Temsil Heyeti Nedir? Temsil Heyeti’nin Ankara’ya Gelmesi

Bu yazımızda Temsil Heyeti nedir? Temsil Heyeti nasıl oluştu? Temsil Heyeti üyeleri kimlerdir? Temsil Heyeti Ankara’ya ne zaman ve niçin geldi? sorularını yanıtladık.

Temsil Heyeti Nedir?

Temsil Heyeti, başka bir deyişle Hey’et-i Temsiliyye, kurulduğu ilk zamanlardan itibaren bir “millet hareketi” olarak görülmüş ve bu şekilde yola çıkmıştır. Temsil Heyeti Mondros Ateşkes Antlaşması’nın ardından Anadolu’daki toprakların işgal edilmesiyle başlayan ulusal direniş sırasında, milli bir meclis kurulana kadar Milli Mücadele’nin yürütme organı şeklinde görevini sürdürmüş bir kuruldur.

Temsil Heyeti’nin asıl görevi halkı temsil etmek ve halk adına en doğru kararları vererek halkın refah seviyesini artırmaktır. Bunların yanı sıra kongreler ve toplantılar düzenleyerek devlet sorunlarını tartışmak ve bu sorunlara çözüm yaratmak da Temsil Heyeti’nin görevlerindendir.

Temsil Heyeti Nasıl Oluştu?

İstanbul Hükümeti’ne bir alternatif olarak ortaya çıkmış ve daha sonra Türkiye Büyük Millet Meclisi kurulana kadar görevini sürdürmüştür. İlk olarak Erzurum Kongresi’nde ortaya çıkan Temsil Heyeti, Mustafa Kemal Paşa başkanlığında çalışmalarını sürdürmüştür.

İlk olarak Erzurum Kongresi’ne katılan üyeler arasından doğu illerini temsil etme ve kongrenin kararlarını uygulama amacıyla seçilen 9 delegelik bir heyet olarak kurulmuştur sonrasında Sivas Kongresi’nde bu heyetin tüm ülkeyi temsil etmesi gerektiği uygun görülmüş ve böylece üye sayısı artırılmıştır. Tüm yurdu temsil etmek üzere seçilmiş bu 16 delege Mustafa Kemal Paşa’nın önderliğinde geçici bir hükümet şeklinde çalışmalara başlamıştır.

Erzurum Kongresi, 23 Temmuz – 7 Ağustos tarihleri arasında toplanmış ve kongrede dağılma öncesinde tüzük gereği 9 kişilik bir temsilci kurul seçilmiştir; bu kurul görevini Şarkî Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti temsilciliğinde sürdürmeye başlamış ve yalnız bölgesel bir çalışma sürdürme güdüsüyle ortaya çıkmıştır. Bu dokuz kişinin liderliğini sürdüren Mustafa Kemal Paşa, o dönemlerde 9. Ordu Müfettişliği görevini üstlenirken 8 Temmuz 1919’da askerlik mesleğinden ayrılmıştır. Aynı şekilde temsil heyeti üyesi haline gelmiş diğer 8 kişi de İstanbul Hükümeti’yle olan bağlarından mümkün olduğunca ayrılmış ve bu şekilde heyette yer almışlardır.

Bahriye Eski Nazırı Hüseyin Rauf Bey, Erzurum Eski Mebusu Hoca Raif Efendi, Eski Kaymakam-Mebus İzzet Efendi, Trabzon Eski Mebusu Servet Bey, Bitlis Eski Mebusu Sadullah Efendi, Erzincan Nakş-i Bendi Şeyhi Hacı Fevzi Efendi, Beyrut Eski Valisi Bekir Sami Bey ve Mutki’de Aşiret Reisi olan Hacı Musa Efendiden oluşan 9 kişilik bu heyetin üyelerinin hepsi daha önce hükümet veya yönetici mevkilerinde görev yapmış kimselerdir. Bu kurulda yer alan 9 kişi hiçbir zaman bir araya gelmemiş ve birlikte çalışmamışlardı. Üyelerden Bekir Sami Bey ve Rauf Bey, Osmanlı Mebuslar Meclisi’nin üyeleri haline gelene kadar Mustafa Kemal Paşa’nın yanında bulunmuş ve Heyet’te yerlerini almışlardır.

Heyet-i Temsiliye’nin Faaliyetleri

Mustafa Kemal Paşa ve beraberinde bulunan Hey’et-i Temsiliyye üyeleri, Sivas Kongresi’ne katılmak üzere 1919 yılının ağustos ayının yirmi dokuzunda Erzurum’dan ayrılmış ve Eylül’ün ikisinde Sivas’a ulaşmışlardır. 4-11 Eylül arasında gerçekleşen Sivas Kongresi’nde yerleşen tüm ülkeyi temsil etme anlayışıyla birlikte Temsil Heyeti’ne III. Kolordu Komutanlığı’ndan ayrılan Refet Bey, Kurmay Albaylık görevinden ayrılan Kara Vasıf Bey, Eski Mutasarrıflardan Mazhar Müfit Bey, Ankara Eski Mutasarrıflarından Ömer Mümtaz Bey, askerlik mesleğinden ayrılan Hüsrev Sami Bey, Eski Mutasarrıflardan Hakkı Behiç Bey ve Niğde Delegesi Ratipzade Mustafa Bey olmak üzere 7 üye daha katılmıştır. Kongre’yle birlikte Temsil Heyeti Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti’ni temsil eder hale geldi ve heyete geçici bir hükümet kurma görevi verildi.

Her ne kadar heyet on altı kişilik bir hale gelmiş olsa da toplantılar ve kararlar ortalama beş veya altı en fazla 10 kişiyle gerçekleşmiştir. Yani heyetin 16 üyesi hiçbir zaman hep birlikte bir arada bulunmamıştır. Heyet Sivas Kongresi’nin ardından yüz sekiz gün daha Sivas’ta kalmıştır ve Ankara’da oluşturulacak millet meclisi için tüm yurtta seçimlerin yapılmasıyla ilgilenmiştir. Hey’et-i Temsiliyye tarafından, Sivas’ta çalışmaların sürdürüldüğü bu dönemde halkın ve dünyanın gerçekleşmek üzere olan Kurtuluş Savaşı hakkında bilgi alması ve bu doğrultuda ilerlenebilmesi için haftanın iki günü İrade-i Milliye adı verilen bir gazete çıkarma kararı alınmıştır.

Sivas Kongresi’nde basın ve iletişim konusunun tartışma konusu edinildiği 11 Eylül 1919 günü alınan kararla birlikte İrade-i Milliye’nin kurulması kesinleşmiştir. Gazete, ilk sayısını 14 Eylül 1919’da yayımlamıştır; her ne kadar 10 Ocak 1920’de Hakimiyet-i Milliye adı verilen başka bir gazetenin yayın hayatına başlaması üzerine Milli Mücadele’nin yayın organı olma vasfını kaybetmiş olsa da yayın hayatını 1922’ye kadar sürdürmeye devam ettirmiştir.

20 – 22 Ekim tarihleri arasında Ali Rıza Paşa hükümetiyle iletişime geçilmiş ve Amasya’da görüşme yapılmıştır; görüşmenin sonunda Heyet, bazı isteklerini İstanbul Hükümeti’ne kabul ettirmeyi başarmış ve meclisin Ankara’da toplanmasını kesin karara bağlamayı başarmıştır. Bu görüşmenin ardından, 18 Aralık 1919’da Ankara’ya gitmek üzere Sivas’tan ayrılan Heyet; bundan sonra gerçekleştirilecek olan çalışmalarını Ankara’da gerçekleştirmek için çalışmalara başlamıştır.

Temsil Heyeti’nin Ankara’ya Gelmesi

Kurulacak olan yeni meclisin çalışmalarını ve hazırlıklarını daha yakından takip edebilmek amacıyla Mustafa Kemal Paşa, Temsil Heyeti’nin üyeleriyle birlikte 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelmiştir; bunun ardından Temsil Heyeti, faaliyetlerini Ankara’da sürdürmeye başlamış ve Millet Meclisi’nin kurulmasında aktif bir role sahip olmuştur. Milli Mücadele’nin etkisi altında kalan İstanbul Hükümeti de Mustafa Kemal’in Ankara geldiği bu tarihler içerisinde bir açıklama yapmış ve bu açıklamada Mustafa Kemal Paşa’nın askerlik mesleğinden çıkarılmadığını, kendisinin istifa ettiğini beyan etmiştir.

Erzurum Milletvekili seçilen Mustafa Kemal Paşa, Sivas’ta bir toplantı düzenlemiş ve böylece Temsil Heyeti yetkilileri, delegeler ve komutanlarla gelişmeleri değerlendirmiş bu toplantının ardından bazı sebeplerden ötürü Ankara Milli Mücadele’nin merkezi olarak kararlaştırılmıştır. Bu sebeplerden bazıları şunlardır; o dönemde Kurtuluş Savaşı gerçekleşiyordu ve cephelere yakın olmak gerekiyordu Ankara’nın konumu da bu açıdan fazlaca uygundu, aynı zamanda da Ankara halkının milli bilinci ve milli mücadeleye olan istekliliği oldukça fazlaydı. Ayrıca İstanbul Hükümeti’nin denetlenmesi ve gözetimi için İstanbul’a yakınlık ve ulaşım önemliydi, bu şartları da Ankara gayet iyi karşılamaktaydı.

Ankara’nın ulaşım imkânları ve haberleşme olanakları çeşitliydi, tren yolları, radyo imkânları ve matbaa mevcuttu. Ankara’nın İtilaf devletleri tarafından işgal edilmemiş olması da elbette önemli bir etkendi. Ankara ülkenin iç kesimlerinde bulunduğundan hem işgal edilmesi zordu hem de diğer şehirlerle etkileşimini kolaylaştırıyordu. Zaten bu dönemlerde de Osmanlı Hükümeti tarafından İstanbul’da kurulacak olan Mebusan Meclisi’nin çalışmalarını yakından takip etmek ve denetlemek açısından Ankara’nın imkânları gayet elverişliydi. Temsil Heyeti’nin Ankara’ya gelmesinin ardından da Ankara da bir meclis kuruldu ve bu meclise Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) adı verildi. Bu meclisin kurulmasıyla da Ankara’da tam anlamıyla ikinci bir “hükümet” kurulmuş oldu ve bu hükümet olabildiğince hızlı bir şekilde çalışmalara başladı.

Mustafa Kemal Paşa Ankara’ya gelmesinin ardından İstanbul’a gidecek olan bazı milletvekilleriyle görüşmüş ve onlar aracılığıyla bazı isteklerin beyan etmiştir. Bunlar; yeni açılan Mebusan Meclisi’nde Müdafaa-i Hukuk Grubu adıyla bir grubun kurulması, Sivas Kongresi’nde alınan kararların Mebusan Meclisi’ne kabul ettirilmesi, Mebusan Meclisi’nin İstanbul dışında toplanması ve Mustafa Kemal Paşa’nın meclis başkanı seçilmesiydi. Mustafa Kemal Paşa ve toplantıya katılan delegeler tarafından düzenlenmiş ve böylece Misak-ı Milli taslağı hazırlanmıştır. Bunun ardından Mebusan Meclisi’nin de Mustafa Kemal Paşa yönetimine geçirilmesi düşünülmüş ve milli mücadelenin Osmanlı Devleti’nin en yetkili kurumunun yönetmesi hedeflenmiştir. Bu görüşmelerin ardından Ankara, Milli mücadelenin merkezi haline gelmiş, TBMM’nin açılmasının ve cumhuriyetin ilan edilmesinin ardından 13 Ekim 1923’te Ankara “başkent” ilan edilmiştir.

Temsil Heyeti Üyeleri Kimlerdir?

Erzurum Kongresi’nde 9 kişiden oluşan Temsil Heyeti üyeleri, Sivas Kongresi’nde yeni seçilen üyelerle toplamda 16 kişi olmuştur. İşte Temsil Heyeti üyeleri;

Mustafa Kemal Atatürk

Türk mareşal, devlet adamı ve Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu. 1923’ten 1938’deki vefatına kadar arka arkaya 4 kez cumhurbaşkanı seçilen Atatürk, bu görevi en uzun süre yürüten cumhurbaşkanı olmuştur.

Okuma Önerisi: Mustafa Kemal Atatürk ile ilgili olarak Mustafa Kemal Atatürk Kimdir? Askeri ve Siyasi Hayatı (Tüm Ayrıntılarıyla) başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.

Hüseyin Rauf Orbay

Çerkes asıllı Türk asker, siyasetçi. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, Kurtuluş Savaşı’nda ve Türkiye Cumhuriyeti döneminde önemli görevlerde bulunmuştur. Trablusgarp ve Balkan Savaşları’nda gösterdiği başarıdan ötürü “Hamidiye Kahramanı” olarak tanındı. 1918 Ekim’inde Osmanlı Devleti’nin Bahriye Nazırı olarak görev yapan Orbay, devletin çöküş belgesi olan Mondros Mütarekesi’ni hükûmet adına imzalayan kişidir. Kurtuluş Savaşı sırasında 12 Temmuz 1922-4 Ağustos 1923 tarihleri arasında Türkiye’nin başvekilliğini üstlendi; İsmet Paşa ve Fevzi Paşa’dan sonra Türkiye’nin üçüncü başbakanıdır. Terakkiperver Cumhuriyet Fırkası’nın kurucularındadır. İzmir Suikastı davasında idamla yargılanmış, on yıla mahkûm edilmiştir. 1939’da politikaya dönen Orbay, Kastamonu mebusluğu ve Londra büyükelçiliği yapmıştır.

Raif Dinç

Gümüşhane Sancağı Niyabeti Şer’iyeliği, Evkâf Mahkemesi Kadılıgı Kalem Müdürlüğü, Erzurum Vilâyeti Merkez Kadılığı, Bitlis Vilâyeti Kadılığı, Osmanlı Meclis-i Mebusan II. ve III. Dönem Erzurum Mebusluğu, Erzurum Hey’et-i Temsiliye Azalığı, Erzurum İl Genel Meclisi Daimî Komisyon Üyeliği, TBMM II. Dönem Erzurum, V. Dönem Zonguldak, VI. Dönem Rize, VII. ve VIII. Dönem Erzurum Milletvekilliği yapmıştır.

İzzet Eyyüboğlu

İl Genel Meclisi Kalemi Kâtipliği ve Başkâtipliği, Genel Meclis Savcılığı, İl Basımevi Müdürlüğü ve İl İhsâiyyat İşleri Memurluğu, Görele, Tirebolu, Ordu, Giresun Kaymakamlıkları, Osmanlı Meclis-i Mebusan I., II. ve III. Dönem Trabzon Mebusluğu, Trabzon Müdafaa-yı Hukuk Cemiyeti Kuruculuğu, Erzurum Kongresi Trabzon Temsilciliği, TBMM I.Dönem Trabzon Milletvekilliği yapmıştır.

Sadullah Fevzi Eren

Bitlis İstinaf Mahkemesi fahri üyeliği, Nüfus Nazırlığı, Sivas Kongresi Bitlis üyeliği, Heyet-i Temsiliye üyeliği, Osmanlı Meclis-i Mebusanı II., IV. Dönem Bitlis üyeliği ve TBMM I. Dönem Bitlis milletvekili olarak görev yapmıştır.

Ahmet Fevzi Baysoy

Nakşibendi tarikatı postnişini ve Erzincan temsilcisidir. Erzurum Kongresi Erzincan temsilciliği, Kongreye iştirak eden 63 delegeden 40’ının oyunu alarak, “Heyet-i Temsiliye” azalığına seçilmiştir. Sivas Kongresi Delegeliği ve Heyet-i Temsiliye üyeliği yapmıştır. TBMM I.Dönem Erzincan milletvekilliği yapmış ve Şeriyye, Evkâf, İrşat ile Tapu Kadastro komisyonlarında çalışmıştır. İstiklal Madalyası sahibidir.

Bekir Sami Kunduh

Türkiye’nin ilk dışişleri bakanı olma unvanını taşıyan siyasetçi ve diplomattır.

Hacı Musa Bey

Bitlisli Seyyid bir aileye mensup Mutki Aşireti Reisleri’nden Hacı Musa Bey Osmanlı paşalarındandır. Kurtuluş Savaşı döneminde kendisinin nüfuzundan yararlanılmıştır ve Mutki’li Aşiret Reisi olarak bahsedilmiştir.

İbrahim Refet Bele

Türk asker ve siyasetçi. Kurtuluş Savaşı’na katılan ilk beş generalden birisidir Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş yıllarında İçişleri Bakanlığı, Millî Savunma Bakanlığı görevlerinde bulunmuştur.

Mustafa Vasıf Karakol

Türk asker ve siyaset adamı. İstanbul’un işgali üzerine ilk gizli direniş örgütü olan Karakol Cemiyeti’ni kurmuş, Son Osmanlı Meclisi Mebusanı (1920) ve TBMM 1. Dönem’de milletvekilliği yapmıştır.

Mazhar Müfit Kansu

Türk devlet adamı, vali, milletvekili ve yönetici. Gelibolu İdadisi Öğretmenliği, Edirne İdadisi Tarih Öğretmenliği ve Müdür Yardımcılığı, Edirne İl Maiyet Memurluğu, Havsa, Çorlu, Uzunköprü ve İskeçe Kaymakamlıkları, Gümülçine Sancağı, Lazistan (Rize), Mersin, İzmit, Balıkesir Mutasarrıflıkları, Bitlis ve Mamüratü’l-Aziz (Elaziz) Valilikleri, Erzurum Kongresi Bitlis Delegeliği, Sivas Kongresi Hakkâri Temsilciliği, Heyiet-i Temsîliye Üyeliği, Ziraat Bankası Yönetim Kurulu Üyeliği, Osmanlı Meclis-i Mebusan IV. Dönem Hakkâri Mebusluğu, TBMM I. Dönem Hakkâri, II., III., IV. ve V. Dönem Denizli, VI. ve VII. Dönem Çoruh (Artvin) Milletvekilliği, I. Dönem Dâhiliye, Nâfıa, Tetkik-i Hesâbât ve Divân-ı Muhâsebât Encümeni Reislikleri, Yozgat İstiklal Mahkemesi Üyeliği, II. Dönem 1. Şube Başkanlığı, Şark İstiklal Mahkemesi Başkanlığı, Tetkik-i Hesâbât Komisyonu, Divân-ı Muhasebât Komisyonu Başkanlığı, VI. Dönem Meclis Hesaplarını Tetkik Komisyonu Başkanlığı, IV. Dönem Parlamentolar Türk Grubu Kurucu Üyeliği ve Saymanlığı yapmıştır.

Ömer Mümtaz Tambi

Osmanlı Meclis-i Mebusanı’nın III.döneminde Ankara milletvekili olarak görev yaptı. Mondros Mütarekesi sonrası ve Yunanların İzmir’e çıkması üzerine Kurtuluş Savaşı’na katılmıştır. Sivas Kongresi’nde Heyet-i Temsiliye’ye üye seçildi. Son Osmanlı Mebuslar Meclisi’ne de Ankara’dan milletvekili seçildi. Meclisteki Kuva-yi Milliye’yi destekleyen milletvekillerince kurulan “Felah-ı Vatan” grubu içinde yer aldı. İstanbul’un işgali ve meclisin dağılması üzerine Anadolu’ya geçerek Ankara’da toplanan TBMM’ne katıldı ve I.ve II. dönem Ankara milletvekili olarak görev yaptı.

Hüsrev Sami Kızıldoğan

İttihat ve Terakki Cemiyeti Dış Merkezi Üyeliği, 8. ve 17.Topçu Alay Yaverliği, 33.Cebel Taburu 2. Bölük Kumandanlığı, İstanbul I. Remont Encümeni Üyeliği, Teşkilât-ı Mahsusa üyeliği, Sivas Kongresi Eskişehir Delegeliği ve Heyet-i Temsiliye üyeliği, Çiftçilik, TBMM I. Dönem Eskişehir, V. ve VI. Dönem Kars Milletvekilliği, Isparta İstiklal Mahkemesi Üyeliği, Yeşil Ordu Cemiyeti Kuruculuğu yapmıştır.

Hakkı Behiç Bayiç

TBMM 1. dönemde mebusluğu ve bu dönemde kurulan I. İcra Vekilleri Heyeti’nin ilk aylarında vekillik görevi yapmış bir Türk siyaset adamıdır. Mustafa Kemal Paşa’nın 1920 sonunda taktik düşüncelerle kurdurduğu Türkiye Komünist Fırkası’nın umumî kâtipliğini (genel sekreter) yapmış olması ile tarihe geçmiştir.

Mustafa Soylu

Nâfıa Kalemi Kâtipliği, Niğde Muhasebe Kalemi Başkâtipliği, Maârif Dairesi Muhasebe ve Tahrirat Başkâtipliği, Dârü’l Hilâfe Medresesi Öğretmenliği, Sivas Kongresi Niğde Delegeliği ve Heyet-i Temsiliye üyeliği, TBMM I. Dönem Niğde Milletvekilliği yapmıştır.

Süleyman Servet

Salihzade ailesinden olup Trabzon eski milletvekildir.