Sanayi Devrimi Nedir? Sanayi Devrimi’nin Nedenleri ve Sonuçları

Bu yazımızda Sanayi Devrimi olarak bilinen olgunun analizi yapacaktır. Bu analizde öncelikle Sanayi Devrimi’nin tanımı ve tarihçesi araştırılacaktır. Sanayi Devrimi’nin ne zaman ve hangi mekanda ortaya çıktığı saptanarak Devrimin nedenleri ve oluşum süreci belirlenecektir. Sanayi Devrimi’nin nedenleri ve oluşum süreci belirlendikten sonra Devrim sonucunda ortaya çıkan kültürel ve ekonomik değişimler incelenecektir. Özetle Sanayi Devrimi’nin oluşum süreci ile ekonomik ve kültürel etkisini araştırmaya çalıştık.

Sanayi Devrimi, insanlığı toplumsal ve ekonomik olarak büyük bir değişime uğratmıştır. Bu kökten değişim yüzyıllar sonra bile dünyanın oluşumunu etkilemiştir. Bu değişimleri incelemek içinse öncelikle Sanayi Devrimi’nin tanımına ve oluşum sürecine bakmak gerekmektedir.

Sanayi Devrimi Nedir?

Sanayi Devrimi yeni güç kaynaklarının kullanımı sayesinde iş gücünde, toplumsal yapıda üretim hızında, üretim yapısında ve ekonomide oluşan olumlu değişiklerdir. Sanayi Devrimi, on yedinci yüzyılın başlarında İngiltere’de başladı. İngiltere ve İskoçya’yı birleştiren Birlik Yasası, iç ticaret engelleri olmaksızın uzun süreli bir iç barış ve iç serbest pazar dönemi başlattı. İngiltere, güvenilir ve hızlı gelişen bir bankacılık sektörüne, anonim şirketlerin kurulmasına yönelik düz ve ileriye dönük bir yasal çerçeveye, hukukun üstünlüğünü yürüten modern bir yasal çerçeve ve sisteme, gelişmekte olan bir ulaştırma sistemine sahipti. 1700’lü yılların ikinci yarısında, Büyük Britanya Krallığı’nın ekonomisi, sanayinin hakimiyetinde ve makine imalatında yerini almaya başladı.

Tekstil endüstrilerinin mekanizasyonu, demir üretim tekniklerinin geliştirilmesi ve rafine kömürün kullanımının artmasıyla başladı. Başladıktan sonra hızla yayıldı. Ticari genişleme, geliştirilmiş yolların ve demiryollarının getirilmesiyle sağlandı. Buhar gücünün (öncelikle kömürle beslenen) ve motorlu makinelerin (çoğunlukla tekstil üretiminde) tanıtılması, üretim kapasitesindeki çarpıcı artışlara destek olmuştur.

Sanayi Devrimi’ni Hazırlayan Koşullar

İlk Sanayi Devrimi, 1850’lerde, sanayi ve ekonomik ilerlemenin, buharla çalışan gemiler, demiryolları ve daha sonra on dokuzuncu yüzyılda içten yanmalı motor ve elektrik enerjisi üretimi ile ivme kazandığında, İkinci Sanayi Devrimi’ne karıştı. Çelik, çoğu zaman, 1850’li yılların başından itibaren İkinci Sanayi Devrimi’ni karakterize ettiği söylenen, endüstriyel seri üretim için yeni alanlardan ilki olarak geçmektedir. Bu ikinci Sanayi Devrimi, kimya endüstrilerini, petrol rafinasyonu ve dağıtımını da içerecek şekilde giderek artmıştır.

Elektrik endüstrileri ve yirminci yüzyılda, otomotiv endüstrileri ve İngiltere’den Amerika Birleşik Devletleri ve Almanya’ya teknolojik liderlik bir geçiş ile damgasını vurdu. Hidroelektrik enerji üretimine başlanması 1890’lı yıllardan başlayarak kömürden yoksun Kuzey İtalya’nın hızla sanayileşmesini sağlamıştır. Ekonomik petrol ürünlerinin artan mevcudiyeti de kömürün önemini azaltmış ve sanayileşme potansiyelini daha da genişletmiştir. 1890’lı yıllarda, bu alanlardaki sanayileşme, dünyanın önde gelen borsalarında demiryolu şirketi olan U.S. Steel, General Electric ve Bayer AG gibi şirketler gibi, dünya çapındaki yükselen küresel çıkarlarla ilk dev sanayi şirketlerini yarattı. Sonuçta kömür ve demir insanlığın en önemli kaynakları haline geldi. Geldi ama başka bir sorun daha var. İngiltere, kömür kaynağı olan tek yer değildi. Peki, neden Sanayi Devrimi, Çin’de ya da bu doğal kaynağı bol olan başka bir yerde başlamadı?

Sanayi Devrimi Neden İngiltere’de Başladı?

İngiltere’de sanayileşmenin başlamasının muhtemel nedenleri arasında şunlar vardır:

• Odun sıkıntısı ve uygun kömür yataklarının bolluğu
• Ticari fikirli aristokrasi; sınırlı monarşi
• Serbest girişim sistemi; sınırlı hükümet katılımı
• Gemileri korumak için güçlü bir donanma için ticari projeler için hükümet desteği
• Kuzey Amerika’da köleler tarafından üretilen ucuz pamuk
• Yüksek okur yazarlık oranları
• Hukuk kuralı; varlıkların korunması
• Değerli göçmenler (Hollandalılar, Yahudiler, Huguenotlar)

Sanayi Devrimi Nedenleri

16. yüzyıla kadar Avrupa kendi içinde geçirdiği savaşlar ve Osmanlı İmparatorluğu’nun büyük baskısı yüzünden gelişememiş bir kıtadır. Gelişemeyen Avrupa’nın para, gıda ve üretim sıkıntıları çok büyük sorunlar haline gelmeye başlamışlardır. Bir dizi zincirleme etki yapacak çok büyük bir kararla Avrupa açık denizlere açılmaya ve yeni kaynaklar keşfetmeye karar verir. Avrupa’nın attığı büyük adımı biz bugün Coğrafi Keşifler olarak adlandırıyoruz. Bu keşifler sayesinde Avrupa’ya büyük miktarda altın ve gümüş girmeye başladı. Tüm ülkeler zengin olmak istediği için (çünkü zenginlik gücü de beraberinde getiriyordu.) Coğrafi Keşifler’deki rekabet arttı. Rekabet arttıkça denizcilikte yeni yöntemler, denizcilerin daha az hasta olması için yeni tıbbi yöntemler geliştirilmeye başlandı bu sayede teknoloji gelişmeye başladı.

Gelişen teknoloji ile refah seviyesi ile doğru orantılı olarak nüfus arttı. Nüfus arttıkça, iş gücü fazlalaşmış oldu. En sonunda 1763’te James Watt tarafından bulunan buhar makinesiyle Sanayi Devrimi tetiklenmiş oldu. Buhar makinesi tekstil ve kömür sanayisinde kullanıldı. Daha sonra buharlı gemi ve tren icat edildi. Başka önemli gelişme ise büyük miktarlarda çelik üretimini sağlayan üretim süreçlerinin geliştirilmesiydi. Sanayi Devrimi insanlık tarihinin ikinci zirve noktası olarak kabul edilmiştir. Sanayi Devrimi ile birlikte batının hayat tarzı, ekonomisi ve hayat standartları kökten değişmiştir. Aynı zamanda dünya tarihinde ilk defa nüfus artışının olduğu bir yerde hayat standartlarındaki kalitenin arttığı görülmüştür.

Sanayi Devrimi dinamiklerini maddeler halinde özetleyecek olursak:

• Büyük Keşiflerin yapılması
• Avrupa’ya altın ve gümüşün akması
• Küçük şirketlere ve yeni fikirlere olan yatırımın artması
• Teknolojinin gelişmesi
• Nüfusun artması
• Şehirlere iş gücü akımı
• Teknik icatlar

Sanayi Devrimi Sonuçları

Sanayi Devrimi, daha büyük hacimde ve fabrikada üretilen malların çeşitliliğini getirdi ve özellikle orta ve üst sınıflar için birçok insan için yaşam standardını yükseltti. Ancak, yoksul ve çalışan sınıfların yaşamı zorluklarla dolu olmaya devam etti. Fabrikalarda çalışanlar için ücretler düşüktü. Çalışma koşulları tehlikeli ve monoton olabilirdi. Kalifiye olmayan çalışanların çok az iş güvenliği vardı ve kolayca değiştirilebildi. Çocuklar işgücünün bir parçasıydı ve çoğu zaman uzun saatler çalışmış ve makinelerin temizlenmesi gibi çok tehlikeli görevler için kullanılmıştır.

1860’ların başında, İngiltere’nin tekstil endüstrisindeki işçilerin yaklaşık beşte biri, 15 yaşından küçüktü. Sanayileşme, bazı zanaatkarların yerini makinelerin aldığı anlamına geliyordu. Buna ek olarak, kentsel, sanayileşmiş alanlar, kırsal kesimden gelen işçilerin akışına ayak uyduramamakta, yetersiz, aşırı kalabalık konutlar ve hastalığın yaygın olduğu kirli, sağlıksız yaşam koşulları ile sonuçlanmaktadır. Britanya’nın işçi sınıfı koşulları, hükümetin çeşitli emek reformları başlatması ve işçilerin sendika kurma hakkını kazanmasıyla birlikte, 19. yüzyılın ilerleyen kısımlarında kademeli olarak ilerlemeye başladı.

Sanayi Devrimi, uzun vadede, ülkelerdeki insanların yaşam standartlarının artmasına yardım etti. Fakat insan türünün, doğayı insan amacına ve insan imajına göre sömürmek için teknolojiyi kullanma gücü gibi muazzam bir şekilde arttığı bir dönemi de işaret etti. Doğal dünyanın ortaya çıkan yıkıcı tüketimi, son yıllarda, sürdürülebilir kalkınma ve doğanın sömürülmesine karşı çıkan eşit derecede güçlü karşı akımların ortaya çıktığı boyutlara ulaşmıştır.

Sermaye ve Emek Sorunları

Bir kişinin makine satın almak ve bir fabrika açmak için büyük bir sermayeye sahip olması gerekiyordu. Başarılı olanlar, daha fazla makine satın almak, daha büyük binalar inşa etmek ve daha büyük miktarlarda malzeme satın almak için üretimi arttırdı ve büyük miktarda kar elde etti. Böylece sermaye, öncekinden çok daha hızlı arttı. Bunların çoğu demiryollarına, buhar gemilerine ve dış ticaret geliştirmeye yatırım yapıyordu. Bu girişimleri kontrol eden adamlar İngiltere’de güçlü bir sınıf oluşturdular; Endüstriyel kapitalistler.

Kapitalistler hükümette bir ses elde etmek için mücadele etti. Daha iyi bir bankacılık, para ve kredi sistemine ihtiyaçları vardı. Ürünleri için pazar bulmak ya da pazar oluşturmak zorunda kaldılar. Fabrikalarını verimli bir şekilde çalışması için organize etmekte zorlanıyorlardı. Bu problemin yanında, artan rekabet yüzünden daha fazla kar yapmak zorundalardı.

Laissez-faire, İngiltere’deki esas alınan kuraldı. Bu da Fabrika sahipleri bu nedenle çalışma koşullarını istedikleri şekilde ayarlayabilirler demekti. Bunun sonucunda, işçiler için çalışma saatleri, ücretler, işsizlik, kazalar, kadın ve çocukların istihdamı ve barınma koşulları gibi ciddi sorunlar ortaya çıktı.

Çocuklar, makinelerin çoğunu yaşlılar gibi kolay bir biçimde kullanabiliyorlardı ve daha az ücret karşılığında işe alınabiliyorlardı. Çok sayıda insan korkunç koşullar altında günde 12 ila 14 saat çalıştı. Kötü besleniyorlar ve kötü giyiniyorlardı. Bu çocuk kölelerin yüksek ölüm oranı nihayetinde İngiltere parlamentosu işçiler ve çocuk işçiler için günlük tehlikeyi sınırlayan yasalar çıkarmaya başladı.

Sanayi Devrimi Kültürel Sonuçları

Sanayi Devrimi, yaşam şeklimizi değiştirdi. Yeni teknoloji sayesinde iletişim ve ulaşım inovasyonları yapıldı. Aynı zamanda insanların çalışma biçimlerini ve işlerini de değiştirdi. Sanayi Devrimi nedeniyle insanların yaşam standardı arttırılmış ve arzuları elde edilebilmiştir. İletişim ve ulaşım gelişti. Sanayi Devrimi’nden önce, insanlar çok sık seyahat etmezlerdi ve insanlar arasındaki iletişim daha zayıftı. Ama buhar motorunun gelişimi ile insanlar, seyahat etmeye ve daha hızlı iletişim kurmaya alışmış oldular. O dönem de gelişen bilim ve teknoloji sayesinde telefon ve telgraf icat edildi. İnsanlar artık daha güvenli ve çok daha hızlı bir biçimde iletişim kurabiliyordu. Bu süre içinde yaşam standardı arttı ve insanlar sanlar temel ihtiyaçlarını ve isteklerini bir arada karşılayacak duruma geldiler. İnsanlar kendilerine zaman ayırabilmeye başladı böylelikle refah seviyesi arttı.

Sanayi Devrimi, insanların yaşadığı yolu değiştirdi. Toplumsal düzenin en düşük noktasındaki insanlar bile, artık sadece hayatta kalabilmek için değil toplumsal düzende daha üst noktalara tırmanmak (daha güzel bir ev, bir araba, bir telefon almak vs.) için çalışmaya başladı. İnsan, yeni bir kültür yaratmaya ve eskiyi toz içinde bırakmaya başladı. Sanayi Devrimi sırasında iş hayatı da değişti. Teknolojik yenilikler nedeniyle insanlardaki işgücünün ve yeteneğin üretim için yeterli olmadığı ortaya çıktı. Her yerde olmasa da bazı alanlarda zor olan işleri makine yapmaya başladı ve işçilere bu makineyi yönetme görevi verildi. Ayrıca işçi kesimin yaşam standartları ve iş dünyasındaki hakları artmaya başladı. Gelen makineler birlikte çok az kişinin kalifiye eleman olmasına izin verildi. Bu sayede işçiler, kalifiye eleman olup iş dünyasında yükselebilmek için daha hırslı çalışmaya başladı. İşçiler, yüksek verimlilik oranlarına ve gelecek için devrim yaratan üretime sahipti.

Sanayi Devrimi ve Sendikalar

Sanayi Devrimi’nden önce, çiftçiler, gerekli işleri yapmak için daha fazla yardım olacak şekilde geniş ailelere sahipti. Tarım araçları icat edildiğinden, çiftçiler daha az yardım ile daha fazla üretebilirler, böylece aileler küçüldü. Fabrikalar, malları daha ucuza üretmenin yollarını geliştirdikçe, daha fazla kar yapmaya başladılar ve dağıtım ağları, fabrikanın yerel topluluktan daha geniş bir alana hizmet vermesiyle gelişti. Fabrikada üretilen ürünler, ev yapımı ürünler için geçerli olandan daha yüksek kalitede ve daha hızlı olabilecek yöntemlerle üretildi. Bazı fabrikalar, bitmiş bir ürünün sadece bir kısmını yaptıkları parçalarda uzmanlaştılar.

Böylece, karmaşık öğeler üretilmeye başladığında, bir sürü fabrika sadece diğer fabrikalara hizmet etti; yani, otomobiller için koltuklar, buzdolapları için elektrik motorları, kanepeler için özel malzemeler, cam, vidalar, çiviler, çelik kirişler, çimento, tuğlalar, standartlaştırılmış kereste, traktör şirketleri, jeneratörler vb. Bu tür fabrikalar nesiller boyu mevcut emeğin avantajından yararlandıktan sonra, dezavantajlı çalışan insan için konuşmak üzere sendikalar kuruldu. Güvenlik ve sağlık konusundaki ilk düşünceler tanıtıldı. Bu özellikle madenlerde göz önünde bulunduruldu. Sonra ücretler bir çekişme noktası oldu. Daha sonra iş günleri, fazla mesai ve üretim programları gibi şeyler tartışıldı. Çiftçiler gittikçe daha verimli hale geldikçe, daha azına ihtiyaç duyulduğundan, işçiler şehirlere taşındılar ve hizmetlerini fabrikalara ve işyerlerine sattılar. Şehirler büyüdü ve nüfus arttı.

Sanayi Devrimi Ekonomik Sonuçları

Sanayi Devrimi, ekonomik değişim ve büyümenin yolunu açtı. İnsanlar artık bir servet göstergesi olan fabrikalarda ve sanayilerde yatırım yapmaya başladılar. Şehirler, fabrikaların sağladığı ekonomik faaliyet etrafında gelişmeye başladı. Sanayi Devrimi, Avrupa’nın tarım toplumu tarzı düzeninin değişmesini sağladı.

Sanayi Devrimi, Avrupa’da yeni ekonomik noktalar yarattı. Bu noktalar ticaret, iş ve teknoloji merkezleri haline geldi. Daha fazla insan geldikçe ekonomi bu alanlarda büyüdü. Bu devrimin getirdiği fabrikalar ekonomik süper güçlerin ve bölgelerin yaratılmasına yol açtı. Sektörlerdeki yatırımlar, hisse kavramının ortaya çıkışı yeni bir ekonomi türü yarattı. Sosyoekonomik sistem, Sanayi Devrimi’nin getirdiği endüstrilere yapılan yatırıma dayanıyordu. Bu dönemde tüm sosyal sınıflar bu ekonomik değişim nedeniyle büyüdü. Bu Avrupa’daki servetin hızla artmasını sağladı ve yeni fabrikaların gelişimini ilerletti. Sanayi Devrimi’nin ekonomiyi kendi etrafına toplanmasıyla tarımın ekonomideki etkisi zayıfladı. Endüstri, ekonominin yeni şekli oldu.

Sanayi Devrimi’nin ekonomik değişimlerini maddeler halinde özetleyecek olursak:

• Birçok toplumdaki ekonomik faaliyetler tarımdan üretime geçerken, üretim evdeki geleneksel yerlerden ve küçük atölyeden fabrikalara kaymıştır.
• Nüfusun büyük bölümleri kırsal alandan, üretim merkezlerinin bulunduğu kasabalara ve şehirlere taşındı.
• Üretilen mal ve hizmetlerin toplam miktarı çarpıcı biçimde genişledi ve çalışan başına düşen sermaye oranı arttı.
• Yeni yatırımcı grupları, iş adamları ve yöneticiler finansal riskler aldı ve büyük ödüller kazandı.

Endüstri Devrimi

Sonuç olarak, Endüstri Devrimi olarak da bilinen Sanayi Devrimi’ndeki ekonomik, kültürel ve teknolojik değişiklikler bugün hala toplumumuzu etkiliyor dememiz mümkün. Mesela, buhar makinesi, montaj hattı ve benzeri yenilikler bugün hala kullanılmakta. Ayrıca, Sanayi Devrimi gelecekte oluşacak reformlar için bir model oldu. Halkın yaşam tarzında geçirdiği değişiklik, günümüz tarzına birçok yönüyle benzemekte. Sanayi Devrimi’nin bizi sosyal ve kültürel anlamda çok farklı yerlere götürdüğünü, ekonominin merkezini değiştirdiğini söylemek doğrudur. Bu değişimler yüzyıllar sonra günümüze iz bırakmayı başarmıştır bu yüzden insanlığın attığı en önemli adımlardan birisidir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Sanayi Devrimi Sonuçları Nelerdir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.