Stonewall Ayaklanmaları Nedir? Nedenleri ve Sonuçları

Stonewall Ayaklanmaları nedir? 28 Haziran 1969’da Amerika Birleşik Devletleri’nin New York şehrindeki Stonewall Inn barına yönelik gerçekleşen polis baskınından sonra başlayan eylemlerdir.

Stonewall Ayaklanmaları Nedir?

Stonewall Inn, Amerika Birleşik Devletleri’nin New York şehrindeki Greenwich Village semtinde bulunan bir bardır. Çoğunlukla eşcinsel bireylerin bulunduğu bu barda sıklıkla baskınlar, zorbalıklar ve yağmalamalar görülmekteydi. 1969 yılında yine bir polis baskınında lezbiyen bir kadının polis tarafından yalnızca cinsel yönelimi gerekçesiyle tutuklanması topluluk için son nokta olmuştur. Ayaklanmacılar dışarıda baskıncılara şişeler fırlatıp eylem yaparken evsiz bir genç hiçbir şey yapmadan cadde kaldırımına ve yolun yukarısındaki bir tuğla duvara tebeşirle 3 kelime yazdı: Yarın gece Stonewall. Bu mesaj üstüne 28 Haziran 1969 tarihinden itibaren başlayan ve 3 Temmuz 1969’a kadar devam etmiş olan mücadele, baş kaldırı ve direniş eylemleri Stonewall Ayaklanmaları (Stonewall Riots/ Uprising) olarak tanımlanmaktadır. Bu olay en başta Amerika Birleşik Devletleri olmak üzere bütün dünya çapında eşcinsel hakları hareketini olumlu yönde etkileyen bir başlangıç noktası (bir nevi milat gibi) olarak görülmektedir.

Onur Yürüyüşü Nedir?

Ülkeden ülkeye isim değişikliği gösteren Onur yürüyüşü, Stonewall ayaklanmasının yıl dönümünü anmak amacıyla gerçekleştirilen etkinlik, protesto ve törenler bütünüdür. Düzenli olarak her yıl haziran ayının sonlarına doğru düzenlenmektedir. Dünya genelinde pek çok ülke ve oldukça fazla sayıda insan tarafından katılım gösterildiği görülmektedir. Yürüyüşe, LGBT bireyler ve LGBT topluluğuna destek olan kişiler katılmaktadır. Bu kişiler arasında sanatçılar da bulunmaktadır. İlki 1970 yılında Amerika’da Christopher Street Day adı altında yapılmıştır. Bu ismi Amerika hariç yalnızca Almanya ve İsviçre kullanmaktadır. Diğer ülkelerde ise “Gay Pride” ya da “Pride Parade” kullanılırken Avusturya’da bu etkinliğe “Rainbow Parade” (Gökkuşağı Yürüyüşü) Türkiye’de ise “LGBT Onur Yürüyüşü” denmektedir. En büyük Christopher Street Day, Pride etkinlikleri Madrid, Köln, Berlin ve Zürih’te düzenlenmektedir.

Ancak ne acı ki bazı ülkelerde hala onur yürüyüşü yasağı vardır. Polis ekipleri tarafından yürüyüşe katılan bireyler saldırıya uğramaktadır. Türkiye de bu ülkelerden biridir. Her yıl birçok insanın zarar görmesi ve göz altına alınmasına rağmen destekçiler ve LGBT bireyleri aynı Stonewall’da olduğu gibi yürüyüşü yapmaya ve direnişe devam etmektedir. Haklarını kazanana dek de devam edecekleri açıkça anlaşılmaktadır.

Stonewall Ayaklanması Öncesinde LGBT Hakları

Amerika için: Ayaklanmanın olduğu dönemde, erkek ya da kadınların kendi aralarında, rızaya dayalı olsa bile cinsel ilişki yaşamaları ABD’nin Illinois eyaleti haricindeki bütün eyaletlerinde yasa dışıydı. Eşcinsel bireylerin federal hükümet veya orduda çalışmasına izin yoktu. Cinsel yönelimini açıklayan biri tıp ya da hukuk gibi birçok meslek dalından mahrum bırakabilmekteydi. Özellikle New York kentindeki kanunlar fazlaca sıkıydı. ABD’deki pek çok eşcinsel kadının ve erkeğin New York’ta yaşam sürmesine rağmen hatta belki tam da bundan dolayı çok ağır cezalar görülmekteydi.

Stonewall Ayaklanması Sonrası LGBT Hakları

Stonewall ayaklanmalarının hemen ardından hayatına New York’ta devam eden lezbiyen, gey ve diğer LGBT bireyler cinsel sıkıntılar, sınıfsal ayrımlar ve toplumsal dışlanmalar ile yüzleşmeye başlamışlardır. Yaşananların ardından geçen 6 ay sonrasında New York’ta iki eşcinsel eylemci grubu oluşmuştur. Bunun yanında LGBT bireylerin haklarını savunma ve destekleme amacı ile 3 tane gazete kurulmuştur. Birkaç yıl geçmesi üzerine ilk başta ABD olacak şekilde bütün dünyada LGBT haklarını koruma ve savunma yönünde dernekler kurulmuştur.

Stonewall Ayaklanmalarını anmak için Los Angeles ve New York kentlerinde 28 Haziran 1970 tarihinde ilk onur yürüyüşleri gerçekleşmiştir. Öteki şehirlerde de benzer yürüyüşler yapılmıştır. Günümüzde de bu stonewall ayaklanmalarını anan etkinlikler ve yürüyüşler her haziran ayının sonunda düzenlenmektedir. Ayrıca haziran ayının her gün farklı bir yönelime ithaf edilmiştir. Dünya genelinde lezbiyen görünürlük günü, trans görünürlük günü ve biseksüel görünürlük gibi özel günler ilan edilmiştir. Daha güncele bakıldığında yeni nesillerin LGBT bireyler hakkında çok daha bilinçli olduğu görülmektedir. Hollanda 1 Nisan 2001 tarihinde eşcinsel evliliği ve evlat edinmeyi yasallaştıran ilk ülke olmuştur. Hollanda’nın ardından evlilik eşitliğini yasallaştıran ülkelerin sayısı da yıllar geçtikçe artmaktadır.

Stonewall Ayaklanmaları Sonuçları

Sonuç olarak, Stonewall ayaklanmaları Dünya genelinde eşcinseller için atılmış önemli ve somut bir adımdır. Eşcinsel haklarının korunması bağlamında birçok yenilik ve çalışma yapılmasını sağlamıştır. Henüz her ülke LGBT bireyleri yasal olarak tanımasa da zaman içinde gelişmeler göstermeye devam edecektir. Başkaldırı ve direniş hiç durmadan devam etmektedir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak LGBT ve LGBTIQ+ Nedir? LGBT Tarihi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.