Kral yolu Nedir? Nereden Başlar Nerede Biter?

Bu yazımızda Kral Yolu hakkında detaylı bir kaynak oluşturarak, Kral Yolunun tarihi ve Akhaimenid imparatorluğu üzerindeki ekonomik ve siyasal etkilerini inceledik.

Kral Yolu Nedir?

Kral Yolu, Pers İmparatorluğu Kralı I. Darius zamanında (MÖ 5. yüzyılda) Efes ile Persepolis arasında inşa edilmiş bir anayoldur. Milattan önce 5. yüzyılda Akhaimenid’de kurulan Kral yolu devlet içerisinde iletişimi sağlamak, ticaret yapmak ve siyasi birliği korumak için kurulmuştur. Akhaimenid İmparatorluğu tarafından kurulan bu yolun temelleri Asurlular zamanında atılmış olup ticareti Asur’lar tarafından da başlıca ülke içerisinde haberleşme ve iletişimi sağlamak için kurulmuştur. Yol üzerinde kurulan konaklama noktaları Akhaimenid devletine ekonomik getiri sağlamıştır.

Kral Yolu Kim Yaptı? Kral Yolu Hangi Uygarlığa Ait?

İnsanlık tarihine bakıldığında gelişmiş medeniyetlerin ulaşım imkanlarının gelişmiş olduğu gözükmektedir. Yollar kültürler arası etkileşimi, politik ilişkilerin oluşmasını ve ticaretin yapılmasını sağlar. Bu nedenle devletle her zaman ticaret yollarına sahip olmayı ve onların ekonomik getirilerinden faydalanmayı istemişlerdir. Akhaimenid (Pers) hanedanlığı zaman içerisinde Anadolu’da ve Mezopotamya’da oluşan yolların tabanlarını iyileştirmiş ve yolları bağlayan yeni yollar oluşturmuştur. MÖ 5. yüzyılda oluşturulan bu yol Kral yolu olarak tanınmış ve doğu – batı arasındaki iletişimin sağlanmasını sağlamıştır. Bu yol üzerinden doğu ve batı arasında bilim, sanat, kültür etkileşimi olmuştur.

Akhaimenid imparatorluğu bu yollar sayesinde siyasi birliğini sağlayabilmiştir. Yolu kullanan insanların konaklayabilmesi iç istasyonlar oluşturulmuştur. Bu istasyonda yorgun yolculara yiyecek, su ve at gibi imkanlar sağlanmıştır. Yolun güvenliğini sağlayabilmek için Akhaimenid imparatorluğu yol üzerinde askeri güç bulundurmuştur. Bu sayede ticaret yapan veya yolu kullanan insanlar yolu güvenli bir şekilde kullanmışlardır. Kral yolları imparatorluğun başkentlerini birbirine bağlamakla beraber önemli şehirlerin çoğuna ulaşım imkânı sağlamıştır. Akhaimenid imparatorluğunun bu yolları kurmasının öncelikli nedeni askeriydi. Çok fazla toprağa sahip olan Akhaimenid imparatorluğu sahip olduğu toprakları korumak için ülke içerisinde bir iletişim ağına ihtiyaç duydu. Bu sayede ülke içerisindeki haberler daha hızlı iletilmiş ve ordu daha hızlı hareket etmiştir.

Yolun kurulmasının ikinci nedeni de ekonomidir. Yolların zaman içerisinde ticareti ve iletişimi kolaylaştırmış buna bağlı olan artan askeri ve ekonomik ilişkiler yolun güvenliğinin arttırılmasına neden olmuştur. Akhaimenid kralları yıl içerisinde ülkenin başkentlerini gezmişlerdir. Kral gezerken askeri güç ile yanında birçok önemli insanı da götürmekteydi. Bunun nedenin kral olarak güç göstermek olarak düşünülüyor. Kralın yollarda sık sık yapmış olduğu bu gezi yolları güvenli kalmasını sağlamıştır. Krallıkta Susa ve Sardes’i birleştiren yola kral yolu denmiştir fakat kral yolu Akhaimenid İmparatorluğu’nun içinde bulunan herhangi bir yola denebilir.

Kral Yolları

Akhaimenid imparatorluğu tarafından oluşturulmuş yollara Kral Yolu denmektedir. Kral yolu olarak bilinen yol Susa-Sardes Kral Yolu’dur. Bu kısımda Susa-Persepolis, Susa-Sardes, Susa-Babil kral yolları incelenecektir.

Susa-Persepolis Kral Yolu

Bu imparatorluğun iki büyük kenti olan Susa ile Persepolis’i birbirine bağlayan bir yoldu. Bu yol kraliyet ailesi tarafından sıklıkla kullanılan bir yoldur. Susa ile Persepolis arasında 600 kilometrelik bir mesafe olduğu tahmin ediliyor. Persepolis bölgesinde bulunan Marvdaşt ovası bölgedeki yolların kesişme noktasıydı. Bu bölgenin diğer bölgelerle iletişim halinde olduğunu gösterir. Yol boyunca çevredeki köylerle bağlantısı bulunan istasyonlar bulunurdu. Persapolist tabletlerinde bu yolun Susa’ya kadar uzandığı doğrulanmıştır. Bölgede yapıla arkeolojik kazıların sonucunda yolun yapımında kullanılan parke taşları bulunmuştur. Kazılar sırasında Sapiddez kalesinin surları bulunmuştur. Kalede Persepolis tarzı mimariye rastlanmıştır. 23. Persepolis tahkimat tableti bu kalenin büyük surlarının olduğunu ve kalenin askeri amaçla kullanıldığını söylemektedir. Bu kalenin içerisinde yüklü miktarda yiyecek depolanmıştır. Yiyecekler yolu kullanan insanlar içindir. Kale aynı zamanda yolun güvenliğini de sağlamaktadır. Tespit edilen arkeolojik kalıntılar kral yolunun önemini göstermektedir. Kazılarda ortaya çıkan saray parçaları

Şiraz’a 6 km uzaklıkta bulunan Ebu Nasr Sarayı bölgesinde Persepolis motiflerini andıran kabartmalar bulunmuştur. 1932-1934 yılları arasında New York Metropolitan Müzesi tarafından yapılan kazıda bazı kap parçaları ve çanak çömleğe rastlanmıştır. 1959 yılında Hakvan höyüğünde yapılan arkeolojik bir çalışmada Akhaimenid döneminden kalma mimari yapılar bulunmuştur. Şiraz’ın 54km güneydoğusunda kalan Hakvan höyüğünden çıkarılan eserlerin aynısına Persepolis’de rastlanmıştır. Rastlanan eser beyaz mermer üzerine çizilmiş uzun mızraklı ölümsüz asker ve kongre tasarımı kabartmasıdır. Susa ve Persepolis arasında inşaat edilen yol Akhaimenid krallarının ağırlanması için vardır. Bu yapı aynı zamanda avlanma yeri olarak da kullanılmıştır. Persepolis, Abu Nasr Sarayı’na 6 km uzaklıkta bulunmaktadır. Aynı zamanda Abu Nasr Sarayı, Hakvan höyüğüne yaklaşık 6 km uzaklıkta bulunmaktadır. Buradan Abu Nasr Sarayı’nın kral yolunun ilk durağı ve Hakvan höyüğü’nün kral yolunun ikinci durağı olduğu çıkarımı yapılabilir. Daha sonra yapılan kazılarda yol üzerinde birçok istasyon daha bulunmuştur.

Susa-Sardes Kral Yolu

Susa-Sardes yolu bu yollar arasındaki en popüler yoldur ve “Kral Yolu” olarak bilinir. Yol Akhaimenid devleti tarafından çoğunlukla haber dağıtmak için kullanılmıştır. Bu saye Akhaimenid devleti geniş coğrafyaları ekonomik ve siyasal anlamda yönetmiştir. Susa-Sardes yolunun yapılan kazılarda daha önceki devletler tarafından da kullanıldığı bulunmuştur. Asur devleti ele geçirdiği toprakları daha kolay bir şekilde kontrol edebilmek için MÖ 9-7 yüzyıllar arasında bu yolu kullanmıştır. Birer Asur şehri olan Nineva ve Nimrud şehirlerinde bulunan yazışmalar yol üzerinde bir posta zinciri olduğunu göstermiştir. Eyaletlerin merkezlerinde ve Asur başkentlerinde yol istasyonları konumlanmıştır. Bu yol çoğunlukla imparatorluk habercileri tarafından önemli haberleri iletmek için kullanılmıştır. Asur imparatorluğunun kullandığı bu iletişim yolu Akhaimenid kullandığı iletişim ağının temelini oluşturmuştur. Araştırmacıların yolun daha önceden Asur’lar tarafından kullanıldığını düşünmesinin nedeni yolun şehirler arasındaki en kısa uzaklıktan geçmemesidir.

Akhaimenidler zamanında yapılan ticaret karayolu üzerinden gerçekleştirilmekteydi ve ulaşım aracı olarak kervanlar kullanılmaktaydı. Akhaimenid kralı Kyros’un Kral Yolu’nun inşasına başladığı ve konaklama yerlerinin nerelere kurulacağını belirlediği düşünülüyor. Arkeolojik kazılardan elde edilen bilgilere göre Kral yolu yaklaşık olarak 2400 km uzunluğundaydı. Bir kervanın 90 günde bütün yolu geçebileceği düşünülüyordu. Persepolis hazinesinde bulunan tabletlere göre her 25 – 30 km de bir konaklama yeri bulunmaktaydı. Akhaimenid’de bulunan bu yolun “Kral Yolu” olarak anılmasının nedeni donemin liderleri olan Kyros ve Darius’un dönem üzerinde yarattığı önemli etkilerden kaynaklanmaktaydı. Yapılan arkeolojik çalışmalarda yolun yaklaşık olarak genişliğine dair de veriler bulunmuştur. Lidya uygarlığı Kral Yolu’nun getirmiş olduğu bilim, sanat ve kültürden etkilenmiş, çok önemli ilerlemeler kaydetmiştir.

Susa-Babil Kral Yolu

Kral I. Darius Susa şehrini idari ve siyasi başkent olarak seçmiştir. Bunun temel nedeninin susanın sahip olduğu stratejik konumun Persepolis ve Hegmataneh gibi şehirlerden daha iyi olmasıdır. Susanın başkent olarak seçilmesi şehrin popülerliğini arttırmış ve şehirdeki ticareti canlandırmıştır. Susa içinde çok fazla iletişim yolu bulunduran bir şehirdi. Bu yollardan bazılarının Akhaimenid öncesi zamanlarda yapıldığı tahmin edilmektedir. Yollardan bir tanesi bir ovanın üzerinden giderek Babil’e ulaşmaktaydı. İslami kaynaklarda bu yoldan bahsedilmektedir. Bu kaynaklara bakarak bu yol üzerinde kurulmuş şehirlerin yaklaşık olarak yerleri tahmin edilmiştir. Bu yol üzerinde yapılan arkeolojik kazılardan fazla bir bilgi elde edilememiştir. Yolun iletişim amaçlı kullanıldığı tahmin edilmektedir. İslami kaynaklara göre yol milattan önce 4. ve 3. yüzyıllarda varlığını sürdürebilmiştir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak İlk ve Orta Çağ’da Ticaret Yolları başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.