Avrupa’ya Akan Servet (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 11. sınıf tarih dersinin 2. ünitesi olan Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı ünitesinin 2. konusunun devamı olan Avrupa’ya Akan Servet konusuna yer verdik. Avrupa’ya Akan Servet konusunu “Avrupa’daki gelişmelere bağlı olarak Osmanlı idari, askerî ve ekonomik yapısında meydana gelen değişimleri analiz eder.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

Avrupa’ya Akan Servet

Ders: Tarih 11

Ünite: Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı

Konu: Avrupa’ya Akan Servet

Kazanım: Avrupa’daki gelişmelere bağlı olarak Osmanlı idari, askerî ve ekonomik yapısında meydana gelen değişimleri analiz eder.

Avrupa’ya Akan Servet konusunda Coğrafi keşiflerle Avrupa’ya değerli maden ve para akışı nasıl olmuştur? Avrupa’daki bu para bolluğu Osmanlı Devleti’ni nasıl etkilemiştir? Osmanlı Devleti bu para akışının getirdiği ekonomik sorunlara nasıl çözümler getirmiştir? sorularını yanıtladık.

Avrupa’ya Akan Servetin Nedenleri

Coğrafi keşifler 15. ve 16. yüzyılda Avrupalılar tarafından yeni topraklar keşfetmek amacıyla düzenlenen gezilerdir. Bu keşiflerde yeni ticaret yolları, okyanuslar, denizler ve kıtalar gibi dünya üzerinde bulunan ancak daha önce varlığından kimsenin haberi olmayan yerler keşfedilir ve keşfedilen bölge sömürülerek oranın zenginlikleri kendi ülkelerine kazandırılır. Bu keşiflerin bilinen nedenleri şunlardır;

• Feodalitenin yok olmasıyla meydana çıkan güçlü krallıkların rekabeti
• Doğudaki ticaret yollarına Osmanlıların hakim olması. Çünkü eskiden bu yollar Avrupalıların elindeydi ve ihtiyaç duydukları doğudan gelen malları Akdeniz ülkelerinden alıp Avrupa’da yüksek fiyata satabiliyorlardı. Bu yolların Osmanlıların eline geçmesiyle birlikte Çin ve Hindistan ile ticaret yapmanın bir yolunu bulmaya karar verdiler
• İnsanların yeni toprak arayışına girmeleri
• Pusulanın kullanılması isteği
• Gemicilik mesleğinin ilerlemesi, büyük ve güçlü gemilerin yapılması
• Din
• Coğrafi bilgilerdeki gelişmeler
• Bilim

İlk keşif denemeleri 14. yüzyılın ikinci yarısında Afrika kıyıları ve Atlantik Okyanusu’na doğru Fransızlar tarafından yapılmıştır. Fransızların yaptıkları bu keşifler sonucunda Kanarya Adaları ve Azur Adaları keşfedilmiştir. Avrupa’da ticaretin gelişmesiyle birlikte paranın hammaddesi olan madenler önem kazanmıştır. Bu sebeple Avrupalılar değerli madenleri sömürebilmek amacıyla Asya ve Amerika’ya seferler düzenlemiştir. Hatta Amerika da bu keşifler sırasında 12 Ekim 1942 tarihinde Christopher Colombus tarafından keşfedilmiştir. Ayrıca bu coğrafi keşifler dünyada Avrupa kültürünün ve geleneğinin yayılmasında, ayrıca Avrupa’nın zenginleşmesinde büyük rol oynamıştır. Bunun yanında merkantilizmin ve sömürgeciliğin Avrupa’daki politik sistemin gelişmesini sağlamıştır. İşte bazı önemli coğrafi keşifler ve tarihleri;

• Bartelmi Dias Ümit Burnu’nu buldu (1487).
• Kristof Kolomb Amerika kıtasını buldu (1482).
• Kristof Kolomb öldükten kısa bir süre sonra İtalyan gemici Ameriko Vespuçi, Amerika’nın Hindistan değil farklı bir kıta olduğunu (1507) anladı.
• Macellan dünyanın etrafında bir tur atarak dünyanın yuvarlak olduğunu kanıtladı (1522).

Avrupa’ya Değerli Maden ve Para Akışı

1700 yıllarındaki Avrupa’ya ve 1500 yıllarındaki Avrupa’ya bakıldığında ekonomideki farkı görmek çok da zor değildi. Coğrafi Keşifler gemiyle yapıldığından dolayı gemicilik büyük bir önem kazanmıştı ve bu sebeple deniz ticareti de gelişmişti. Ayrıca yağmalanan mallar büyük gemilerle geliyordu ve bu da iş için olanak çıkarmıştı. Ayrıca keşiflerde aranandan çok daha fazlası bulunmuştu ve Avrupa kaynaklarını büyük ölçüde geliştirmişti.

Değerli maden ve para akışı sadece Avrupa’ya değil, Amerika’ya da olmuştu. Çünkü tarım yapmak isteyen yerli halkın bir kısmı bu toprakları da işlemişti. Bazı Avrupa ülkeleri Amerika’ya daha önce bu topraklarda bulunmayan buğday, şeker kamışı ve çeşitli sebzeler ile meyveler getirmişti. Aynı şekilde Avrupalılar bu topraklarda ilk defa gördükleri kakao ile tanıştı. Amerika’ya at, sığır, koyun, eşek, keçi, domuz ve pek çok kümes hayvanını ise İspanyollar getirdi. Avrupa’nın Amerika’ya tanıttığı diğer şeyler ise alkol, ateşli silahlar, tifüs ve grip gibi hastalıklardı. 1600 yıllarının başlarında Amerika’da bulunan yerli halk yirmi beş milyona yakın iken 1700 yıllarına yakın zamanda bu sayı sadece birkaç milyona düşmüştü. İşgücü sıkıntısı bulunan İspanyollar, Afrika’dan köle getirmeye başladılar. 1500 ile 1870 arasında Amerika’ya yaklaşık olarak 9,4 milyon Afrikalı köle getirildi.

Avrupa’ya Akan Servet Osmanlı Devleti’ni Nasıl Etkiledi?

Osmanlı Devleti önemli ticaret bölgelerinin üstüne kurulmuş bir krallıktı. Ancak coğrafi keşifler ortaya çıktıktan sonra bu bölgelerin değerleri azaldı. İnsanlar İpek ve Baharat Yolu’nu daha az kullanmaya başladı çünkü artık Avrupalıların ikinci bir seçeneği vardı ve zaten durumları yeterince iyiydi. Bu da Osmanlı Devleti’nin vergi gelirlerinin azalmasına sebep olmuştu. Zaten bir duraklama döneminde olan Osmanlı Devleti, iç isyanlar da çıkmaya başlayınca Anadolu’dan büyük şehirlere göç oldu. Paranın değeri düştü ve fiyatlar arttı bu da enflasyona sebep oldu.

Ayrıca bozulan kurumlar arasında medreselerin olması başlı başına bir sıkıntıydı. İlmiye Teşkilatı’nın bozulması sebebiyle nitelikli din ve devlet adamı yetişememiştir. Bu yüzden İstanbul’da çıkan gereksiz din tartışmaları kargaşalık yaratmıştır. Bu da toplum hayatını olumsuz yönden etkilemiştir. Osmanlı’nın bu halinden yararlanmak isteyen güçlü ve kuvvetli Avrupa devletleri, Osmanlı devletini Avrupa’dan atmak için bir oldular. Sonuç olarak Avrupa’nın Osmanlı Devleti’ne bağımlılığı azaldı ve Akdeniz limanlarının önemini kaybetmesi, Osmanlı Devleti’nin ticari gelirlerini azalttı. Ayrıca Osmanlı Devleti’ndeki köy ve kasabalarda ekonomik durum zayıfladı.

Ayrıca Osmanlı Devleti topraklarında kervan yollarında çalışan halk işsiz kaldığından dolayı ekonomik sıkıntılar ortaya çıktı ve Celali İsyanlarının ve daha birçok isyanın ortaya çıkmasına sebep oldu. Bu sırada Endonezya’da savaşan Osmanlı Devleti çok zor zamanlardan geçti ve “Doğu Kalkanı” oluşturdu. Sonuç olarak Osmanlı Devleti’nin elinde bulunan İpek ve Baharat yolları önemini kaybetti ve yeni ticaret yolları bulundu. Bu durum da Osmanlı Devleti’nin vergi gelirlerinin azalmasına yol açtı ve Osmanlı Devleti maddi açıdan çok kötü etkilendi. Diğer Müslüman devletler de zarara uğradı ve ellerindeki malların değeri azaldı. Akdeniz Limanları da önemini büyük ölçüde kaybetti çünkü coğrafi keşifler yeni ticaret limanlarının yapılmasına sebep olmuştu.

Avrupa’ya Akan Servet Karşısında Osmanlı Devleti’ni Neler Yaptı?

Bu dönemde ekonomik olarak çok sıkıntı çeken Osmanlı Devleti çareyi kendi bulamayınca halka danışmaya karar verdi. Halk arasındaki bilgin insanları sarayına toplayarak onlardan çözüm fikri istedi. Bu dönemde önemini kaybetmiş olan ticaret yollarının tekrar düzelmeye başlaması için ülkede kapitülasyonlar verdi, Hindistan’a deniz seferleri düzenledi ve Akdeniz ile kara denizi birbirine bağlamak için bir proje tasarlandı ancak gerçekleştirilmedi. Sonuç olarak ne yaparsa yapsın ekonomik olarak kötüleşmeye devam etti ve dış borçlarla uğraşmak zorunda kaldı. Bu süreçte Osmanlı Devleti çok zayıfladı ve eski gücünü kaybetti ve sonuç olarak karşılarında güçlenmiş ve zengin bir Avrupa varken kendileri ise güçsüz ve fakir bir Osmanlı Devleti’ydi.

Avrupa’ya Akan Servetin Sonuçları

• Rönesans için altyapı oluştu.
• Avrupa yeni kıtalara açılma ve buraları kendi egemenliği altına almaya başladı.
• Avrupalılar bilim ve sanat dallarında ilerlediler ve başarımlar elde ettiler.
• Dünyanın yuvarlak olduğu ispatlandı.
• Kiliseye güven azaldı.
• Hristiyanlık Asya’ya doğru yayıldı.
• Atlas Okyanusu Limanları daha değerli bir hale geldi ve Akdeniz limanları tüm önemini kaybetti.
• Yeni topraklar ve kültürler keşfedildi.
• Zenginlik belirtisi olan toprak önemini yitirdi ve onun yerini çeşitli madenler aldı.
• Yeni bitki türleri ve hayvan türleri keşfedildi.
• Dünyanın kendi etrafına ve güneşin etrafında döndüğü ispatlandı.
• İspanya ve Portekiz sömürge imparatorlukları kurdu.
• Ümit Burnu gibi yeni önemli yerler belirlendi. Bu da haritacılığı geliştirdi.
• Ahiret korkusu yerini dünya nimetlerinden yararlanma hevesine bıraktı.
• Kölelik sistemi yaygınlaştı ve toplu insan katliamları yapılmaya başlandı. Çünkü işgal edilen topraklardaki halk ya öldürülüyor ya da köle olarak alınıp satılıyordu.
• Gemicilik mesleği gelişti. Yeni bir mesleğin doğmasından dolayı insanlara iş imkanı sunuldu.

---

2. Ünitenin Tüm Konuları: Değişim Çağında Avrupa ve Osmanlı ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.