Bosna Savaşı Nedir? Nedenleri, Sonuçları ve Antlaşması

Bosna Savaşı nedir? Bosna Savaşı, 1 Mart 1992 – 14 Aralık 1995 tarihlerinde Sırplar ile Boşnaklar arasında yaşanan savaştır. Dayton Antlaşması ile bitmiştir.

Bu yazımızda Bosna savaşı ne zaman, nerede, kimler arasında gerçekleşmiştir? Bosna neresidir? Bosna savaşının nedenleri nelerdir? Bosna savaşı nasıl gelişmiştir? Bosna savaşının sonuçları nelerdir? Bosna savaşının önemi ve özellikleri nelerdir? sorularını yanıtladık. Ana hatları ile Bosna savaşı süreci hakkında bilgi verdik.

Bosna Neresidir?

Bosna bölgesi, günümüzde Bosna-Hersek devleti sınırları içerisindeki kuzey bölüme verilen isimdir. Coğrafi ve tarihsel olaraktan Bosna adı verilen yer coğrafi konumu bakımından Avrupa içerisinde Balkanlarda bulunmaktadır. Bosna bölgesinin tam bir sınırları olmamasına rağmen Bosna ve Hersek devletinin büyük bir çoğunluğunu oluşturmaktadır. Bosna bölgesi içerisinde Bosna-Hersek’in büyük şehirlerinden olan Sarajevo, Tuzla, Banja Luka gibi şehirler bulunmaktadır. Bosna bölgesinin ismini alış sürecinde ve resmi olarak Bosna adı verilmesinde Bizans İmparatorluğu ve Osmanlı Devleti’nin de etkileri olduğu görülmektedir. İlk olarak 10. yüzyıl sırasında Bizans İmparatorluğu’nun tanıması ile ilk defa bu bölge Bosna olarak adlandırılmıştır. Ardından Osmanlı İmparatorluğu’nun Bosna Sancağı’nı kullanması ile bir kez daha Bosna ismi Sarajevo ve çevresine verilmiş oldu. Bosna isminin gelişi ise Sava Nehri’ne ait ve onun önemli kollarından biri olan Bosna Nehri sayesinde almıştır.

Bosna Savaşı Nedir?

Bosna savaş ne zaman, nerede, kimler arasında gerçekleşmiştir? sorusunu yanıtlayalım. Bosna Savaşı, Bosna-Hersek’in 5 Nisan 1992 senesinde bağımsızlığını ilan etmesi sonrasında 6 Nisan 1992 tarihinde savaş başlamıştır. Savaş Balkan coğrafyasında Bosna-Hersek’in bağımsızlığını ilan etmesi ile başlamıştır ve bu savaş Yugoslavya içerisinde bir iç savaş olarak tarihe geçmiştir. Savaş Bosna-Hersek ve Hırvatistan’ın taraf olması ile Bosna bölgesinde kurulan Sırp Cumhuriyeti arasında gerçekleşmiştir. Savaşa ayrıca NATO ve Yugoslavya da savaşa dahil olmuştur.

Bosna Savaş Nedenleri

Savaşın başlamasında birkaç etmen bulunmaktadır. Temel sebep olarak gösterilebilecek olan Yugoslavya’nın gücünü kaybetmeye başlaması ve bunun sonucunda Bosna-Hersek’in bağımsızlık isteği. Yugoslavya’da, özellikle Tito’nun ölümü sonrasında, etnik köken bakımından ayıran milliyetçilik artmıştır. Sonrasında çatışmacı bir hal almıştır. Gücünü yitirmeye başlayan Yugoslavya karşısında bağımsızlık hareketleri artmış ve etnik milliyetler arasındaki kutuplaşma artmıştır. Bosna bölgesindeki Sırp topluluğunun büyük bir Sırbistan devleti kurma hayalleri olmasına rağmen bölgedeki Boşnak ve Hırvat halk diğer taraftaydı. Popülasyonun büyük bir çoğunluğunu oluşturan Boşnak ve Hırvat halklar oylama sonucu bağımsızlık kararını kazandırdı. Buna ek olarak savaşın farklı bir sebebi ise kültürel ve etnik farklılıklardır. Bosna-Hersek topraklarında üç farklı etnik grup ve de Bosna topraklarında üç farklı ana inanç bulunmaktaydı. Bosna’da etnik köken olarak Boşnaklar, Hırvatlar ve de Sırplar bulunmaktaydı. Kültürel ve inançsal olaraktan farklı gruplarlardı. Bosna-Hersek’te bu üç topluluk arasında müslüman, katolik ve de ortodoks insanlar baskın bulunmaktadır. Artan milliyetçilik sonucunda halklar arasında katliamlar ve soykırımlar gerçekleşmiştir.

Bosna Savaşında Kadınlara Yapılanlar

Bosna savaş nasıl gelişmiştir? Savaş süreci hakkında bilgi verelim. Yugoslavya parlementosu içerisinde Bosna-Hersek’in bağımsızlığını ilan etmesi sonrasında savaş başlamıştır. İlk çatışma 6 Nisan 1992 tarihinde gerçekleşmiştir. Savaşta Hırvat tarafı, Yugoslavya ordusu ve onlarla birlikte savaşan Sırp milis kuvvetlerine ilk saldırıyı gerçekleşmiştir. Savaşın devam eden sürecinde Bosna topraklarında yer alan Srebrenista, Vişegrad ve son olarak Foça şehirlerine işgal amaçlı saldırılar düzenlenmiştir. Sırp kuvvetleri ile Yugoslav Ordusu ilerleyişini Sarajevo ve ardından Mostar taraflarına sürdürmüştür.

Savaşın bu sürecindeki en önemli olaylardan biri yaşanan katliamlardır. Boşnakların Srebrenista’yı kaybetmesi ile savaşın seyirini değiştirecek Srebrenista Soykırımı gerçekleşmiştir. Sırp milis güçlerinin 1992 senesinde Srebrenista ve çevresinde Bosnalı halka yaptıkları işkenceler sonrası NATO ve Birleşmiş Milletler de savaşa dahil oldu. Böylece NATO ve Birleşmiş Milletler tarafından Sırplara ve Yugoslavya’ya çeşitli ambargo ve yaptırımlar uygulanmıştır. Her ne kadar savaş sırasında ambargo uygulanmış olsa da Rusya’nın Sırp Cumhuriyeti hükümetine sağladığı yardımlardan dolayı Sırp kuvvetleri Bosna’daki ilerleyişini sürdürdü. 1995 senesinde Srebrenista’da yaklaşık bir sayı olarak 8.000 ceset bulunmuştur.

Bosna Savaş Sonuçları

Bosna Savaşı, Dayton Antlaşması ile 1995 senesinde son bulmuştur. Antlaşma ABD’nin Ohio eyaletinde imzalanmıştır. Savaşın bitimi ile Bosna-Hersek Cumhuriyeti resmi olarak kurulmuştur. Böylece savaş başlangıcında bağımsızlık ilan eden Bosna-Hersek hükümeti resmiyetlik kazanmıştır. Savaşın bitimi ile Bosna-Hersek’in kurulmasına rağmen karmaşık bir devlet sistemi kurulmuştur. Bosna Hırvatları, Sırpları ve Boşnakların Bosna-Hersek Cumhuriyeti altında farklı oluşumlar halinde yönetim gerçekleşmiştir. Dayton Antlaşması imzalanmasına rağmen tam olarak bir barış ortamı kurulamamıştır. Bosna Sırpları ile Bosna Hırvatlarının Bosna-Hersek’i bölme yönünde adımları olmasına rağmen NATO ve ABD bu adımlara karşı çıkmıştır. Savaş esnasında Rusya ile birlikte olan Sırpların daha da güçlenmesi ile Rusya’nın Balkanlar üzerinde hakimiyet sağlamasının önlenmesi amacıyla Bosna-Hersek’in ayrılması gerçekleşmemiştir. Savaşın bir diğer sonucu ise Yugoslavya’nın yıkılmasıdır. Savaşın bitimi ile Slovenya, Hırvatistan, Bosna-Hersek gibi ülkelerin bağımsızlıklarını kazanmaları ile artık ekonomik olarak baskı gören ve iç karışıklıklar ile mücadele eden Yugoslavya savaş sonunda yıkılmıştır.

Bosna Savaşı Önemi ve Özellikleri

Bosna Savaşı, Balkan coğrafyasında büyük önem taşımaktadır. Uzun bir dönem boyunca birlik halinde olan Yugoslavya’nın dağılmasına ve günümüzdeki ülkelerin temellerinin oluşumunda rol oynamıştır. Bu açıdan Bosna Savaşı, Balkanlardaki güç dağılımını etkilemiştir. Bosna Savaşı’nı önemli özelliklerinden biri sistematik soykırım gerçekleşen ve kanlı bir savaş olmasıdır. Savaş sırasında 100.000 ila 110.000 insan vefat etmiştir. Savaş sürecinde özellikle Bosna Sırplarının Boşnaklara yaptığı soykırım ve katliamlar ön plana çıkmaktadır. Savaş sonunda birçok kişi bulundukları yerlerden göç ettirilmiştir. Savaş sürecinde bulunan devletler tarafından birçok savaş suçu işlenmiştir. Kayıtlara geçen savaş suçları arasında soykırım bulunmaktadır. Bosna Sırplarının Büyük Sırbistan projelerinin önüne geçtiklerini düşündüklerinden birçok Boşnak katledilmiştir. Buna ek olarak savaş esnasında askerler tarafından birçok defa yapılan işkenceler ve tecavüzler ortaya çıkmıştır. Bu açıdan savaş Bosna halkı üzerinde büyük bir yara açmıştır.

Bosna Savaşı Filmleri

• Yağmurdan Önce (1994)
• Yeraltı (Underground) (1995)
• Kusursuz Çember (1997)
• Saraybosna’ya Hoşgeldiniz (Welcome to Sarajevo) (1997)
• Savior (Savaş Günahları) (1998)
• Düşman Hattı (Behind Enemy Lines) (2001)
• Tarafsız Bölge (No Man’s Land) (2001)
• Esma’nın Sırrı (Grbavica) (2006)
• The Hunting Party (2007)
• Ölüm Çiçekleri -Saraybosna – (2007)
• Alia (2007)
• The Whistleblower (2010)
• Mavi Kelebekler (2011)
• Kan ve Aşk (2012)
• Venuto al Mondo (Sen Dünyaya Gelmeden) (2012)
• Üç Yol (2013)
• Kayıp Zamanlar (2014)
• Annemin Yarası (My Mother’s Wound) (2016)