Westphalia Antlaşması Nedir? Önemi ve Sonuçları

Westphalia Antlaşması, 15 Mayıs 1648 ve 24 Ekim 1648 tarihlerinde Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu, Alman Prenslikleri, İspanya, Fransa, İsveç ve Hollanda arasında bugünkü Almanya’nınVestfalya bölgesinde imzalanmıştır. Westphalia Antlaşması, Otuz Yıl Savaşları ve Seksen Yıl Savaşları’nı sona erdirmiştir. Westphalia Antlaşması, Münster, Osnabrück ve Pyrenees gibi bir kaç antlaşmayı içermektedir.

Bu yazımızda Westphalia Antlaşması nedir? Westphalia Antlaşması ne zaman, nerede, kimler arasında, niçin imzalanmıştır? Westphalia Antlaşması sonuçları nelerdir? Westphalia Antlaşması önemi ve özellikleri nelerdir? Westphalia Antlaşması maddeleri nelerdir? sorularını yanıtladık. Ayrıca Westphalia Antlaşması maddelerini yorumladık.

Westphalia Antlaşması Nedir?

Westphalia (Vestfalya) Antlaşması otuz sene süren savaşa 1648 yılında son vermiştir. Bu antlaşma birden fazla hükümet yetkilisinin bir araya gelerek imzaladıkları sadece bir taneden oluşan bir antlaşma değildir. Westphalia, Habsburg Hanedanı’nın elçileri tarafından Fransa ve İsveç ile ayrı ayrı imzalanan bu ikili antlaşmaya verilmiş genel bir isim olmaktadır. Ayrıca bu Antlaşma’yı 24 Ekim ve 15 Mayıs tarihlerinde İspanya, Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu, Alman Prensleri ve Hollanda Cumhuriyeti de imzalamıştır. 1815 yılında Viyana Kongre’sinde uygulanan “Konferans Diplomasisi” için Westphalia Antlaşması bir ilham kaynağı olmuştur.

Westphalia (Vestfalya) Antlaşması Nedenleri

Westphalia Antlaşması’nın yapılmasına neden olan savaş, “Otuz Yıl Savaşları” bazı sebeplerden yapılmıştır. Bu sebepler; çeşitli siyasi ve dini ölçülere sahiptir. Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu himayesindeki farklı diller aracılığıyla iletişim kuran insanları bir arada tutan dinsel faktörler olmasına karşın, İmparatorluğun gücü, ortaya çıkan farklı farklı mezheplerden dolayı sarsılmaya başlamıştır. Bunun sonucunda çıkan Otuz yıl Savaşları, İsveç, Fransa, İspanya, Avusturya, Danimarka, Almanya ve Habsburg ülkeleri arasında geçen ve toplam 5 büyük farklı savaştan oluşmaktadır. Bu 5 büyük savaş Westphalia Antlaşması ile sona ermiştir.

Westphalia Antlaşması Maddeleri

Westphalia Antlaşması’nda alınan başlıca kararlar ve sonuçları bütün ülkeleri etkisi altına almıştır. Alınan kararlardan biri, bütün ülkelerin 1555 senesinde yapılan Augsburg Barış’ını tekrar kabul edeceklerdir. Her prens kendi ülkesinde benimsenen sini inançlarla ilgili doğru kararlar verecektir ve sadece üç taen seçenekleri vardır. Bu seçenekler; Katoliklik, Lutheryanizm ve Kalvinizm’dir. Bu maddeden görmüş olduğumuz gibi insanlar hangi dine inanacaklarını kendileri seçmiyorlar, Prensleri seçiyor. Bir diğer madde, Hristiyanlar bulundukları prensliklerde kabul görülmeyen mezheplerin, kilise güvencesi altında açık alanlarda ve kendilerine ayrılan özel saatler içerisinde ibadetlerini gerçekleştirebileceklerdir. Bu maddeden de prensliklerin farklı mezheplerdeki insanların dinine saygı gösterdiklerini anlayabiliyoruz.

İsveç, Bremen ve Verden Prensliği ve piskoposluk bölgesi ve Western Pomerania’yı himayesi altına almasına rağmen bir de tazminat almıştır. Bunun üzerine Oder, Weser ve Elbe nehirlerinin geçtiği dağların kontrolünü aldı ve Alman Reichstag Prensler Meclisinde üç adet oy kullanma hakkı elde etmiş oldu. Bu maddeden anlayacağımız üzere Westphalia Antlaşma’sı, İsveç Prensliği için çok yararlı ve kazançlı olmuştur. Bir diğer madde ise, Brandenburg (daha sonrasında ismi Prusya olarak değişti) Farther Pomerania’yı ve Magdeburg, Halberstadt, Kammin ve Minden piskoposluk bölgelerini kontrolü altına aldı. Bu maddeden de yine kazançlı çıkan ülkelerin sayısının arttığını gözlemlemiş olduk. Ayrıca İsveç Prensliği’nin himayesi altına giren Bremen, bağımsız bir şehir olarak ilan edilmiştir.

Ticari amaçlı olan sınırlar ve ticaret, savaşlar sona erdikten sonra tekrar eski gücüne kavuşmuş oldu ve Rhine’de serbest deniz seferleri, biraz da olsa garanti altına alındı. Bu madde bize, savaşan ülkeler arasında barışı biraz da olsa ticaret sayesinde arttırdığını göstermektedir. Başka bir maddede dendiğine göre, Yüzlerce Alman Prensliğine, Kutsal Roma-Cermen İmparatorluğu’nun dezavantajına olmayacak biçimde, farklı ülkelerle bağımsız bir biçimde antlaşma yapabilme yetkisi verilmiştir. Bu madde sayesinde, başka ülkelerle de barış sağlama ve ticareti genişletme amacıyla antlaşmalar yapılması istendiğini görmekteyiz. Bunun gibi birden fazla maddeyi içeren bu Westphalia Antlaşması uluslararası bir öneme sahip olmaktadır.

1609 yılında ölen bir kişinin yerine Jülich-Cleves-Berg Dükleri birbirlerinin yerine geçecekleri açıklandı. Jülich, Berg ve Ravenstein bölgeleri Palatine-Neuburg’a (Count Palatine of Neuburg) bağlandı. Mark, Cleves ve Ravensberg bölgeleri de Brandenburg’a bağlanmıştır. Bu maddede ülkenin bütünlüğü adına küçük bölgelerin birleştirildiği ve ticaretin kolaylaştırılması istendiğini gözlemlemekteyiz. Başka bir madde de ise, Osnabrück Prensliği, piskoposluk bölgesi Protestanlar ve Katolikler arasında geçici değişimli olarak kontrol edilmesi kabul görüldü. Protestan olup öğrenci olan kesim için Brunswick-Lüneburg’dan bir ev seçti.

Westphalia Antlaşması’nın Sonuçları

“Otuz Yıl Savaşları”, 24 Kasım 1648 yılında Westphalia (Vestfalya) Antlaşması sayesinde sonlanmıştır. Bu antlaşma süreci bittiği zaman İspanya ve Fransa arasında savaş, kaldığı yerden devam etmiştir. İspanya ve Fransa arasında geçen, barış sonrası hala devam etmekte olan bu savaş 1659 yılına kadar devam etmiştir. Bu savaşın devam etmesinde ilk adım atan taraf Fransa olmuştur. Bunun sebebi ise, o dönemde reşit olmadığı gerekçesiyle XIV. Louis (Luis), görevini fiilen Kardinal Mazarin’e devretmek zorunda kalmıştır. Kardinal Mazarin de İspanya tamamen yok olmadan Fransa’nın rahat bir şekilde yaşayamayacağına kanaat getirmiştir.

Bu sebeple de Westphalia (Vestfalya) barışı biter bitmez tekrar İspanya’ya savaş açmıştır. Bu savaş 1659 senesinde Fransa ve İspanya arasında imzalanan Pyrenees (Piyrenes) Antlaşması ile sona ermiştir. Ayrıca bu Westphalia (Vestfalya) barışı sayesinde İspanya’nın bazı hayalleri suya düşmüştür. Bu hayaller, askeri üstünlüğü sayesinde yeniden büyük bir imparatorluk kurmaktır. Bir sürü ülkeyi iyi veya kötü bir şekilde etkileyen bu Westphalia (Vestfalya) Antlaşması Almanya’yı da etkilemiştir. Westphalia Alman’ların tarihinde bir çağın sonunu getirmiş, ayrıca Almanlara ait olan topraklarında İsveç, Fransa ve Danimarka gibi farklı ülkeleri barındıran yepyeni bir ortam haline gelmiştir.

Westphalia Antlaşması Önemi ve Özellikleri Nelerdir?

Otuz Yıl Savaşları bittiği zaman düzeni yerine oturtmak amacıyla yapılan konferans, Avrupa’nın ilk büyük konferansı sayılmaktadır. Daha önceki uluslararası konferanslar dinî özellikteyken, Westphalia Barışı’na katılmış olan ülkeler, savaş ve iktidar sorunlarını dinin etkisi altında kalmadan tartışmış ve kararlarını buna göre vermişlerdir. Papalık temsilcileri, konferansta söz sahibi olmadıkları gibi antlaşma yazıları de dönemin papasına imzalattırılmamış ve bu sayede kilisenin ve dinin siyasetteki ağırlığı ve gücü sınırlandırılmıştır. Westphalia Antlaşması’nda, 1555 yılında yapılan Augsburg Barışı’nda verilen kararlar yenilenmiş ve Almanya’da Protestan, Katolik ve Kalvinizm kabul edilebilir mezhepler konumuna getirilmiştir. Kutsal Roma İmparatorluğu’nun dağılmış ve yıkılmış olduğu da uluslararası siyaset tarafından doğrulanmıştır ve kabul görülmüştür. Otuz Yıl Savaşları bittiği zaman Fransa ülkesi artık Avrupa siyasetinde alınacak kararlara yön veren ülke konumuna yükselirken İngiltere ülkesi de çok daha güçlü bir ülke olarak Avrupa siyasetinde söz sahibi olmaya başlamıştır.

Avrupa ülkeleri arasından bazıları sahip oldukları toprakları genişletirken, özellikle Almanya ülkesinde gerileme ve bazı iç karışıklıklar başlamıştır. Portekiz, Hollanda ve İsviçre bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Kutsal Roma İmparatorluğu’nun Avrupa’yı sadece bir tane imparatorluk olacak şekilde birleştirmeye çalışma politikası gerçekleşmemiş ve bu politikanın yerine “denge politikası” adı verilen bir çeşit politika almıştır. Avrupa’da dinî etkenlerin yerini modern etkenler almış ve uluslararası bölümde modern devletler hukuku rol göstermeye başlamıştır. Evrensel imparatorluklar yerine ulusal krallıklara ve ulus devletlerine bırakmıştır.

Westphalia Antlaşması’nın sonuçlarından bir tanesi de ülkeler arasında alınan kararların dinin etkisi altında kalmadan kararlaştırılması ve alınmasıdır. Bu karar dünya siyaseti için çok önemli bir karar olmuştur. Çünkü eski zamanlarda din adamları ve görevlileri dini kendi çıkarları için kullanmakta ve din hakkında insanlara yanlış bilgiler vermekteydiler. Bu karar sayesinde artık bu sorun büyük oranda azaltılmış olmuştur. Bu din ve siyaset açısından dünya için çok yararlı bir karar olmuştur.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Otuz Yıl Savaşları Nedir? Nedenleri, Sonuçları ve Önemi başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.