlerini geliştirir.

Ayrıca ülkemizin tarihi hakkında bilgiler üzerine kurulu olan tarih dersleri öğrencilerin iyi bir vatandaş olma, sorumluluklarını yerine getirme, haklarını arama, ülkesi için faydalı olmaya çalışma gibi değerleri de zamanla kazanmasını sağlar. Aynı zamanda içerdiği ünitelerin kapsamında birçok değerin farklı ağırlıklarla da kazanılması sağlanır tarih dersi ile. Ünitelerin içerikleri ile öğrencilerin bazı değerler üzerinde düşünmesi ve bu özelliğe sahip olması gerektiği düşüncesi ise bu şekilde sağlanmaktadır. Kısacası tarih dersinde değerler eğitimi en çok müfredatın içerisindeki konular ile sağlanmakta olup özellikle ders içinde ağırlıklı olarak kullanılmaktadır.

Tarih Dersi Ödevlerinde Değerler Eğitimi

Tarih dersinde verilen ödevler ile de değerler eğitimi arasında bağlantı kurmak mümkündür. Öğrencilerin bir sorumluluk alması sağlanır ve bunun üzerinden güven sağlanarak onun zamanında yerine getirmesi beklenir. Eğer bir grup ödevi ise yardımlaşma ve paylaşma gibi değerleri de kazanmış olur. Aynı zamanda zamanını iyi kullanabilmesi ve yetiştirmesi de geliştirilmiş olur. Bu ödevler ile sabır ve öfkeyle baş edebilme gibi değerleri de öğrenirler. Tarih dersinin ödev konusuna bağlı olarak vatanseverlik, öz denetim, tarih bilinci, tarihe saygı, liderlik, adalet ve azim gibi değerler eğitilmiş olur.

Tarih Dersi Amaçları ve Değerler Eğitimi

Tarih dersinin asıl amaçlarından biri olan kültürel kimlik kazanımı için de değerler eğitiminin kullanılmaktadır. Kültürel kimlik bir insanın yaşadığı topluma ait özellikleri gönüllü olarak kabullenme olduğundan tarih dersinin en etkili olduğu alanlardandır.

Tarih dersinde genel olarak değerler eğitiminin nasıl kullanıldığını şu noktalarla belirtebiliriz:

• Geçmişte yaşanan olaylarda değerlerin rolü
• Aynı olay üzerine farklı perspektifler ve bu bakış açılarının değerlere etkileri
• Bir olayın gerçekliğini çözüp ne tür yeni yargı ve değerler ortaya çıkarabileceğini tespit etme
• Tartışmalarla değer yargılarına ulaşma.

Aynı zamanda derslerde düşünmeye ve yorum yapmaya yöneltici soruların bulunması da değerler eğitiminin kullanım alanlarından birisidir. Bir devlet adamının nasıl olması gerektiği, hangi değerlere sahip olursa başarılı olabileceği gibi sorularla öğrencilere bazı değerleri aktarır. Veya bu sorularla oluşturulan tartışma ortamları sayesinde birçok özelliğin öğrenciler tarafından kazanılmasına yardımcı olunur.

Tarih Dersinde Değerler Eğitimi Kullanılmasının Faydaları

Kısacası, Tarih dersi değerler eğitimini temel amaçlarının arasına alabilecek önemli derslerden bir tanesidir. Konuları ve içerdiği temalar sayesinde birçok değerin dersin işleyişinin içinde yer almasını sağlar. Değerler eğitimini ise her derste kullanır. Sadece değerlerin anlatılıp geçilmesi değil birebir görülerek yaşandığı, hatta bazen öğrencilerin kendilerinin bulmasının teşvik edildiği ortamlar oluşturarak değerler eğitimini kullanmış olur tarih dersi. Gerek tarihsel empati, hoşgörü, saygı duyabilme, sorumluluk, vatanseverlik, sabırlı olma gerekse analitik ve yaratıcı düşünme gibi birçok değeri ödevler, konular, geziler ve yazılar gibi birçok metodu kullanarak değerlerin aktarılmasına zemin hazırlar. İçeriğinin değerler eğitimine uygun olması tarih dersinin değerler eğitimine büyük bir yer vermesini sağlar. Bunlardan da anlaşılacağı üzere, tarih dersi değerlerin eğitimini efektif bir biçimde kullanmakta olup, her derse birçok değerin kazanımını gezi, kitap, yazı, soru ve ödev gibi araçlarla yapılmasını sağlamaktadır. Bu yüzden tarih dersi ve değerler eğitimi iç içe geçmiş iki parçadır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Tarih Dersinin Amaçları Nelerdir? Tarih Neden Öğretilir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.