İznik Konsili Nedir? Alınan Kararlar Nelerdir?

İznik Konsili nedir? Roma İmparatoru I. Konstantinos döneminde kiliselere bağlı tüm piskoposların katılımıyla 325’te İznik’te gerçekleşen ve Hıristiyanlık ile ilgili kararların alındığı toplantıdır.

Hristiyan dini üzerinde büyük etkileri olan iki İznik konsili de din içerisindeki birçok çatışmayı çok geçmeden engelleyerek dinin daha da hizipleşmesini engellemiştir. Dinin merkezi otoritesini arttırarak dinin sürekliliği açısından önemli kanonlaşmayı sağlamıştır.

İznik Konsili Nedir?

Günümüzde dünyada en çok takipçiye sahip din olan Hristiyanlık 1. yüzyılda sadece Levant bölgesinde yayılmıştır. Roma İmparatorluğu altında yaşayan küçük bir azınlık tarafından inanılan bölgesel bir dindi. İsa’nın öğretileri ve vahiyleri etrafında şekillenen din İsa’nın çarmıha gerilmesinden sonra Doğu Akdeniz ve Anadolu kıyılarında hızlanarak yayılmaya başladı. İlk dönemlerinde hem Yahudi hem de Romalı otoriteler tarafından baskılara ve zulümlere maruz kalan Hristiyanlık, Büyük Konstantin’in 313 yılında yayınladığı Milano Fermanı ile İmparatorluk tarafından kabul gören bir din olmuştur. Konstantin’in girişimleriyle İmparatorluğun resmi pagan dininin yerini almaya başlamıştır. Bu dönemde Hristiyanlığın giderek daha da geniş bir kitleye ulaşması sebebiyle dinin yapısı hakkında birçok anlaşmazlık ortaya çıkmıştır.

Büyük Konstantin’in neden Hristiyanlığı kabul ettiğine dair birçok görüş olsa da döneminin tarihçileri tarafından 312 yılında Milvian Köprüsü savaşı sürecinde rüyasında İsa Mesih’i gördüğü ve askerlerinin kalkanlarına İsa’nın sembolünü çizmelerini emrettiği yazılmıştır. Konstantin bu savaş sonrasında pagan inancını tamamen bırakmamış olsa da Hristiyanlığın birçok elementini pagan inancıyla harmanlar. Milvian Köprüsü savaşında tetrarşinin bir imparatoru olan Maxtentius’u öldüren Konstantin, 324 yılına kadar imparatorluğun diğer kısımlarını egemenliği altına alır. Tetrarşiyi kaldırarak tek egemen olan Konstantin bundan bir yıl sonra 325 yılında Hristiyanlığın geleceğini belirlemek ve imparatorluğun resmi dini olacak olan Hristiyanlık içindeki anlaşmazlıkları çözmek adına birçok dini yetkilinin çağırıldığı ilk İznik Konsilini düzenler.

Birinci İznik Konsili ve Alınan Kararlar

İlk konsilin en önemli konuları İsa Mesih’in tanrılığının sorgulanması ve Hristiyan inancının kanonlaştırılmasıdır. Dönemin İskenderiye Kilisesi’nin papazı Arius ve piskopos Alexander arasındaki görüş farklılığı konsiline taşınmıştır. Konsilin en büyük sorunu olmuştur. Arian tartışması olarak bilinen bu tartışma İsa’nın kutsal üçlüden Oğul olmasının ve Tanrı olan Baba’yla ilişkisinin ne olduğu üzerinedir. Alexander kutsal üçlüden Oğul’un gerçek Oğul olabilmesi için Baba kadar kutsal ve Baba kadar ebedi olması gerektiğine, Baba ile Oğul’un kutsallığının eşit olduğuna inanır. Arius ise Tanrı olan Baba’nın, Oğul olan İsa’dan daha üstün ve benzersiz olduğuna, Oğul’un kutsal olsa da ebedi olmadığına inanır. Her ne kadar Arius bir papaz olduğu için konsile katılmasa da onun görüşünü destekleyen birçok piskopos konsilde bu görüşü desteklerler. Uzun süren tartışmalar sonucunda konsil ortak kararla İsa’nın Tanrı ile aynı özden geldiğini karar vermiştir. İsa’nın tanrı olduğunu kabul etmiştir.

Konsil bu tartışmaya bir nokta koymanın yanında Hristiyanlığın ilk kanonlarını belirlemiştir. Dinin merkezileştirilmesi için önemli bir adım atmıştır. İlk konsilin aldığı kararlar günümüzde neredeyse bütün büyük Hristiyan mezhepleri tarafından kabul gördüğünden Hristiyanlığı şekillendiren en önemli olaylardan olmuştur. Bu konsilden çıkan en önemli bildirgede her şeye gücü yeten, görülen ve görülmeyen bütün şeylerin yaratıcı olan tek bir Baba Tanrı’ya inanılmasına karar verilmiştir. Bunun yanında İsa’nın tanrılığı konusunda Baba’dan doğan Baba’nın özvarlığından oluşan yani bir anlamda Tanrı’dan Tanrı olan bir İsa anlayışı olması gerektiğine karar verilmiştir. Bu sayede bir anlamda hem İsa’nın, Baba’nın Oğlu olduğu doğrulanmıştır. Hem de Tanrı’nın bir parçası olarak insanların kurtuluşu için can verip göğe yükselen bir Rab olduğu inancı doğrulanmıştır.

İkinci İznik Konsili ve Alınan Kararlar

İznik’te düzenlenen Birinci Konsilin ardından İkinci İznik Konsiline kadar farklı şehirlerde altı farklı ekümenik konsil daha düzenlenmiştir. İkinci İznik Konsilinin başlangıcı olan 787 yılında Hristiyanlık Avrupa ve Akdeniz kıyılarında hala en çok ibadet edilen dindir. 787 yılında İmparatoriçe İrini desteğiyle patrik Tarasios tarafından toplanan konsil Bizans İmparatorluğunda büyük bir tartışma olan ikonoklazm sorununa çözüm bulmak ve Hristiyan otoriteleri bu çözümde birleştirmek üzerine yoğunlaştı. İlk olarak imparator III. Leon tarafından 730 yılında başlatılan ikonoklazm sürecinde Hristiyanlığın önemli figürlerinin görsel tasvirleri din dışı kabul edilmiştir. Haç dışında bütün ikonalar yasaklanmıştır. Bu dönemde Bizans sanatına ait birçok sanat eseri ağır tahribata uğramıştır. Mozaik ve heykel gibi Bizans İmparatorluğunun önemli sanatlarının gelişmesi durmuştur.

Her ne kadar Papa III. Gregory ikonaklazmı din dışı ilan edip, ikonoklastları afaroz etmiş olsa da bu haberler III. Leon’a asla ulaşmamıştır. Yaklaşık 57 yıl süren ikonoklazm süreci sonunda toplanan İkinci İznik Konsili toplandığı yedi oturum sonucunda ikonoklazmın sona erdirilmesi kararını almıştır. Konsil sonucunda yayınlanan bildirgede “hayat veren haç” figürü yanında mozaik, boya veya herhangi başka bir malzemeyle yapılmıştır. Her kutsal resme veya ikona saygı duyulması gerekildiğine karar verilmiştir. Bu simgelerin kiliselerde, kutsal mekanlarda, kamuya açık alanlarda veya evlerde gösterilmesine izin verilmiştir. Hatta teşvik edilmiştir. İsa’nın, Meryem Ana’nın, azizlerin ve meleklerin tasvirlerinin insanlara model olması ve insanlara dini hatırlatması için resmedilmesine izin verilmiştir. Bunun yanında tapınmanın doğrudan bu resimlere değil bu resimlerin tasvir ettikleri kutsal şahıslara olduğunun altı çizilmiştir.

İkinci İznik Konsili yedi büyük ekümenik konsilin sonuncusu olmuştur. Katolik ve Ortodoks kiliselerince ortak kabul edilen son konsil olmuştur. Reformasyon sürecine kadar Hristiyanlığın son resmi değişimlerinden biri olarak kabul gören İkinci İznik Konsili sonrasında Hristiyan inancının büyük kısmında ikonoklazm görülmemiştir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Hz. İsa Kimdir? Tarihi Açıdan İsa’nın Hayatı ve Kimliği başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.