Yedi Yıl Savaşları Nedir? Nedenleri, Sonuçları ve Önemi

Yedi Yıl Savaşları Nedir? Yedi Yıl Savaşları, Büyük Britanya ve Fransa arasında 1756-1763 yıllarında sömürgeler elde edebilmek için yaşanan savaşlardır.

Yedi Yıl Savaşları Nedir?

Yedi Yıl Savaşları, Büyük Britanya ve Fransa arasında 1756-1763 yıllarında sömürgeler elde edebilmek için yaşanan savaşlardır. Ayrıca bu savaş, Avusturya ve Prusya arasında Orta Avrupa egemenliği için yaşanmıştır. Yedi Yıl Savaşı, 1756’da başlamış ve 1763’e kadar sürmüştür. Yedi Yıl Savaşı’na, o zamanın tüm büyük Avrupalı güçleri katılmıştır. Büyük Britanya ve Fransa arasındaki sömürge yarışı, Avusturya ve Prusya arasındaki güçler dengesi arayışı savaşın nedenlerindendir. Avusturya, Fransa, Saksonya, İsveç ve Rusya ittifakı; Prusya ve Büyük Britanya ittifakı ile savaşmıştır. Çatışmalara orta ve küçük devletler de dahil olmuştur.

Savaş Orta Avrupa, Portekiz, Kuzey Amerika, Hindistan, Karayipler ve okyanuslarda yapılmıştır. Bu yüzden bazı tarihçilere göre Yedi Yıl Savaşı bir dünya savaşıdır. Prusya, Habsburg ve Rusya, Orta Avrupa’da öncelikli olarak üstünlük için savaşırken; İngiltere ve Fransa ise Kuzey Amerika ve Hindistan’da üstünlük için savaşmıştır.

Küresel bir perspektiften, Avrupa’daki jeopolitik ve güç-politik denge; transatlantik deniz yollarını, Afrika ve Hindistan’da Avrupa dışı üsler üzerindeki hakimiyet ve ticaret avantajlarını etkilemektedir. Fransa kendi kolonilerinde yetersiz asker bulunduğundan Büyük Britanya ile Avrupa’da kara savaşını tercih etmiştir. Burada başarılı olursa kolonilerini koruyabileceğini düşünmüştür. Fransa, Avrupa’da başarılı olmasına rağmen kolonilerini kaybetmiştir. Büyük Britanya ise tam tersi bir politika izlemiş ve Avrupa’da büyük askeri harekatlardan kaçınmıştır. Bu nedenle kara orduları güçlü olan Prusya ile müttefik olmak zorunda kalmıştır. Avusturya ile Rusya ise bulundukları bölgede yeni bir güç istemediklerinden Prusya’ya karşı ittifakta yer almışlardır.

Çatışmalar 1763’te sona erdiğinde katılan devletler Paris ve Hubertusburg barış antlaşmalarını imzalamışlardır. Paris antlaşması ile Büyük Britanya’nın deniz üstünlüğü ve sömürgeciliği artarken Fransa ekonomik ve politik bakımdan güç kaybetmiştir. Hindistan ve diğer kolonileri Büyük Britanya’nın eline geçmiştir. Bu durum Fransız İhtilali’ne zemin oluşturmuştur. Hubertusburg antlaşması ile Prusya, Avrupa’nın güçlü devletlerinden biri olmuştur. Bu durum Almanya’nın birleşmesi sürecini başlatmıştır. Büyük Britanya bu savaştan sonra Amerika’daki kolonilerinde vergiyi arttırınca İngiliz kolonileri bağımsızlık için savaşmış ve Amerika’daki kolonileşme sona ermiştir.

Yedi Yıl Savaşları Nedenleri

Aachen Barışı, 18 Ekim 1748’de büyük güçler arasındaki çatışma potansiyelini ortadan kaldırmadan Avusturya Veraset Savaşı’nı (1740-1748) sona erdirmiştir. Aşağıdaki hedefler daha sonra çeşitli devletlerin dış politika eylemlerini belirlemiştir:

• Prusya, Avusturya’nın Silezya eyaletini II. Friedrich yönetimindeyken fethetmiş ve katıldığı ittifak ile Avusturya’nın Silezya’yı geri almasını önlemeyi hedeflemiştir.
• Maria Theresa liderliğindeki Avusturya, Silezya’yı geri alma hedefini takip etmiştir.
• Tsarina Elizabeth’in (1709–1762) yönetimi altında Rusya, Zemgale ve Courland Dükalığı’na odaklanarak batıya doğru genişlemek istemiştir. Her iki Dükalık da Polonya hükümdarlığı altındadır. Dükalıkların Rusya’ya teslim edilmesi için Elisabeth, Polonya’ya bir mübadele hedefi olarak sunmak için Prusya’yı (Doğu Prusya) işgal etmek istemiştir. Böylece Avusturya’nın Friedrich’e karşı müttefiklerini aradığı savaş tam zamanında ortaya çıkmıştır.
• Büyük Britanya, Fransa’yı ana rakibi olarak görmüş ve özellikle kolonilerde onu zayıflatmaya çalışmıştır.
• Fransa’da XV. Louis, Büyük Britanya’yı ana düşmanı olarak görmüş ancak daha iyi hazırlanabilmek için savaşı ertelemek istemiştir.

Kuzey Amerika’daki İngiliz-Fransız çatışması, 1754’te Ohio Vadisi’nde ilk çatışmalar başladığında zirveye ulaşmıştır. İngiliz hükümeti, Ocak 1755’te General Edward Braddock (1695-1755) komutasındaki daha büyük bir birliği Amerikan kolonilerine göndermiş, bunun üzerine mart ayında bir tane Fransız filosu kaçmıştır. Temmuz 1755’te, Monongahela Muharebesi’nde İngiliz birliklerinin katledilmesiyle karada ve denizde daha fazla çatışmalar yaşanmıştır. Böylece Fransa ile Büyük Britanya arasındaki koloni savaşı daha da şiddetlenmiştir. Fransız ticaret gemilerine el konulması ise ağustos ayında başlamıştır. Artık savaş kaçınılmaz olmuştur. Hem Fransız hem de İngiliz hükümetleri Avrupa’da müttefikler aramaya başlamışlardır.

Prusya, Avusturya Veraset Savaşı’nda Fransa ile müttefik olduğu için, Kral II. Friedrich’in Büyük Britanya’ya bağlı olan Hanover bölgesine saldırma tehlikesi oluşmuştur. Bu nedenle İngiltere, 30 Eylül’de Çariçe Elizabeth ile Saint Petersburg Antlaşması’nı imzalamış ve Rusya, Doğu Prusya sınırında 50.000 kişiyi dört yıl boyunca görevlendirmeyi üstlenmiştir. Çarlık imparatorluğu, Rus birlikleri artırılırsa yıllık 100.000 sterlin ve 400.000 sterlin daha alacaktır. Ancak antlaşmaya göre, Rus birliklerinin ancak Alman topraklarında çatışma çıktıktan sonra askeri müdahalede bulunmalarına izin verilmiştir. Bu hareket, Prusya’nın Hannover’e saldırmasını önlemeyi amaçlamaktadır.

Aynı zamanda Büyük Britanya, Prusya ile pazarlık yapmıştır. Büyük Britanya, Prusya’dan Çarlık İmparatorluğu’na verilen sübvansiyonları durdurmasını ve bunun yerine Hannover’in Fransa’ya karşı ortak savunmasına girmesini istemiştir. 16 Ocak 1756’da imzalanan Westminister Konvansiyonunda, her iki güç de kuzey Almanya’yı yabancı birliklerden korumayı kabul etmiştir. II. Frederick’in bakış açısından, bu anlaşma Fransa için kötü değildir. II. Frederick’in böyle düşünmesinin sebebi hâlâ Fransa’nın ana rakibinin Avusturya olduğuna inanmasıdır. Aynı zamanda, bu antlaşma ile birlikte Rus birliklerinin Büyük Britanya ile yaptıkları antlaşmaları ihlal etmeden kendisine karşı hareket edememelerini sağladığını varsaymıştır. George II içinse, Prusya ile yapılan anlaşma, anavatanlarının korunması anlamına gelmektedir.

Yedi Yıl Savaşları Gelişimi

Prusya ve Avusturya, bölgesel değişikliklerin peşine düşmüşlerdir. Saksonya işgali, Prusya için temel bir rol oynamıştır. Viyana, Silezya’nın kurtarılmasında Fransız yardımı için birkaç kaleyi doğrudan Fransa’ya bırakmaya razı olmuştur. Fransa ve Avusturya savaşın patlak vermesinden sonraki genişleme isteklerini ve bölgesel değişim anlaşmalarını ikinci Versailles Antlaşması’nda (1 Mayıs 1757) hayata geçirmişlerdir. Planlanan ilhakların ötesine geçen Prusya ve İngiltere için yapılan tüm fetihler, müttefikler arasında paylaştırılması planlanmıştır. Üçüncü Versay Antlaşması’nda (1758) Fransa, Avusturya Hollanda’sındaki tüm iddialarından vazgeçmiştir. Bunun yerine, Büyük Britanya ile mücadeleye konsantre olmak için Habsburg’a yardım etmiştir.

Louis-Charles-Auguste Fouquet de Belle-Isle komutasındaki Fransız ordusu, Şubat 1756 gibi erken bir tarihte ikili bir strateji uygulamaya başlamıştır. Fransızlar, bir yandan Britanya Adaları’nın işgaline hazırlanmış, diğer yandan Balear Adaları’nı ele geçirmeyi planlamışlardır. Fransızlar, 1713’te İspanya Veraset Savaşı’nı sona erdiren Utrecht Antlaşması ile Büyük Britanya’ya verilen Menorca adasına saldırmışlardır.

10 Nisan 1756’daki saldırı yetkisi Mareşal Louis François Armand de Vignerot du Plessis’e verilmiştir. Rakip, yaklaşık 5000 adamla İngiliz William Blakeney’dir (1672-1761). Amiral John Byng, aynı yılın 10 Mayıs’ında 17 gemilik bir filo ile birlikte Port Mahon açıklarındaki deniz savaşında kuşatma halkasını kırmada başarısız olmuştur. Fransız kuşatması başarılı olmuş ve 28 Haziran’da Blakeney teslim olmak zorunda kalmıştır. Amiral Byng, İngiliz askeri mahkemesinde yargılanmış ve talimatlara uymadığı için 14 Mart 1757’de idam edilmiştir. İngiliz yenilgisinin ardından İngiltere, 18 Mayıs 1756’da Fransa’ya resmen savaş ilan etmiştir.

II. Frederick, Haziran 1756’da Avrupa mahkemelerindeki casusları aracılığıyla Fransa ile Rusya arasındaki yakınlaşma ve Rus askeri hareketleri hakkında bilgi almıştır. Ayrıca Avusturya, Rusya, Fransa ve Saksonya arasındaki ittifakı belgeleyen Paris ve Petersburg Antlaşmalarının kopyalarını da almıştır. Bunun üzerine Friedrich, Saksonya’yı işgal ederek birçok taraftan tehdit altındaki saldırıyı önlemek için Doğu Prusya ve Silezya’daki alaylarının seferber edilmesini emretmiştir. Saksonya işgali, Prusya için askeri ve ekonomik bir öneme sahiptir. Askerî açıdan, II. Frederick, Cevher Dağları ve Sakson İsviçre ile Avusturya’nın Bohemya eyaletine bir sınır duvarı kazanmaya çalışmıştır.

Ek olarak, bu işgal; Friedrich’in toplar, mühimmat vb. gibi gerekli savaş malzemelerini Magdeburg’dan Elbe’ye taşımasına fırsat vermiştir. Ekonomik olarak, zengin Saksonya, Prusya kralının savaş kasasını doldurmuştur. Saksonya’nın hızlı işgalinden sonra Friedrich Bohemya’ya taşınmak istemiştir. Prag’ın ele geçirilmesi, Prusya silahlı kuvvetlerinin kalıcı olarak karşı topraklarda yer almasını sağlamış ve Maria Theresa’yı barış görüşmesi yapmaya zorlamıştır. Böyle bir başarı ile Rusya’nın ertesi yıl tek başına Prusya’ya saldırması artık beklenemez olmuştur.

Kolonilerdeki Savaş

Robert Clive yönetiminde İngilizler, Hindistan’daki Fransız topraklarını fethetmiştir. Savaş aynı zamanda İngiliz Doğu Hindistan Şirketi’nin birlikleri ile Fransız silahlı kuvvetleri arasında da gerçekleşmiştir. Kuzey Amerika’daki düşmanlıklar 1754 gibi erken bir tarihte başlamıştır. İlk başarısızlıklardan sonra (1755’te Monongahela Savaşı’nda Fransız zaferi), İngilizler önce Ohio bölgesini fethetmişler, daha sonra Büyük Göller’e ilerlemiş ve sonunda Kanada’yı işgal etmeye başlamışlardır. Québec’in, iki deniz savaşında Fransız filosunun yok edilmesiyle Avrupa ile bağlantısı kesilmiştir. İngilizler daha sonra 1759’da Québec’i ve 1760’da Montreal’i fethetmişlerdir.

İngiliz birlikleri 23 Eylül 1762’de Manila’ya çıkmış ve Filipinler’in işgali başlamıştır. Sonraki Manila savaşında, şehir kalesi Intramuros’un büyük bir kısmı yok edilmiştir. Manila’nın İspanyollara dönmesiyle İngiliz operasyonu Şubat 1764’e kadar bitememiştir. Ilocos bölgesindeki, ülkenin kuzeybatısındaki Luzon adasındaki ve Diego Silang komutasındaki yerel isyancılar bu fırsatı işgale karşı isyan etme olarak kullanmışlardır.

Büyük Britanya, Yedi Yıl Savaşları sırasında Fransız Senegal’indeki ticaret karakollarını fethetmiştir. 24 Eylül 1762’de, Prusya’ya danışmadan Fontainebleau’da Fransa ile bir ön barış yapmıştır. Bu durum Westminster Sözleşmesi’nin açık bir ihlalidir.

Yedi Yıl Savaşları Sonuçları

Savaşın sonucunda, Prusya Avrupalı güçler birliğinde beşinci büyük güç olarak yükselmiştir. Silezya, Prusya’ya bırakılmıştır. Almanya toprakları üzerinde Avusturya’ya karşı daha etkin bir politik güce sahip olmuştur. Tarihçi Ute Planert’e göre Alman milliyetçiliği, Yedi Yıl Savaşları yıllarında ve sonrasında henüz bir Alman milleti olmamasına karşın ortaya çıkmıştır.

Savaş nedeniyle büyük ölçüde borçlu olan Fransa, Avusturya’nın Silezya’yı geri kazanmasına yardım edememiştir. Barış hükümleri, Fransız sömürge imparatorluğunun küçülmesine neden olmuştur. Kuzey Amerika ve Hint kolonilerini İngilizlere bırakmıştır. Ortaya çıkan Fransız intikamcılığı, Amerikan Bağımsızlık Savaşı’ndaki isyancı kolonileri desteklemesinin bir nedenidir. Ayrıca, Yedi Yıl Savaşı’ndan sonra artık yönetilemeyen Fransa’daki ulusal borç ve ekonomik sıkıntılar, Fransız Devrimi‘nin patlak vermesinin nedenlerinden biri olmuştur.

Büyük Britanya, bu savaş ile Avrupa kıta siyasetine giderek daha fazla dahil olmuştur. Amerika’daki kolonilere Büyük Britanya’nın getirdiği yeni vergiler isyanlara neden olmuştur. Sonunda Amerikan Bağımsızlık Savaşı ile sonuçlanmıştır.

Yedi Yıl Savaşları Ekonomik Sonuçlar

Savaş bölgelerindeki devletlerin nüfusu için savaşın felaket sonuçları olmuştur. Asker kaybı çok fazla olmuştur. Özellikle Saksonya ve Pomeranya gibi yerlerde sivil nüfus en çok zarar görmüştür. Bazı bölgelerde de yok edilmiştir.

Büyük Britanya Krallığı için savaş harcamaları 161 milyon pound, Fransa için 700 milyon livre ve Prusya için 120 milyon Reichstaler olmuştur. Fransa’nın, Yedi Yıl Savaşı’nın paramparça ettiği mali durumu düzeltmesi gerekmiştir. Bununla birlikte, soyluların emekli maaşları kesilmiştir. Altın ve gümüş mallarının eritilmesi gibi diğer önlemler sıkıyönetim altında uygulanmıştır. Fransa ekonomisi iflas etmiş ve halka ağır vergiler uygulanmaya başlanmıştır. Büyük Britanya yeni sömürgeler elde etmiş ve “üzerinde güneş batmayan imparatorluk” unvanını almıştır.

Yedi Yıl Savaşları Toplumsal Sonuçlar

Yedi Yıl Savaşı’nda çok fazla insan hayatını kaybetmiştir. Yalnızca Avrupa savaş sahnesi için, çatışmalarda toplam 550.000 ölü ve ölümcül şekilde yaralanan kaydedilmiştir. Savaşa katılanların sayısı münferit uluslara göre incelendiğinde, sonuç Prusya için 180.000, Avusturya için 140.000, Rusya için 120.000, Fransa için 70.000 ve Büyük Britanya Krallığı ve Alman beylikleri, İsveç gibi geri kalan milletler için 40.000’dir. Buna karşılık, savaşmayanların ve sivil nüfusun sayısı Prusya için 320.000 ve Avusturya için 160.000 sivildir. Nüfus kayıpları Prusya’da hızla telafi edilmiştir, 1767’de nüfus zaten savaş öncesine göre 111.000 daha fazladır. Bunun nedenleri yüksek doğum oranı, savaş mültecilerinin ve yerlerinden edilmiş kişilerin dönüşünün yanı sıra, devlet tarafından teşvik edilen yurtdışından göçmenliktir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Seksen Yıl Savaşı Nedenleri, Sonuçları ve Önemi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.