Kripto Para Nedir? Güvenli Mi? Yasal Mı? Yararları ve Zararları

Kripto Para nedir? Yapılan işlemleri güvenli kılmak için kriptografi yani gizleme ve şifreleme kullanan, gerçek paraya alternatif bir değişim aracıdır. Kripto para, dijital bir varlıktır, sanal bir araçtır.

Bu yazımızda blok zinciri teknolojisi ve kripto para arasındaki farkları, blok zinciri teknolojisinin kullanım alanları ile bu sistemlerin yasal olup olmadığına değindik. Ayrıca, Blok zinciri teknolojisi, ticaret açısından güvenilir bir kaynaktır. Blok zinciri teknolojisi, her türlü sanal ortamda paranın yerini alabilir. Blok zinciri teknolojisi, devletlerden bağımsız olarak bir ekonomiye sahiptir. iddialarını inceledik.

Blok Zinciri (Blockchain) Teknolojisi Nedir?

Blok zinciri Teknolojisi veya küresel alandaki dili ile “Blockchain”, ilk olarak 1990 yılların başında iki kriptografi uzmanı olan Stuart Haber ve Scott Stornetta’nın girişimleri ile temelleri atılmıştır. Günümüzde hemen hemen her alanda kullanılan Blok zinciri, güvenilir ve hızlı olması ile de dikkat çekmektedir. Blok zinciri teknolojisi genel olarak “bitcoin” ile karıştırılsa bile buradaki önemli olan husus şudur: Blok zinciri teknolojisi bir teknoloji türüdür. Bitcoin gibi “kripto paralar” ise bu teknoloji sayesinde ortaya çıkan terimlerdir. Blok zincir teknolojisi “Dağıtık Veri Tabanı” denilen bir veri tabanı kullanmaktadır. Bu veri tabanlarının özelliği ise o veri tabanını kullanan her bilgisayarda girilen veya çıkan verileri eş zamanlı olarak senkronize etmesidir. Bu veri tabanını kullanan en yaygın teknoloji Blok Zinciri Teknolojisi olmasına rağmen dünya üzerinde dağıtık veri tabanı kullanılarak geliştirilen birçok proje vardır.

Blok Zinciri ile Kripto Para Arasındaki Farklar

Kripto para ile blok zinciri arasında ne gibi farklar vardır? sorusunu yanıtlayalım. Blok zinciri teknolojisi bir teknolojidir. Bitcoin gibi “kripto paralar” ise o teknolojiyi kullanan bir alt teknolojidir. Bu yüzden de Blok Zinciri Teknolojisi ortaya çıktıktan sonra kripto paralar geliştirilmeye başlanılmıştır. Bitcoin’in bu kadar çok hızlı değerlenmesinin ardından gene Blok Zinciri Teknolojisiyle çalışan yaklaşık olarak 1300 tane alt kripto para projesi hayata geçirilmiştir. Bu alt kripto paraların bir kısmı devletler tarafından yapılmıştır. Bir kısmı ise gruplar tarafından yapılmıştır.

Kripto Para Nedir?

Kripto Para, apılan işlemleri güvenli kılmak için kriptografi (şifreleme) kullanan, gerçek paraya alternatif bir değişim aracıdır.

Günümüz dünyasında, insanların bireysel veya kurumsal alanlarda güvenilir ve hızlı çözümlere ihtiyacı vardır. Bunun bilicinde olan bankalar, sanal banka uygulamaları veya kişiye özel programlar oluşturmak gibi yeni yöntemler geliştirmişlerdir. Fakat bankalar tarafından geliştirilen bu tekniklerin kimi zaman hız, güvenilirlik veya maddi açıdan istekleri yerine getirememiştir. Bu olumsuz durumlara olarak 1990 yılında geliştirilmeye başlanan Blok Zinciri teknolojisi bankaların geliştirmiş olduğu bu teknikler için güçlü ve de iyi bir alternatiftir. Piyasa değeri gittikçe artan ve her geçen gün daha fazla insanın dahil olduğu blok zinciri (veya küresel adıyla “blockchain”) sistemi kendine özel ekonomisi ve de üst bir kuruluşa bağlı olmadığı için yatırımcı insanların ilk adreslerinden biri olmuştur.

Kripto Para Tarihçesi

Blok zincirini özel kılan etkenler birisi ise “Dağıtık Veri Tabanı” adı verilen türün ilk örneği olmasıdır. 1990 yılında başlayan bu Blok Zinciri Teknolojisi gittikçe gelişti ve 2009 yılında ise ilk kripto para olan Bitcoin duyuruldu. İlk çıktığında çok değersiz olan Bitcoin, 2 tane pizza almak için 10.000 BTC (Bitcoin para birimi) ödemek gerekiyordu. Fakat insanlar Bitcoin almaya başladıkça değeri artmaya başladı. Bu esnada Bitcoin’in çalışma prensibi olarak adlandırılan ve bu makalenin de konusu olan Blok Zinciri Teknoloji daha da ilerledi. Böylece “Dağınık Veri Tabanı” teknolojisiyle çalışan daha birçok farklı sistem geliştirildi. Bu sistemlerden bazılar ise üretim maksatlı kullanılan robotların arasındaki bilgi aktarımını sağlamak.

Kripto Para Birimleri

Bitcoin gibi başka kripto paralar bulunmaktadır. Hepsinin de birbirinden ayrılan farklı yönleri bulunmaktadır. Aşağıdaki önemli bir kaç kripto para birimi dışında altı bine yakın kripto para birimi olduğu bilinmektedir.

Bitcoin

Herhangi bir bankası veya resmi kuruluşu olmayan ve en çok kullanılan kripto para birimidir.

Ethereum

Akıllı sözleşmeleri kripto paralara ilk olarak yerleştiren Ethereum, işlevselliği artırmayı amaçlamıştır.

Litecoin

Taraflar arasında düşük maliyetle kripto para göndermeyi amaçlamıştır.

Stellar (XLM)

Ülkeler arası yapılan kripto para ticaretinin maliyetini ve süresini azaltmayı amaçlayan bir projedir.

Ripple

Diğer kripto farklı olarak bir merkeze sahip olmasıyla büyük şirketlerin veya bankaların kullandığı kripto para yöntemidir. Aynı zamanda belli bir merkezi olduğundan ötürü madencilik (mining) yapılamamaktadır.

Devletler Tarafından Geliştirilen Kripto Paralar

Devletler sahip oldukları bankalar ve para birimleri yüzünden kripto paralara adapte olan en geç oluşumlardan biridir. Günümüzde kripto paralara izin veren ülkeler olduğu gibi bizzat devletin kendisi tarafından geliştirilmiş kripto paralar vardır.

Rusya: Kripto Ruble’yi geliştiren Rusya, devlet kontrolünde kripto para ticaretine izin veren ilk ülke olmuştur. İşlemleri anlık olarak izleyebilen ve vergi tahsis eden Rusya’nın ardından diğer ülkelerden de bazı adımlar atılmaya başlanmıştır.

Çin: Çin hükümetinin geliştirmiş olduğu DCEP, blok zinciri teknolojisini kullanan bir kripto para türüdür. Çıkarılan bu paranın öncelikle ülkenin, ardından da tüm Dünya’da kullanılacağını düşünen Çinli ekonomistler, çalışmalarına devam etmektedirler. 2022 yılında piyasaya sürülmesi planlanmaktadır.

Amerika: Zamanında Bitcoin’i dolandırıcılık olarak niteleyen Jamie Dimon, Amerika Birleşik Devletleri merkez bankasının da desteğiyle JPM Coin’i geliştirdi. Ayrıca Facebook şirketinin kurucusu olan Mark Zukenberg de bir kripto para üzerinde çalışmaktadır.

Türkiye: İlk başta kripto paralara karşıt tavır sergileyen Türkiye, Türkiye Merkez Bankasının desteğiyle kripto para geliştirmeye başlamıştır. 2025 yılına kadar piyasaya sürülmesi planlanmıştır.

Kripto Para Madenciliği Nedir?

Bitcoin ve türevleri; altın, gümüş, elmas gibi çıkarılmamaktadır. Sanal ortamda çıkarılmaktadır. Yüksek özelliklere sahip bilgisayarlar tarafından bazı matematiksel işlemlerin belirli komutlara dönüştürülmesiyle Bitcoinler üretilmektedir. Problemin karmaşıklığı ile kazanılacak olan miktar doğru orantılıdır. Yani bilgisayarın çözdüğü işlem ne kadar zor ise kazanç da o kadar fazla olur. Fakat, bu işlemlerin zorluğu zaman kavramını da etkilemektedir. Zor işlemlerin çözümü çok fazla zaman almaktadır. Tam bu esnada ise devreye Blok Zinciri Teknolojisi girmektedir. Sanal madenlerden “çıkarılan” Bitcoinler, Blok Zinciri Teknolojisi sayesinde herkesle eş zamanlı olarak kaydedilmektedir.

Üstelik bu teknolojinin başka bir özelliği ise çıkarılabilecek olan maksimum maden değerinin sayısı belli olmasıdır. Dünya genelinde toplam 21.000.000 (21 Milyon) BTC bulunmaktadır. (Diğer kripto paraların ise maden rezervi değişiklik gösterebilir.) Kaynağın sınırlı olması ise gittikçe madenlerin zorlaşmasına yani “mining” denen işlemin daha uzun olmasına sebep olmaktadır. Ayrıca, kaynağın sınırlı olması belirli olması çıkarılan her bir BTC piyasa değerini artırmaktadır.

Kripto Para Cüzdanı Nedir?

Blok Zinciri kullanarak yapılan her bir işlem Blok Zincirine kaydedilmektedir. Blok Zincirinden ise sanal cüzdanlara veri girdisi veya çıktısı olarak yansımaktadır. Kripto para cüzdanı iki çeşit şifreye sahiptir:

a) İşlem gerçekleştirilirken kullanılan şifre (Cüzdan kimliği)
Herhangi bir cüzdana para göndermek için o cüzdanın kodunu bilmeniz gerekmektedir. Bu kodu internet bankacılığında kullanılan IBAN’a benzetmek mümkündür. Kripto para alırken veya satarken karşı tarafın cüzdan kimliğini bilmeniz gerekmektedir.

b) Sanal cüzdan için girilmesi gereken şifre (Özel anahtar)
Sanal cüzdan açıldığı anda cüzdanın sahibine verilen diğer şifre ise “Özel anahtar” denen koddur. Bu kodun paylaşılması halinde hesaptan her türlü işlem gerçekleştirilebilir. Bu şifre ise kimlik kağıtlarındaki T.C. Kimlik Numarasına benzetmek mümkündür.

Kripto para cüzdanı herkese açıktır. Fakat o cüzdanda işlem yapma hakkı özel anahtar adı verilen koda sahip olan kişilerindir. Bu kişiler dışında kalanlar hesabı görüntüleyebilir fakat hiçbir şekilde bir işlem yapamazlar.

Kripto Paralar Yasal Mıdır?

İlk çıktığında pek çok eleştiriye maruz kalan kripto para teknolojisi gerek ünlü iş adamları gerekse ülkeler tarafından sert eleştirilere maruz kalmıştır. Bunlarla birlikte blok zinciri teknolojisine tamamen nötr yaklaşanlarda olmuştur. Zaman içerisinde fikirleri aksi yönde değişen ülkeler veya yatırımcılar gerek Bitcoin gerekse kendi geliştirdikleri kripto paraları kullanmaya başlamışlardır. İlk başta sertçe tepki gösteren ülkelerden biri de Türkiye’ydi. Türkiye ilk başlarda bu sistemi yadırgadılar. Kimi ekonomistlere göre kripto paraların gücünün farkında oldukları için ekonomiye zarar gelmemesi için böyle davrandıkları söyleyen ekonomistler olmuştur.

Devletler haricinde ünlü yatırımcılar, iş adamları veya yöneticiler de kripto paralara şiddetle karşı çıkanlardan olmuşlardır. Fakat günümüzde çoğu ülke ve kişinin geliştirmiş olduğu kripto paralar bulunmaktadır. Sıcak bakan ülkeler olduğu gibi kesinlikle karşı çıkan, reddeden ülkelerde bulunmaktadır. Afganistan, Pakistan, Nepal, Cezayir, Mısır gibi ülkeler çok net bir şekilde karşı tavır almıştır. Hindistan, Kolombiya, Endonezya gibi ülkeler ise kripto para ve Blok Zinciri teknolojisini yasak olduğunu belirtmiştir fakat bu yasağı destekleyen hiçbir kanunu yürürlüğe sokmamışlardır.

Kripto Para Güvenli Midir?

Blok zincirine üye olduğunuz anda şahsınıza özel bir sanal kart oluşmaktadır. Bu sanal kartlarla yapılacak olan işlemler, sanal karta sahip olan herkesin bilgisayarında eş zamanlı olarak işlenmektedir. Bir bakıma, kimin kimden ne kadar para aldığı veya birine para gönderen kişinin ne kadar para gönderdiği eş zamanlı olarak bütün bilgisayarlarda görülmektedir. Bununla birlikte bir hırsızlık veya sanal ortamdan bilgilere zorla erişilmesi (hack işlemi) durumunda, bilgileri tehlikeye giren kişinin hesabının geçmişi bütün kullanıcılarda olduğu için böyle bir durumun gerçekleşmesi ihtimali çok düşüktür.

Ayrıca bir hayli de zordur çünkü, blok zinciri teknolojisinde bir bilgiye erişmek için o bilgeye sahip olan bütün hesapların alt edilmesi gerekir. Kullanıcı sayısı her geçen gün daha artan bir platform için böyle bir durumun yaşanması da gün geçtikçe zorlaşmaktadır. Güvenli olmasından ötürü birçok kişi, kurum veya kuruluş blok zinciri kullanımına yönelmiş bulunmaktadır. Kripto paralar olarak geçen ve en önemli örneklerinden biri olan Bitcoin, Dünya’daki en fazla kullanıcı kripto paradır. Bu yüzdende verilerin çalınması çok zordur. Fakat, Bitcoin kadar çok kullanıcıya sahip olmayan diğer kripto paralar ise “%51 Saldırı” adı verilen bir sisteme sahiptir. Bu sisteme göre sahip olunan bilgisayarların yarısı bile ele geçilirse bir şey yapılmaz. Ama ele geçirilen bilgisayar sayısı %51 olduğunda bütün bilgisayarlara gönderilen bir komut ile hepsi eş zamanlı olarak güvenlik amacıyla kapatılır. Böylelikle saldırı bitene kadar bütün veriler kontrol altına alınmış olur.

Kripto Para Alım – Satımı Güvenli Mi?

Alışılageldiği üzere para karşılığı alınan her türlü hizmetin ve/veya mülkün belirli bir şahıs tarafından, belirli bir şahıssa satıldığını doğrulayan 3. Bir kişi olmuştur. Bu 3. kişilere ise Tapu İdaresi veya noter denilmektedir. Blok Zinciri Teknolojisini bir alım veya satım durumunda her iki taraf için özel matematiksel kodlar üretmektedir. Üretilen bu kodların kırılması ise nerdeyse imkansızdır. Her ne kadar kripto paralarla ticaret etmek ucuz olsa da böyle alım satımlarda bilgilerin koda dönüşmesini sağlamak çok zordur. Masraf kısmından kasıt ise budur.

Kripto Paraların Yararları ve Zararları

Öncelikle kripto paraların yararları var mıdır? Var ise nelerdir? sorusunu yanıtlayalım. kripto paraların yararlarını sıralamamız gerekirse başa güvenlikli olması yazılabilir. Bununla birlikte hızlı ve özgür bir platform olması da eklenebilir. Böyle bir platformun getirdiği yararlar elbette ki bankaların işlerini zora sokacaktır. Onlara yeni düzenlemeler yapılmasını zorunlu kılacaktır.

İkinci olarak Blok zinciri teknolojisinin eksik yanları var mıdır? sorusunu yanıtlayalım. Kripto para her ne kadar güvenli ve hızlı olsa da eksik yanları bulunmaktadır. Bu eksiklere maden çıkartırken uzun sürmesi denebilir. Ayrıca, bütün bilgisayarlarda eş zamanlı olarak senkronize etmek için çok büyük ve maliyetli bilgisayarlar gerekmektedir. Bunların çözümü içinse sistemin biraz daha geliştirilmesi gerekmektedir.

Kripto Para Gerçek Paranın Yerini Alabilir Mi?

Kripto para teknolojisi sanal ortamlarda veya gerçek hayatta paranın yerini alabilir mi? sorusunu yanıtlayalım. Bu soruya cevap bulmak için öncelikle Blok Zinciri Teknolojisini ve bunun bir sonucu olarak ortaya çıkan kripto paraların ekonomiyi, borsayı ve bankaları nasıl etkilediğine değinmek gerekmektedir. Bankaların bu gelişen kripto para sistemine adapte olmasını gerektiğini söyleyen ekonomistler, adapte olamayanların ise çok büyük sorunlarla karşılaşacağını belirtmektedir.

Günümüz itibariyle 1 BTC yaklaşık olarak 111.360 Türk Lirasıdır. (29.10.20 18:29) Fiyatın bu denli yüksek olmasından ötürü gündelik alışverişlerin Bitcoin üzerinden yapılması çok zordur. Fakat Bitcoin ve de Blok Zinciri Teknolojisi ilk çıktığında alışveriş yapmak mümkündü. 22 Mayıs 2010 yılında bir adam 10.000 BTC karşısında iki adet pizza almıştır. Bu tarih ise Dünya Pizza Günü olarak her yıl kutlanmaktadır. Alışveriş konusuna geri dönersek Bitcoin’in ilk çıktığı tarihten değerlenmeye başladığı 2012 yılına kadar gündelik alışveriş Bitcoin ile yapılabilmektedir. Günümüzde ise Bitcoin, gerek Türk Lirası gerekse Amerikan Doları karşısında daha değerli olduğundan ötürü gündelik alışveriş için uygun değildir. Fakat her iki tarafında rızası olduğu sürece büyük bütçeli alışverişler yapmak mümkündür.

Kripto Para Teknolojisi Dünya’yı Değiştirebilir Mi?

Blok Zinciri teknolojisi dendiğinde akla gelen ilk şeyler birisi kripto paralar olsa da Blok Zincirinin alt yapısını oluşturan “Dağıtık Veri Tabanı” daha önemlidir. Verileri, bu teknolojiyi kullanan bütün bilgisayarda eş zamanlı olarak senkronize eden bu teknoloji güvenli ve hızlı olması dışında kontrol maksatlı başka bir üst kuruluşa ihtiyaç duymadığından ötürü çok hızlı bir şekilde, her yerden, herhangi bir ücret ödemeden yapılabilmektedir. Hem bu kadar hızlı ve güvenli hem de ucuz olan böyle bir teknolojiyi veri aktarımının olduğu her alanda kullanılabilir. (Tabi böyle bir durum için çok kuvvetli donanımlara sahip bilgisayarlar kullanılmalıdır.) Dünya değiştirebilecek güce sahip olsa bile şu anda pek olası görülmemektedir. Sistemin biraz daha geliştirilip daha fazla insan veya ülke tarafından tanınması gerekmektedir.

Kripto Paraların Önemi

Blok Zinciri ve de onun alt teknolojileri olan kripto paralar, insanlık için paranın keşfi kadar önemlidir. Sahip olduğu gücü kullanarak eski kalıplaşmış ticaret kalıplarını yıkarak hem alan için de hem de satan taraf için dolandırılma riskini sıfıra indirmektedir. Her ne kadar karmaşık bir yapıymış gibi gözükse de gerek güvenlik gerekse hızlılık bakımından ticaret ve şeffaflığın gerektiği her yerde kullanılabilir. Bu teknolojinin daha da çok yaygınlaşması için devletlerin objektif bir şekilde araştırıp destek olmaları gerekmektedir. Böyle bir alana yatırım yapmadan önce ise çok iyi bir araştırma yapılarak her şeyiyle sistem kavranmalı ve yatırım yapılmalıdır.

Blok zinciri teknolojisi sadece ticaret ile sınırlı olmayarak her alanda güvenilir bir kaynaktır. Blok zinciri her alanda gerçek paranın yerini alabilme potansiyeli vardır. Fakat bunun için ülkelerin bu teknolojiyi tanıyıp uygun olan vergilendirmeleri yapmaları gerekmektedir. Blok zinciri çoğunlukla devletlerden bağımsız olsa da bizzat devletlerden tarafından geliştirilmiş kripto paralar bulunduğundan bütün kripto paralar devletlerden bağımsızdır gibi bir yargıyı savunmak yanlıştır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Para Nedir? Paranın Tarihi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.