Köy Enstitüleri Neden ve Ne Zaman Kapatıldı?

Köy Enstitüleri üzerine hazırladığımız bu yazı dizisi beş bölümden oluşmaktadır. Köy Enstitüleri yazı dizimizin tüm yazılarına aşağıdaki başlıklara tıklayarak ulaşabilirsiniz.

• Köy Enstitüleri Neden, Ne Zaman ve Nerede Kuruldu?
• Köy Enstitüleri Öğretmenleri ve Öğrencileri Kimlerdir?
• Köy Enstitüleri İlkeleri Nelerdir? Köy Enstitüleri Eğitim Anlayışı
• Köy Enstitüleri Programı, Dersleri ve Eğitim Felsefesi
• Köy Enstitüleri Neden ve Ne Zaman Kapatıldı?

Köy Enstitüleri’ne Yönelik Suçlamalar

Köy Enstitüleri, zamanla birbirinden çok farklı suçlamaların hedefi haline gelmişti. Birçoğunda hiçbir doğruluk payı bulunmayan bu suçlamalar, Köy Enstitüsü nedeniyle çıkarları zarara uğrayan insanlar tarafından ortaya atılmışlardı. Bu insanlar büyük bir oranda Doğu Anadolu Bölgesinde bulunan aşiret ağalarıydı. Geçmişten beri köylülerin emeğiyle geçinen köy ağaları, enstitüler sayesinde eğitim alan köylülerin kendi otoritelerine hizmet etmemelerinden korkuyorlardı. Bu nedenle Köy Enstitülerine yönelik birçok suçlama ortaya atılmıştır. Pek Köy Enstitüleri neden kapatıldı?

Köy Enstitüleri Neden Kapatıldı?

Bu nedenle, köy ağaları ve daha birçok gerici kesimin Köy Enstitüleri hakkında ortaya attığı suçlamalar şu şekildedir:

• Köy Enstitülerine sadece köylü öğrencilerin alınması ve köy öğretmeni yetiştirilmesi nedeniyle, köylü kentli farkının çok arttığı, sınıf farkının oluştuğu

• • Bu durumun aynı zamanda anayasada bulunan halkçılık ilkesine aykırı olduğu iddia edilmiştir.

• Köy Enstitülerinin sadece teorik değil aynı zamanda pratik eğitim vermesinin, öğrencilere projeler aracılığıyla eğitim vermesinin devlet için maddi anlamda fazladan yük olduğu
• Enstitülerde solcu, komünist ideolojiyi andıran bir eğitim ve öğretim yapıldığı

• • Bu eğitimin Milliyetçilik ilkesi ile çeliştiği,
  • Enstitülerin yönetimlerinde sol görüşlü, Marksist insanların olduğu,
  • Öğrencilerin İş Eğitimi adı altında farklı işlerde çalıştırılmasının Sovyet Rusya ve komünizmi andırdığı,
  • Hatta kız öğrencilerin pantolon-ceket giymesinin komünist modası olduğu iddia edilmiştir.

• “Yatılı olan Enstitülerde uygulanan karma öğretim, yani kız-erkek beraberlikleri, Türk aile ve ahlâk anlayışına” uymadığı
• Köy Enstitüleri için köylülerden çok fazla maddi ve manevi yardım beklendiği

• • Köylülerin sürekli şikayet ettiği,
  • Enstitü binalarının inşaatı için köylülerden yardım istendiği,
  • Köylünün, Köy Enstitüsü öğretmenlerine toprak sağlaması gerekiyordu fakat köylülerin topraklarını paylaşmak istememesinin kendi aralarında anlaşmazlıklar yarattığı,
  • Ayrıca, Köy Enstitülerinin köylü ve öğretmen iş birliği ile inşa edilirken, şehirlerdeki okulların sadece devlet tarafından inşa edilmesinin anayasadaki eşitlik ilkesine aykırı olduğu iddia edilmiştir.

Köy Enstitüleri Nasıl Kapatıldı?

7 Ağustos 1946’da kurulan sağ eğilimli Recep Peker kabinesi ile Millî Eğitim Bakanlığında Hasan Ali Yücel yerine Reşat Şemsettin Sirer getirilir. Bu değişikliğin ardından Sirer, Köy Enstitüleri kurucusu İsmail Hakkı Tonguç’u İlköğretim Genel Müdürlüğündeki görevinden alarak, önce Talim ve Terbiye Kurulu’na ardından da bir ortaokulun resim öğretmenliğine atanmasının önünü açar. Bu olayın ardından da İsmail Hakkı Tonguç’unkine yakın eğitim felsefesine sahip olan öğretmenler görevlerinden uzaklaştırılmışlardır.

1946 yılından sonra Köy Enstitülerinin işleyişinde yapılan değişiklikler birbirini izlemeye devam eder. Üretim ve İş Okulu ilkeleri zarar görür, öğrenci kurulu yönetimden uzaklaştırılır, demokratik yönetim son bulur, devlet tarafından enstitülere verilen araç – gereçler geri toplanır ve sıradan bir ezberci sisteme geçiş başlar. Zamanla serbest okuma saatleri kaldırılır ve bazı kitaplar yasaklanarak enstitülerden toplatılır. Bu süreçte Köy Enstitülerinin komünist yetiştirdiği yönündeki suçlamalar da artar. Yüksek Köy Enstitüsü kendisine benzer başka okulların olması gerekçe gösterilerek Köy Enstitüleri kapatıldı. Enstitülerin müfredatlarında değişiklikler yapılır, Hasanoğlan’daki bütün eğitmen kursları kapatılır. Şemsettin Sirer’in direktifleri doğrultusunda yapılan bu değişiklikler ne yazık ki Köy Enstitülerinin ilkeleri ile çatıştığından, kurumların perspektifleri tamamen değişir.

Köy Enstitüleri Ne Zaman Kapatıldı?

CHP iktidarının son hükümeti olan Şemsettin Günaltay kabinesinde Millî Eğitim Bakanlığı’nı üstlenen Tahsin Banguoğlu döneminde ise, 1949’da çıkartılan 5541 sayılı yasa ile enstitülere yalnızca köy çocukların alınması yönteminden vazgeçilmiştir. Bundan böyle köy çocuklarının yanında 1/4 oranında belediyesi bulunan kasabalardaki ilkokul mezunları da enstitülere alınıyor ve enstitülerdeki karma eğitime son veriliyordu.” Bu gelişmelerle atılan geri adımlardan sonra, 1950’de iktidara gelen Demokrat Parti döneminde, Tevfik İleri’nin Millî Eğitim Bakanlığı’nı yaptığı 27 Ocak 1954 tarihinde çıkarılan 6234 sayılı kanunla Köy Enstitüleri tamamen kapatıldı.

Köy Enstitüleri, öğrenci odaklı, öğrencilerin kendilerini sürekli geliştirmelerini sağlayan eğitim kurumlarıydı. Öğrenciler arasında eşitliğin ön planda olduğu, köy halkının kalkınmasında, daha verimli tarım yapmasında yardımcı olmuşlardır. Öğrencilerin işler aracılığıyla yeni bilgileri öğrendiği, herkes oldukça donanımlı bir şekilde, birçok alanda uzmanlaşmış bir şekilde mezun olduğu okullardı. Sadece okul denerek geçilemeyecek olan bu güzide kurumlar, zaman içerisinde bazı suçlamalar ile karşılaşmışlardır. Daha sağ görüşlü olan bir kesim tarafından önce ilkelerinden saptırılan, ardından da resmi olarak kapatılan Köy Enstitüleri, kapatılışından 64 yıl sonra hala birçok tartışmaya konu olmakta, dünya çapında birçok okul tarafından model alınmaktadır.