Tarih Nedir? Tarihin Tanımı ve Özellikleri

Tarih nedir? Tarih en kısa tanımıyla bir bilimdir. Türk Dili Kurumu’nun hazırladığı sözlüğe göre Tarih nedir? sorusu şöyle yanıtlanmıştır. Tarih toplumları, milletleri, kuruluşları etkileyen hareketlerden doğan, olayları zaman ve yer göstererek anlatan, bu olaylar arasındaki ilişkileri, daha önceki ve sonraki olaylarla bağlantılarını, karşılıklı etkilenmeleri, her milletin kurduğu medeniyeti inceleyen bilimdir.

Tarih nedir? sorusu üzerine başka bir tanım ise şöyledir. Tarih, geçmişi anlamak, bugünü açıklamak ve yarına ışık tutmak için geçmiş dönemlerde yaşayan insan topluluklarının yaşayışlarını, yaratmış olduğu kültürlerini, birbirleriyle olan ilişkilerini yer ve zaman göstererek inceleyen, nedenleri, sonuçları ve yorumlarıyla günümüze aktaran bilimdir.

Tarihin ne olup olmadığı konusu tarihin diğer bilimlerle ilişkisi irdelenmeden açıklığa kavuşturulması zor bir konu olarak görülmektedir. Bu noktada tarihi daha iyi anlayabilmek için tarihe yardımcı bilimler başlıklı yazımızı inceleyebilirsiniz.

Tarih Nedir? Sorusunun Yanıtı

Tarih Nedir? sorusu uzun zamandır tarihçiler tarafından tartışılmış ve yanıtı aranmış bir sorudur. Tarih Nedir? Tarih bilimi için en temel sorulardan birisidir. Bu önemli soruya yanıt vermeye çalışan tarihçileri ve araştırmacıları sizler için derledik. İşte Tarih Nedir? sorusuna verilmiş yanıtlar;

William Henry Walsh’a Göre Tarih Nedir?

Tarih, geçmişle ilgilenmeye insanoğlunun geçmişte ilk göründüğü zamanla başlar. Tarihin esas meşguliyeti beşerî tecrübe ve faaliyetlerdir. Elbette tarihin sadece insanoğlunun ne yaptığı ve neler çektiğini kaydetmekle kalmadığı, ayrıca geçmişte kayda değer sayıda doğal olayları da depremler, seller, kıtlık ve benzeri olaylar kaydettiği doğrudur. Fakat tarihin bu olaylarla ilgilenmesi son derece tâlî mahiyettedir. Çalışmasının hiçbir noktasında, tarihçi doğayı sırf onu ele almış̧ olmak için ele almaz; doğa üzerinde sadece insani faaliyetlerin bir arka planı olarak durur. Tarihçi doğal olaylardan söz ediyorsa, bunun nedeni, söz konusu olayların, tarihçinin tecrübelerini tasvir ettiği kadın ve erkeklerin hayatları üzerinde etkiye sahip olmasıdır. Olayların böyle etkileri olmasaydı, tarihçi onlardan söz etmezdi.

Zeki Velidî Togan’a Göre Tarih Nedir?

Tarih ilmi insanların zaman ve mekân çerçevesinde ortaya çıkardıkları gelişim hadiselerini, bunların şuursuz ilkel hallerinde, tabiat esirleri yahut toplumsal bir vücudun parçaları ve toplulukları sıfatıyla yaptıkları fiillerinde ortaya çıkmaları itibariyle ve toplum hayatında mevzuu bahis ayrı hallerde rol ve önemleri tayin ve tespit edilen psikofizik etkenlerin teşkil ettiği ilmî bağlılıklar çerçevesinde araştırır ve tasvir eder.

Edward Hallett Carr’a Göre Tarih Nedir?

Tarih, insanlar zamanın geçişini mevsimlerin döngüsü, insanın ömrü gibi doğal süreçlerin terimleriyle değil de insanın bilinçli olarak içine karıştığı ve bilinçli olarak etkileyebildiği belli olay dizilerinin terimleriyle düşünmeye başladığı zaman başlar. Tarih, insanın aklını kullanarak, çevresini anlamak ve onu etkilemek için yaptığı uzun mücadeledir.

Tarih Nedir? Kitabı (pdf)

Tarih Nedir? Edward Hallett Carr tarafından 1961 yılında yayınlanmış bir kitaptır. 1892’de doğan  ve 1982’de ölen İngiliz yazar Edward Hallett Carr orijinal adı What is History? yani Tarih Nedir? kitabını tarihin ne olduğunu merak eden herkes için yazmıştır. Tarih Nedir? kitabında özellikle tarih olguları ve tarihin nesnelliğinin tartışıldığı bölümler ilgi çekicidir. Tarih Nedir? kitabı pdf olarak indirilebilir durumdadır.

Not: Tarih Nedir? kitabını pdf olarak indirmek isterseniz aşağıdaki görsele tıklayabilirsiniz.

William Henry Walsh’a Göre Tarih Nedir?

Tarihçi neyi tahkik etme peşindedir ve neyi keşfetmeyi beklemektedir? Meseleye yaklaşımın belki en iyi yolu bunları sormaktır. Akla gelen ilk cevap, tarihçinin geçmişin zihnî olarak yeniden inşâsını amaçladığı şeklindeki malum cevaptır. Kendi içinde bu yeniden inşâ amacının, tarihin ayrı bir bilgi dalı olarak sınırlarını çizip durumunu belirlemeye yarayacağı düşünülebilir. Doğal bilimlerin çevremizdeki dünya ile meşgul olduğu varsayımı açıktır. Bu bilimler sahip olduğu veriler bakımından duyu-algılamasına (sense perception) dayanır. Tarih ise aksine, geçmiş ile meşgul olur ve bu münasebetle hatırada yer alan şeyler (memory-impressions) tarihin hammaddesinin vazgeçilmez bir parçasını oluşturmak durumundadır. Ama aslında tarih ile doğal bilimler arasındaki zıtlık o kadar da keskin değildir. Birinci olarak, bilim adamının, hâl (şimdiki zaman) üzerinde geçmişi dışarıda tutma pahasına durduğu doğru değildir.

Yine, tarihin, kayıtsız şartsız, geçmişin incelenmesi olduğu yönünde iddiada bulunulamaz. Normal anlaşıldığı şekilde tarihin, hiçbir şekilde dikkate almadığı geçmişe ilişkin geniş dönemler mesela, insanın şu andaki olduğu yaratık türü gibi bir şeye tekâmül etmesine takaddüm eden tüm devirler vardır.

Oral Sander’e Göre Tarih Nedir?

Tarihin konu birimi olan tarihi olayla fizik ve doğa bilimlerinin yöntemlerinden olan sıkı bir tümdengelim ya da tümevarım ile tam kavranamıyor. Çünkü bu bilimlerin ilgilendiği konunun doğruluğu deney ile ortaya konur; tarihte ise, fizikçinin anladığı anlamda, deney yapılamaz.

Gülen Karabağ’a Göre Tarih Nedir?

Deney ve genelleme yapılamaması nedeniyle tarih geleneksel olarak edebiyat, güzel sanatlar vb. gibi beşeri bilimler arasında sayılagelmiştir. Beşeri bilimlerin temelindeki ilke, pratik yol gösterici sonuçlar çıkarmak değil, insanlığın düşündükleri ve yaptıklarının değerli kabul edilerek, tanınması ve korunmasıdır. Geçmişteki olayların yeniden inşa edilmesi dikkate değer bir çabadır. Tarihçi; edebiyatçı, sanat tarihçisi, halk bilimci vb. gibi kültürel mirasın aktarıcısıdır. Tarihsel mirası tanıtarak ve koruyarak insanlığı anlamamıza yardımcı olur. Stanford bunu açıklamak için ‘at örneği’ni vermektedir. Bir atı bir fizikçi, bir zoolog, bir veteriner, bir ekonomist, bir kimyacı, bir ressam incelerse, hepsi de atı farklı ve kendi bakış açılarından görecek ve tanımlayacaklardır. Oysa tarihçi hem ata, hem atın sahibine, hem atın içinde bulunduğu olaya, döneme, mekana, hem o olayın ilişkili olduğu diğer olaylara, kısacası resmin bütününe anlam vermeye çalışacaktır. Çünkü tarih bu deneyimin tüm yönleriyle ilgilidir.

Mahmut Enes Soysal’a Göre Tarih Nedir?

Tarihin sosyal bilimler alanı içinde özel ve önemli bir yeri vardır. Bugün dünyada başlı başına bir alan olarak kabul edilmekte ve öğretim kurumlarında okutulmaktadır. Kendine özgü felsefesi ve özellikleri ile tarih öteki sosyal bilim dalları ile yakın ilişki içindedir. Hatta tarih ile öteki sosyal bilim dalları, özellikle psikoloji ve sosyoloji arasında ilişkiler vardır. Birçok tarihçi, tarihi sosyal bilimlerden ayırmak istemektedir.

Onlara göre, tarih, olayları özellikleri ile tek inceler; sosyoloji ise genellemelerle ilgilidir. Oysa tarihçiler genellemelere varırlar; ancak onlarınkiler sosyolojideki genellemelerden farklıdır. Ayrıca, tarihte genellemeler de kendi aralarında farklılıklar gösterir. Kavramlaştırma düzeyinde genellemeler olabildiği gibi, düşünme süreci içinde daha geniş kapsamlı genellemeler de bulunur. Tarih ise sosyolojinin amaç ve ilkeleri bakımından farklılaşmaktadır. Örneğin, sosyoloji, kavramları açıklayabilmek için gerçeğe dayanan bilgileri toplarken; tarih, bilgileri yani gerçekleri açıklayabilmek için kuramları kullanmaktadır. Başka bir deyişle, tarih kuramların ampirik (tecrubî) yönden geçerliğini ortaya çıkarmaya yönelik çalışmaları, sosyoloji ise kuram geliştirmeye dönük ampirik çalışmaları içermektedir. Sosyal bilimlerin en önemli dallarından birini teşkil eden aynı zamanda insan etkinliği ve beşerî anlayışı da konu edinen tarih ilmî sosyal bilimler içinde çok ayrıcalıklı bir yere ve öneme sahiptir. Çünkü sosyal bilimlerin yerel ve millîlik boyutları ya da vasıflarının ortaya konulmasında en önemli işlevi tarih ilmî üstlenmiş durumdadır.

Robin George Collingwood’a Göre Tarih Nedir?

“Tarih” diyor Bury, ‘Bir bilimdir ne eksik ne fazla.’ Belki eksik değil: bu sizin bir bilimle ne kastettiğinize bağlı. “Galeri” denildiğinde “resim galerisi”, ya da “film” dendiğinde “sinema”nın anlaşılması gibi, “bilim” deyince de akla doğa biliminin geldiği kaba bir kullanımı vardır.

Savaşlar ve devrimler ve tarihin üzerine eğildiği diğer olaylar, tarihçilerce, bilimsel kesinlikle incelenmek için laboratuvar koşulları ilgilendiren türden olayları gözlemlemek için zahmetli ve pahalı yolculuklar yaparlar, çünkü onların gözlem standartlan uzman olmayan tanıkların betimlemeleriyle tatmin olmalarına elvermeyen türdendir; fakat tarihçiler savaşların ve devrimlerin süregitmekte olduğu ülkelere gezilere çıkamazlar. Ve bunun nedeni tarihçilerin doğa bilimcilerden daha az enerjik ya da cesur olmaları ya da bu tür gezilerin maliyetini daha az karşılayabilmeleri değildir. Bunun nedeni, bu tür gezilerle öğrenilebilecek olguların, tıpkı bir savaş veya bir devrimin kasti tahrikiyle öğrenilebilecek olgular gibi, tarihçilere bilmek istedikleri herhangi bir şeyi öğretmeyeceğidir.

Gözlem ve deneye dayalı bilimler bu bakımdan birbirlerine benzerdirler, yani onların amaçları belli türden bütün olaylardaki sürekli ya da yinelenen özellikleri ortaya çıkarmaktır. Fakat tarihçinin böyle bir amacı yoktur. Bunun nedeni gözlem ve deneye dayalı bilimlerin ve tarihin başka şekillerde oluştuğudur. O halde tarih bir bilim, fakat özel türden bir bilimdir. İşi gözlem alanımız içine girmeyen olayları incelemek, bu olayları gözlem alanımıza giren ve tarihçinin ilgilendiği olayların “kanıt”! dediği bir başka şeyden yola çıkıp, çıkanımsa bir şekilde incelemek olan bir bilimdir.

Sizce Tarih Nedir?

Ders: Tarih Ekibi olarak,

Tarih nedir sorusunu bir de size sormak istiyoruz!

Aşağıda yer alan linke tıklayarak sizce tarih nedir sorumuzu kısaca yanıtlamak ister misiniz?

Tarih Sizce Nedir?

Tek yapmanız gereken yukarıdaki butona tıklayarak tek soruluk formu doldurup bize göndermek. Merak etmeyin bu form hiç uzun değil, yalnızca bir iki dakikanızı ayırmanız yeterli.

Tarih nedir sorusunu siz yanıtlayın, biz yayınlayalım! Böylelikle tarihin temel sorularından biri olan Tarih nedir sorusuna hep birlikte yanıt bulmaya çalışalım.