Futbol Nedir? Ne Zaman Keşfedildi? Futbol Tarihi

Futbol, on bir oyunculu iki takım arasında küresel bir top ile oynanan takım sporudur. Dünyadaki en popüler spor olan futbolun tarihi eskiye dayanmaktadır. Bu yazımızda Futbol nedir? Futbol kuralları nedir? gibi soruları yanıtladık.

Spor Nedir?

Futboldan bahsetmeden ilk önce spor nedir onu bilmemiz gerekir. Spor, belirli ölçüde yapılan fiziksel güç ve yetenek gerektiren çekişmeli ve eğlenceli etkinliklerdir. Önceki zamanlarda spor sözcüğü, boş zamanları değerlendirmeye yönelik balıkçılık, avcılık ve atıcılık gibi açık hava etkinliklerini, belirlenmiş kurallara göre bireyler ya da takımlar arasında yapılan düzenli atletik yarışmalardan ayırmak için kullanılırdı.

Sporun ne zaman başladığını belirlemek imkansızdır.  Yetişkinler arasında, fiziksel güce dayanan ve kendi başına bir amaç taşıyan karşılaşmaların ortaya çıkışı sporun başlangıcı olarak kabul edilebilir. Tarih öncesinde avcıların avlanmanın bir spor olarak görüp görmedikleri bilinmemektedir. Ancak antik toplumlarda avcılık becerisinin bir soyluluk göstergesi sayıldığı kesindir. Arkeolojik bulgular eskiden Çin’de de top oyununun yaygın olduğunu ortaya koymaktadır. Ama bunlar da bir spor yarışmasından çok bir eğlence ve beden eğitimi niteliğindedir.

Spor eski toplumlarda insanların bir şeyi yapabilme potansiyelini gösterir. Mesela Eski Mısır’da firavunlar avda yeteneklerini göstermek için güçlerini ok atma gösterilerinde gösterirlerdi. Bunun dışında zıplama, güreş, top oyunları ve sopa dövüşleri de onların ilgilendiği diğer spor dallarıdır. Girit’te de genç kız ve erkekler akrobatik yeteneklerini boğalara karşı gösterirlerdi. FIFA(Fédération Internationale de Football Association) futbola benzeyen ve bilimsel kanıtlara sahip olan ilk oyunun, MÖ 300-200 yıllarında arasında, Çin’de askerî eğitim amacıyla oynanan “cuju”ya dayandığını belirtmektedir. Topun, iki bambu kamışıyla sabitlenen 30–40 cm yüksekliğindeki bir kaleye sokulmasını amaçlayan bu oyunda; topa eller ve kollar dışındaki vücudun herhangi bir yeriyle temas etmek mümkündü. Birkaç yüzyıl sonra ise Japonya’da, cujudan izler taşıyan ve varlığına ilk kez 644 yılında rastlanan “kemari” adında bir oyun ortaya çıktı. Avrupa’da ise futbola benzeyen bilinen ilk oyun, Antik Yunanistan’da oynanan “episkiros” adlı oyundu. Bu oyunun benzeri de daha sonra Roma İmparatorluğu döneminde “harpastum” adıyla oynandı.

Futbol Nedir?

Asıl konumuz olan futbol ise İngilizce’de foot(ayak) ve ball(top) sözcüklerinin birleşiminden adını alan ayaktopu oyunudur. Futbol; topu, kafa veya ayak(el ve kol dışındaki herhangi bir yeri) vuruşu ile karşı kaleye sokma kuralına dayanan iki takım arasında oynanan top oyunudur. Bugün dünyanın her yerinde hastalık derecesinde oynanan bu oyun şu anda dünyanın en popüler sporu konumundadır ancak hala bu sporun kökeninin neresi olduğu tam olarak bilinmemektedir. Avrupalı yazarlar bu sporun İngiltere’de çıktığını söylese de çok eski zamanlarda Çin’de oynandığı ve orduların çalışma programında olduğu kaynaklardan anlaşılmaktadır. Futbolun çağımızın en çok sevilen sporu olmasının sebeplerinden birisi ise boy, kilo veya güç gibi özellikleri gerektirmemesi. Herkes istediği gibi futbol oynayabilir.

Futbol, 12 kişilik iki takım arasında oynanır ve 4 hakem (1 orta hakem, 2 yan hakem ve 4. hakem) tarafından yönetilir. Hakemlerden, futbolda belli durumlarda haksızlık olmaması için kararlar verirler ve kararları maçların gidişatını değiştirecek derecede önemlidir. Futbolda temel amaç kale olarak tanımlanan 3 direk arasına meşin yuvarlığı (topu) göndermektir ve 1 sayı ya da futbol yaygın olarak kullanılan gol demektir.

Futbol Tarihi

İnsanoğlunun “top” ile oynamaya başlamasının tarihi çok eskiye dayanıyor. Mısır’daki mezarlarda bazı insanların topla oynadığı görülmüştür. Hatta bu zamandan kalma toplar 2500 yıl önceden günümüze kadar ulaşmıştır ve şu anda kimi müzelerde sergilenmektedirler. M.Ö. 2500 yıllarında da Çin’de yere dikilmiş iki mızrak arasından bir topu tekmeleyerek topu geçirmeye çalıştıkları araştırmalar sonucunda bilinmektedir. Futbolun tam olarak nerede veya ne zaman ortaya çıktığı tam olarak belirlenememiş durumdadır. Fakat arkeolojik bulgulardan elde edilen bilgilere göre, ayakla topa vurma oyunlarının tarihin köklü medeniyetlerinden birisi olan Sümerlere kadar uzandığı ortaya çıkmıştır.

Aynı zamanda eski Türklerin de futbola çok benzer bir oyun olan “tepük” adlı bir oyunu oynadıkları Divan-ı Lügat’it Türk, Baybars Tarihi ve Hıtay-ı Name gibi oldukça ünlü ve tarihe ışık tutan eserlerde de belirtilmiştir. Yunanlı ünlü şair Homeros’un oldukça ünlü, bilinen adı “Odissea” olan eserinde de top oynayan insanlardan bahsedilmiştir. MÖ 100 yıllarında ise Yunanlılar bu oyunu on beşer kişilik gruplar halinde ve belirli kurallara göre “Episkyres” adında oynamışlardır. Bu tarihlerde oynanan futbola benzer oyunlar, ilkel biçimde oynanmıştır.

Günümüzde oynanmakta olan modern futbolun temelini oluşturan ve Romalı askerler tarafından oynanan “Harpastum” adlı oyun ise Episkyrest’en esinlenerek oynanan bir oyundur. Modern futbolun temeli kabul edilen Harpastum’da amaç, topu kaparak el veya ayak ile vuruş yaparak topu rakip alana ulaştırmaktır. Bu oyun savaş taktikleri kazanmak için oynanmıştır. Bu oyun, günümüzdeki saha dizilişi anlayışını kendisinde bulundurmuştur. Çünkü oyunda ileride hücum hattı, ortada destek birliği ve en geride de muhafızlar görev yapmıştır.

Orta Çağ’da spor daha az düzenli yapılıyordu. Panayırlar ve mevsimlik şenliklerde erkekler kayaları ya da tahıl çuvallarını kaldırma yarışmaları yapar, kadınlar ise koşarlardı. Köylülerin en sevdiği spor ise bekar erkeklerin evli erkeklerle ya da bir köyün başka bir köyle karşılaştığı ve her türlü hareketin serbest olduğu bir tür top oyunuydu. Orta Çağ’ın ve Rönesans’ın şehirlileri ise daha çok ok atma yarışmaları ile ilgiliydi. Hatta bu dönemdeki kralların, sonunda para ödülü olan ok atma yarışmaları düzenlediği görülmüştür.

Modern sporların İngiltere’de ortaya çıktığı iddia edilmektedir, modern beden eğitimi ise 18. yüzyılın sonuyla 19. yüzyılın başında Almanya ve İskandinav ülkelerinde gelişti. Amatörlük ve profesyonellik arasındaki ayrım ise 20. yüzyılın sonunda spor dünyasının en önemli tartışma konusu olmuştu.

Futbol Kuralları Tarihi

Futbol tarih boyunca hemen hemen tüm uygarlıklarda benzer bir şekilde oynanmasına rağmen bugünkü haline en yakın biçimi 17. yüzyılda İngiltere’de olmuştur. Futbolun daha sonraki gelişimini şöyle sıralayabiliriz:

• 1841 – Bir futbol topunun tam bir küre şeklinde olmasının kabul edilmesi.
• 1957 – İngiltere’de dünyanın ilk futbol kulübü olan Sheffield Club’ın kurulması.
• 1863 – İngiltere Futbol Federasyonu’nun ve modern futbolun doğuşu.
• 1870 – Portekiz’de yaşayan İngilizlerin burada futbolu yaymaya başlamaları.
• 1871 – “Kral Kupası” ve “İngiltere Federasyon Kupası” adı altında iki organizasyon kurulup başlaması.
• 1872 – “İngiltere-İskoçya” arasında ilk defa bir milli maçın oynanması.
• 1875 – Kalelere üst direk konulması ve topa kafayla vurulmasına izin verilmesi. (Çünkü üst direk olmayınca top ne kadar yüksekten giderse gitsin iki direğin arasında geçse bile sayı sayılıyordu.)
• 1876- Korner kuralının kabulü. (Kornerin tanımı ise atak yapan takım oyuncuları dışındaki savunma amaçlı oyuncular tarafından topun kale çizgilerinin dışına atılması ile köşe gönderinden yapılan vuruş şeklidir.)
• 1879 – Glasgow kulübünden Darwen kulübüne para teklifiyle futbolcu getirilerek profesyonellik yolunun açılması.
• 1882 – Futbol kurallarında değişiklik yapmaya yetkili olarak “International Board”un kurulması.
• 1885 – Profesyonelliğin İngiltere’de resmen kabul edilmesi.
• 1886 – Ofsayt kuralının kabulü. (Futbolda, top bir kale yönünde hareket halindeyken, o kaleye akın yapan hücum oyuncularından birinin, kaleciyle arasında karşı takımdan herhangi bir oyuncu bulunmaması durumuna ofsayt denir.)
• 1895 – İngiltere’de kadınların ilk futbol maçını oynaması.
• 1899 – Futbol maçlarının sürenin 90 dakika, futbol sahasının ölçülerinin ise 118.4 x 91.4 olarak belirlenmesi.
• 1901 – Sheffield United – Tottenham Hotspur takımları arasında oynanan Federasyon Kupası finalini 110.802 kişinin izlemesi.
• 1902 – İngiltere dışında oynanan ilk milli maçta Avusturya Milli takımının Macaristan Milli takımını 5-0 yenişi.
• 1903 – Averajın kabulü.
• 1904 – Belçika, Fransa, Danimarka, Hollanda, İspanya, İsveç ve İsviçre’nin FIFA (Fédération Internationale de Football Association)’yı kurması.
• 1906 – Kıtalar arası oynanan ilk milli maçta Güney Afrika Milli takımı Brezilya Milli takımını Brezilya’da oynanan maçta 5-0 yenmişti.
• 1907 – Kendi sahasında bulunan bir oyuncunun ofsayt sayılmamasının kabulü edilişi.

Bu gelişmelerden sonra tabi ki çok daha fazla gelişme yaşandı. Sarı-kırmızı kart, VAR Sistemi, Dünya Kupası, Şampiyonlar Ligi, Avrupa Ligi bunlardan birkaçıdır.