İkta Sisteminin Özellikleri ve Faydaları (Maddeler Halinde)

Bu yazımızda ikta sisteminin faydaları nelerdir? İkta sisteminin devlete katkıları nelerdir? İkta sisteminin özellikleri nelerdir? İkta sistemi nasıl uygulanırdı? İkta sistemi tarımsal üretimin gelişmesine ne gibi katkılar sağlamıştır? sorularını maddeler halinde yanıtladık.

İkta sistemi, devlete ait toprakların aylık veya yıllık vergi gelirlerinin devlet görevlilerine maaş karşılığı olarak verilmesidir.

İkta Sisteminin Yararları Nelerdir?

• Bu sistem sayesinde devlet, asker yetiştirmek için ek bir para ayırmak durumunda kalmıyordu.
• Devlet yöneticilerinin halk ve ülke üzerindeki etkisi, gücü ve otoritesi artmıştır.
• Ülkede bulunan tarım arazilerinin sürekli ve verimli bir biçimde işlenmesi sağlanmıştır.
• Maaşlar para şeklinde verilmek yerine toprak şeklinde verildiğinden devletin maaş konusunda yaşadığı güçlükler azalmıştır.
• Toprakların verimli kullanılmasının yanı sıra askerlerin yetiştirilmesi de artmış ve hızlanmıştır.
• Göçebe olarak yaşamlarını sürdüren Türkmenlerin yerleşik hayata geçmeleri sağlanmıştır.

İkta Sisteminin Ekonomik Faydaları Nelerdir?

İkta sistemi ekonomik olarak en başta devlete büyük bir güç sağlamaktaydı. Ülkede bulunan tüm tarım arazilerinin etkin bir biçimde kullanılması ikta sistemi aracılığıyla sağlanamaktaydı. Bu durum ülkede sürekli bir üretimin yapılmasını sağlamaktaydı.
Bu topraklardan elde edilen bu gelir ile devlet ordunun gereksinimleri veya memurların maaşlarının ödenmesi konusunda bir harcama yapmamaktaydı. Bu da maaş ve ordu harcamaları için hazineden para çıkışını azaltmaktaydı. İkta sistemi sayesinde devlet, asker yetiştirmek için ek bir para ayırmak durumunda kalmamaktaydı. Ayrıca ikta sistemi göçebe olarak yaşamlarını sürdüren Türkmenlerin yerleşik yaşama geçmelerini sağlayarak vergi gelirlerin artmasını sağlamaktaydı.

İkta Sisteminin Devlete Katkıları Nelerdir?

İkta sisteminin Türk-İslam devletlerine sağladığı yararlar nelerdir? sorusunu yanıtlayalım. İkta sistemi sonucunda Selçuklu Devleti ve Osmanlı Devleti bir çok açıdan ilerlemiştir. İkta sisteminde savaşta başarılı olan ve yararlılık gösteren askerlere toprak dağıtılmaktadır. Bu askerlere ülke merkezine yakın yerlerde topraklar verilirdi. İkta sahipleri üretim yapan köylüden vergi toplar ve bu vergi ile cebeli adı verilen atlı askerlerin gereksinimlerini karşılarlardı. Bu durum devlet için sürekli hazır bir ordu anlamına gelmekteydi. Ayrıca bu ordu üzerinden devlet taşrada otorite kurmaktaydı. Otoritenin yanında bu köylerin güvenliği de bu askerler aracılığıyla olmaktaydı. Özetle devlet hiçbir harcama yapmadan toprağa bağlı bu sistemle sürekli bir orduya sahip olmaktaydı. Ayrıca bölgelerin güvenliğini sağlamaktaydı.

İkta Sistemi Tarımsal Üretimin Gelişmesine Ne Gibi Katkılar Sağlamıştır?

Özel mülk olmayıp hükümdarların mülkü sayılan toprakların vergisi ya da daha genel anlamında gelirlerin askerlere veya devlete hizmetlerinin karşılıkları olarak geri verilmesidir.  İkta olan topraklarda ikta sahibi vergileri toplar ve devlet hizmetindeki kişilere dağıtır. İkta sahibi vergilerle de kendi maaşını karşılar. İkta sahipleri kontrol ettikleri bölgenin bağlılığını ve güvenliğini de sağlarlar.

İkta sistemi ekonomik olarak en başta devlete büyük bir güç sağlamaktaydı. Ülkede bulunan tüm tarım arazilerinin etkin bir biçimde kullanılması ikta sistemi aracılığıyla sağlanamaktaydı. Bu durum ülkede sürekli bir üretimin yapılmasını sağlamaktaydı.

Bu topraklardan elde edilen bu gelir ile devlet ordunun gereksinimleri veya memurların maaşlarının ödenmesi konusunda bir harcama yapmamaktaydı. Bu da maaş ve ordu harcamaları için hazineden para çıkışını azaltmaktaydı. İkta sistemi sayesinde devlet, asker yetiştirmek için ek bir para ayırmak durumunda kalmamaktaydı. Ayrıca ikta sistemi göçebe olarak yaşamlarını sürdüren Türkmenlerin yerleşik yaşama geçmelerini sağlayarak vergi gelirlerin artmasını sağlamaktaydı.

İkta Sisteminin Özellikleri

İkta sisteminin özellikleri nelerdir?

• İkta sisteminde topraktan gelen vergi, ikta sahibine gelir olarak verilirdi.
• Verilen toprağın ikta sahibinde uzun bir süre kalması durumunda, babadan oğula geçme durumu söz konusu idi.
• İkta sisteminde, ikta sahibi kişiler ve köylü halk arasındaki ilişkiler belirli yasa ve kurallarla koruma altına alınmıştı.
• İkta sahipleri, kendilerine verilen toprak karşılığında asker yetiştirirlerdi.
• İktadan elde edilen gelir kişinin yaptığı hizmetin boyutuna göre değişmekteydi.
• İkta sahibi olan kişi kendi isteği ve menfaati doğrultusunda toprağını satamaz ya da devredemezdi.
• Dönemin kadıları, ikta sahiplerini denetlerlerdi.
• Eğer verilen toprak geçerli bir mazeret olmaksızın üç yıl boyunca boş bırakılırsa, ikta sahibinden geri alınırdı.

İkta Sistemi Nasıl Uygulanır?

İkta, farklı ülkelerde farklı biçimde uygulanmıştır. Her ülke farklı kurallarla bu sistemi uygulamıştır. Örneğin Büyük Selçuklu Devleti’nde askerlerin maaşları da bu sistemden karşılanıyordu. Bu soruyla ilgili olarak yukarıdaki ikta sistemi özellikleri başlığını inceleyebilirsiniz.

İkta Sahiplerinin Halka Kötü Davranmaları Durumunda Ortaya Çıkabilecek Sonuçlar Neler Olabilir?

Çıkarabileceğimiz iki adet önem arz eden sonuç vardır. Bu sonuçlardan birincisi iktaların ellerinden alınmasını savunmaktadır. İkinci sonuç ikse ordu ve tarım sisteminin bozulmasıdır. Ancak bu sonuç devleti zayıflatacağından alternatif bir çözüm bulmak önemli hale gelmiştir. Halka önem verildiğinden dolayı yeni bir kanın geliştirilmiştir. Bu kanunla beraber görevlerini yerlerine getirenler ödüllendirilmeye layık görülürken görevlerini yerine getirmeyenler cezalandırılmak zorunda kalmışladır.

Not: Bu konuyla ilgili olarak İkta Ne Demek? İkta Sistemi Nedir? başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.