Devrim Arabaları Neden ve Nasıl Üretildi? Devrim Arabaları Nerede?

Devrim Arabaları, Türkiye’de tasarlanan ve üretilen ilk yerli otomobil olarak tarihe geçmiştir. İlk kez 1961 yılında Eskişehir Demiryolu Fabrikası’nda üretilen Devrim marka otomobil 4 tane üretilmiş ve daha sonra üretimi durdurulmuştur.

Devrim Arabaları Nedir?

Devrim Arabaları, dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’in Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD) ile yapılan toplantıda ilk defa dile getirmiş olduğu Türk malı otomobil üretme isteğiyle beraber 1961 yılında başlatılmış projedir.

Türk malı otomobil yapma ve geliştirme fikri artık bütün konferans ve toplantılarda konuşma konusu olmuştur. Hiç kimsenin, Türklerin kendilerine ait bir motor ve otomobil markası yapabileceğine dair inancı yoktu. Bütün bu negatif tepki ve düşüncelere rağmen şaşırtıcı bir durum yaşandı  ve Devrim Arabaları projesi toplamda 129 günde tamamlandı. 29 Ekim 1961 günü Türkiye, ilk arabasını konuşuyordu. Bu ilk araç kusursuz olmasa da TBMM önüne getirilip Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel’e sunuldu. Bu projede mühendislerin boşluğa düştüğü en büyük soru ise şuydu: Motoru, kaportası ve bütün mekanik özellikleri Türklere ait bir araç, böyle sınırlı bir zaman diliminde nasıl yapılabilir nasıl yetiştirebilirdi? Bu yerli araba fikri ülkeyi adeta fikir ayrılıkları ile ikiye bölmüştü. Yerli Türk arabasının yapılması durumunda bu olay Türk tarihi açısından bir devrim olacaktır.

Devrim Arabaları Nasıl Üretildi?

Emin Bozoğlu, projenin sağlıklı yürütülmesi, 20 mühendisin psikolojik baskı altında kalmasının önüne geçilmesi ve özellikle arabanın yapımı sırasında gereken tüm yardımların sağlanmasındaki bürokratik engelleri aşma konusunda çok önemli bir role sahipti. Projede bulunan 20 mühendis artık bunu bir görev olarak değil; yaşam amacı ve onur mücadelesi olarak görüyordu. Türk mühendisler yerli araba için o kadar çok özverili çalışmışlardı ki, hafta sonları dahil olmak üzere günlük 12 saate çıkan çalışma süreleri de olmuştu. Türk mühendisler yerli araba projesine o kadar çok gönül vermişlerdi ki bazı zamanlar eve gitmek yerine araba kaportasında uyumuşlardı.

Mühendisler, öncelikle arabanın yapılması için uygun bir atölye bulmak zorundaydılar, bu yüzden  16 Haziran 1961 tarihinde yapılan toplantıda çalışmalar için TÜLOMSAŞ olarak bilinen Eskişehir Demiryolu Fabrikaları dökümhanesini kullanma kararı aldılar. Çalışmalara başlarken ilk olarak diğer ülkelerin ürettiği otomobil tipleri ve tasarımları incelendi. Daha sonra arabanın tipi, boyutu, şanzımanı vb. tasarlanması ve en son olarak imal edilmeye başlanması planlandı.

Eskişehir’e arabanın üretileceği  atölyenin hazırlanması için haber verildi. Atölyenin kapısına bir de levha asıldı ve bu levhada arabanın teslimine kaç gün kaldığı yazıyordu ve her gün bu sayı değiştiriliyordu. Nihayet Devrim Arabalarının ilk denemesi yapıldı, arabaların cam ve lastikleri dışında bütün özellikleri ve mekanik donanımları yerli üretimdi. Devrim arabalarını taşıyan tren sabaha doğru Ankara’ya ulaştı ve ilk Devrim Arabası, Ankara Demiryolu Fabrikası’na indirildi. Manevranın kolayca sağlanması için üretilen arabaların depolarına yalnızca birkaç litre benzin konuldu. Arabalara asıl benzin transferi daha sonra  yapılacak ve ardından arabalar meclise doğru hareket edip sunuma çıkacaktı.

Devrim Arabaları Üretimi Neden Durduruldu?

29 Ekim sabahında tarihi an geldi ve verilen sözler yerine getirilmişti. Devrim Arabaları etraflarında motosikletler eşliğinde yola koyulmuştu. Fakat arabalara eşlik edenlerin benzinlerinin az olduğundan haberleri yoktu. Arabalar Meclis’in önüne geldiğinde durum anlaşıldı ve 1. arabaya benzin konuldu. Fakat 2. araca benzin ikmali yapılırken Cemal Paşa’nın “Neler oluyor?” sorusuna direksiyonda bulunan Yüksek Mühendis Rıfat Serdaroğlu “Paşam, benzin bitti.” cevabını verdi ve sonunda araçlara benzin yüklemesi yapıldı. Böylelikle Cemal Paşa, Anıtkabir’e doğru 1 numaralı yerli otomobil ile seyahat etti ve arabadan indikten sonra “Batı kafasıyla otomobil yaptınız ama doğu kafasıyla benzin ikmalini unuttunuz” sözünü dile getirdi.

Sonraki sabah bütün gazeteler Devrim Arabası ile ilgili “100 metre gitti bozuldu” manşeti attı. Hatta gündemde bütün haberler arabanın boşa yapıldığına ve paranın boşa gittiğini söyledi. Bütün bu geceli gündüzlü büyük uğraşların sonunda tamamlanan Türk Devrim Arabaları, Türk tarihindeki en önemli sanayi girişimlerinden biri olmasına rağmen, depolarına benzin konulmasının unutulmasıyla ün yapmıştır. Yaşanılan bu olay Devrim Arabalarının seri üretime geçmesinin önünde büyük bir engel oluşturmuştur ve Devrim Arabaları üretimi durdurulmuştur.

Devrim Arabaları Nerede?

Devrim Arabalar nerede? sorusuna yanıt verecek olursak Devrim Arabası bugün Türkiye Lokomotif ve Motor Sanayi A. Ş.’nin Devrim Arabası Müzesi’nde sergilenmektedir. Devrim Arabası Müzesi’ni ziyaret ücretsizdir. Müzenin adresi; Hoşnudiye Mahallesi, TÜLOMSAŞ Genel Müdürlüğü Yerleşkesi, Ahmet Kanatlı Caddesi, 26130 Tepebaşı/Eskişehir

Yol Tarifi: Devrim Arabası Müzesi için aşağıdaki haritaya tıklayarak bulunduğunuz konumdan yol tarifi alabilirsiniz.

Devrim Arabaları Filmi

Daha sonra Devrim Arabaları’nı konu alan aynı adlı bir film vizyona girmiştir. Yönetmen Tolga Örnek’in senaryosunu Murat Dişli ile birlikte yazdığı film, seyirciyle buluşmuştur. Dönemin Cumhurbaşkanı olan ve Yerli üretim bir otomobil yapılmasını emreden Cemal Gürsel’i Sait Genay’ın canlandırdığı Devrim Arabaları filmde, Taner Birsel, Halit Ergenç, Ali Düşenkalkar, Altan Gördüm, Vahide Gördüm, Uğur Polat, Seçil Mutlu, Serhat Tutumluer, Onur Ünsal, Selçuk Yöntem ve Haluk Bilginer rol almıştır. Devrim Arabaları filmi 14. Sadri Alışık Sinema ve Tiyatro Oyuncu Ödülleri’nde sinema dalında ”7 Başrol, 7 Unutulmaz Performans” yorumuyla En iyi erkek oyuncu ödülünü almıştır. Ödülü oyuncular, Taner Birsel, Halit Ergenç, Ali Düşenkalkar, Altan Gördüm, Onur Ünsal, Serhat Tutumluer ve Selçuk Yöntem paylaşmıştır.

41. Sinema Yazarları Derneği tarafından verilen Türk Sineması Ödülleri’nde de Devrim Arabaları filminin müziklerini yapan Demir Demirkan en iyi müzik ödülünün sahibi olmuştur. 20. Ankara Uluslararası Film Festivali’nde sanat yönetmeni Veli Kahraman ise en iyi sanat yönetmeni ödülünü almıştır. Devrim Arabaları filmi, yurt içindeki diğer birçok film festivalden birçok ödül kazanmıştır. Bunu  yanında Devrim Arabaları filmi, 11-16 Mayıs tarihleri arasında düzenlenecek Monaco Film Festivali’nde açılış filmi olmuştur. 11-19 Mayıs tarihleri arasında gerçekleştirilecek Milano Film Festivali’ne de katılmıştır. Milano Film Festivalde yapılacak yarışmada Taner Birsel en iyi erkek oyuncu ödülüne aday gösterilmiştir. Aynı zamanda, Devrim Arabaları filmi ise en iyi film ödüllerine aday gösterilmiştir.