Kuva-yi Milliye Nedir? Ne Zaman ve Niçin Kurulmuştur?

Osmanlı Devleti ile yapılan Mondros Ateşkes Antlaşması’nın sonucunda Osmanlı halkına dayatılan ağır koşullar ve orduya yapılan müdahaleler ile Osmanlı yönetimi zor durumda kalmıştır. Bunun üzerine silahlanan halk ile bir direniş başlatılmış ve bu direniş Kuva-yi Milliye olarak adlandırılmıştır.

Kuva-yi Milliye Nedir?

Osmanlı Devleti’nin güçsüz ve baskı altında olduğu dönemlerde, Birinci Dünya Savaşı sırasında, Anadolu’nun işgaline karşı kurulan ilk milli direniş örgüttür. Kuvâ-yi Milliye, Osmanlı topraklarının Yunan, İngiliz, Fransız, İtalyan ve Ermeni askeri birlikleri tarafından işgal altına alınmış bölgelerini kurtarmayı amaçlamıştır. Kuvâ-yi Milliye, Milli Güçler anlamına da gelmektedir. 1918-1921 yılları arasında etkin olan bu milli güçlerin sayısı yaklaşık 10-15 bin kişi kadardır.

Kuva-yi Milliye Ne Zaman ve Niçin Kurulmuştur?

Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı yenilgisi ardından Anadolu’yu ele geçirmek isteyen işgalci devletler tarafından Mondros Ateşkes Antlaşması imzalatılmıştır. Bu antlaşma ile Yunanların İzmir’i işgal etmesi hedeflenmiştir. Osmanlı ordusu dağıtılmış ve devlet savunmasız bırakılmıştır. Bu şekilde işgalci devletler Anadolu’yu istedikleri gibi sömürmeye başlamışlardır. İzmir’e yapılan işgallerde bölge halkına yapılan çeşitli zorbalık ve işkencelere karşı kısıtlanan Osmanlı Devleti’nin eli kolu bağlı kalmış ve hiçbir savunmada bulunmamıştır.

Bu işgaller karşısında ilk tepkinin İzmir’de gösterildiği bilinse de aslında ilk isyan ve ilk Kuvâ-yi Milliye adımı 19 Aralık 1918’de Fransızlara karşı Hatay Dörtyol’da başlamıştır. İşgalcilere karşı ilk kurşun aslında İzmir’de Gazeteci Hasan Tahsin tarafından değil Hatay’da Kara Mehmet Çavuş tarafından sıkılmıştır. Bu direniş gücü Önce Güney sonra Batı cephesine yayılmıştır. Daha sonra Maraş, Antep ve Urfa olmak üzere Anadolu’nun dört bir yanında etkisini göstermiştir. Direniş iki yıl içerisinde 15.000 kişiye kadar yayılmıştır. Bu şekilde düzenli ordunun kurulması için yeterli zaman elde edilmiş ve düzenli ordunun kurulmasıyla bu birlikler ortadan kaldırılmıştır.

Kuva-yi Milliye Kime Karşı Kurulmuştur?

Kuva-yi Milliye birlikleri Batı’daki Yunan işgallerine, Doğu’da Ermeni ve Rum çetelerine, Güney’de ise Fransızlara karşı direniş göstermiştir. Ayrıca Anadolu’da savaşan birliklere cephane, yiyecek, sağlık malzemeleri ve silah kaçırılmasında yol almışlardır. Kısaca Kuvâ-yi Milliye, Osmanlı Devleti’nin güçsüzlüğünden faydalanıp Anadolu’ya işgallerde bulunan devletlere karşı kurulmuştur.

Kuva-yi Milliye Kim Tarafından Kuruldu?

Kuvâ-yi Milliye, Osmanlı Devleti ordusunun işgalci devletler tarafından kısıtlanması üzerine Anadolu’ya yapılan saldırı ve işgallere karşı halk tarafından kurulmuştur. Tamamen Anadolu halkının irade ve gücü ile bağdaşlaşan gönüllülük esaslı bir oluşumdur. Mustafa Kemal Atatürk halkın özverileri ile yarattığı Kuvâ-yi Milliye’nin kuruluşu hakkında şunları söylemiştir:

“Hükümet merkezi, düşmanların şiddetli çemberi içindeydi. Siyasal ve askerî bir çember vardı. İşte böyle bir çember içinde yurdu savunacak, ulusun ve devletin bağımsızlığını koruyacak kuvvetlere emrediyorlardı. Bu biçimde yapılan emirlerle, devlet ve ulusun araçları temel görevlerini yapamıyorlardı. Yapamazlardı da. Bu araçları savunmanın birincisi olan ordu da, ‘ordu’ adını korumakla birlikte, elbette temel görevini yerine getirmekten yoksundu. İşte bunun içindir ki yurdu savunmak ve korumak olan temel görevi yerine getirmek, doğrudan doğruya, ulusun kendisine kalıyor. Buna Kuvayi Milliye diyoruz…”

Kuva-yi Milliye Ne Zaman Kaldırılmıştır?

Kuva-yi Milliye düzenli bir ordu değildir. Terhis edilmiş Osmanlı ordusunun subay ve erleri, gönüllü genç, aydın, yiğit ve efeler Kuvâ-yi Milliye’yi oluşturuyorlardı. Bu yüzden zaman zaman kendi çıkarları için halka baskıda bulunmaya başlamışlardı. Düzenli orduya vakit kazandırmış, işgalcilere zarar vermişlerdir ama yurdun tamamını savunmak için yeterli olamamışlardır. Hukuk devleti anlayışına ters davranışlar göstermiş, kendi bildikleri şekillerde cezalandırmalarda bulunmuşlardır. Bunun yanı sıra ihtiyaçları halk tarafından karşılanıyordu. Bu durum halkın kendi ihtiyaç ve giderlerinde kısıtlamalara gitmesini zorunlu kılıyor, halkın zor durum kalmasına sebep oluyordu. Kuvâ-yi Milliye’nin milli direnişe olumlu katkılarının yanı sıra bu tür olumsuz katkıları ve zaman zaman BMM’ye karşı ayaklanmaları üzerine düzenli ordunun kurulmasıyla görevi sona ermiştir.

Kuvâ-yi Milliye birliklerinin düzenli orduya katılması teklif edilmiş fakat bu birliklerin amacının zamanla başlarında bir güç istemediklerini açıkça belli ederek isyanlarda bulunmuş ve halka karşı davranışlarda bulunmuşlardır. Kuvâ-yi Milliye’nin zamanla BMM’ye karşı gelmesine önderlik edenlerden biri Çerkez Ethem’dir. Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe dışındaki birlikler düzenli orduya katılmış fakat bu iki birlik katılmayı reddetmiştir. Ancak bu düzensiz birliklerin işgalci güçler karşısında tek başlarına direnmeleri ve zafer kazanmaları mümkün olmamıştır. Bunun üzerine işgallerin ancak düzenli bir ordu sistemiyle bitirilebileceğine inan Mustafa Kemal tarafından Çerkez Ethem ve Demirci Mehmet Efe’nin çıkardığı isyanlar bastırılmış ve meclisin otoritesi güçlendirilmiştir.

Kuva-yi Milliye Özellikleri

Kuva-yi Milliye, Anadolu’daki işgallere karşı yapılan ilk silahlı direniştir. Anadolu halkının işgallere karşı isyan eden ve Osmanlı Devleti’nin çaresizliği karşısında bir şeyler yapmak isteyen gönüllüleri tarafından oluşmuş bir örgüttür ve düzenli bir ordu kesinlikle değildir. Hiçbir zaman tek bir merkeze bağlanmamış ve kendi bulundukları bölgeleri savunmuşlardır. Anadolu halkının birlik ve beraberlik duygusuyla doğmuş, cesaret ve iradesiyle büyümüştür. Bu direniş halkın milliyetçi ve vatansever ruhunu ortaya koymuştur. Başlangıçta bölgesel olarak başlayan bu savunma birlikleri daha sonradan tüm yurtta etkisini göstermiştir. İşgalci güçlere az da olsa direniş göstererek zarar vermiş ve düzenli orduya vakit kazandırmışlardır.

Kuva-yi Milliye Kahramanları

Halkın büyük direnişinin sonucunda kurulan Kuvâ-yi Milliye kahramanları sayısızdır. Fakat Şehit Sakıp Bey, Polat Bey, Kartal Bey, Müslüman Bey, Aslan Bey ve İslam Bey gibi öne çıkan kişiler de mevcuttur. Sayısız erkek kahramanın yanı sıra birçok kadın da mevcuttur: Şerife Bacı, Kara Fatma, Onbaşı Halide Edip… Ayrıca Kara Mehmet Çavuş direnişi başlatan ilk kurşunu sıkmıştır. Bölgesel olarak kahramanları özellikle belirtilecek olunursa ilk akla Sütçü İmam’ın Maraş’ta gösterdiği direniş gelir. Antep’te bu birliklerinin başında direnişi yöneten Şahin Bey ve Urfa’da direniş gösteren Ali Saip Bey de adı unutulmaması gereken kişilerdendir. Bu direnişlerin sonrasında Maraş’a Kahraman, Antep’e Gazi ve Urfa’ya Şanlı unvanları verilmiştir.

Not: Bu konuyla ilgili olarak Milli Mücadele Nedir? Milli Mücadele Kahramanları başlıklı yazımızı da inceleyebilirsiniz.