Hz. İsa Kimdir? Tarihi Açıdan İsa’nın Hayatı ve Kimliği

Bu yazımızda Hz. İsa kimdir? sorusunu tarihi ve dini açılardan ele alarak yanıtladık. Ayrıca tarih boyunca İsa’ya yüklenen anlamları kimlikler bağlamında inceledik. Tüm ayrıntılarıyla Hz. İsa’nın yaşamını ineledik.

Hz. İsa Kimdir?

Hz. İsa veya Hz. İsa, insanlık tarihi üzerindeki en etkili kişilerden birisi olup MÖ 4- MS 30 yılları arasında yaşamış, Hristiyanlığı temsil eden dini lider ve Hristiyan vaizidir. Kısacası Hz. İsa, Hristiyanlığın merkezindeki ana kişidir, Hristiyanlığın temsilcisidir. Hz. İsa, sadece Hristiyanlık’ta değil, diğer birçok dinde ve inanışta da kendisine yer edinmeyi başarmış bir kişidir. İnanışa göre Hz. İsa, beklenen müjdeci peygamber (Mesih) ve Tanrı’nın Meryem Ana’nın rahminde yetişmiş oğludur.

Tarihi Açıdan Hz. İsa’nın Hayatı

İsa, o zamanın Roma İmparatoru olan August zamanında Roma’ya bağlı olan Beytüllahim’de MÖ 4 tarihinde doğmuştur. Bazı kaynaklara göre Beytüllahim, Roma’ya bağlı bir yer olmayıp İsa’nın doğumu sırasında gökyüzünde beliren çok parlak, aynı yıldıza benzeyen bir nesnedir. Bu kaynaklardan yola çıkarak Beytüllahim yeri veya nesnesi İsa’nın nerede değil, ne zaman doğduğunun bir imgesidir. Ne zaman doğduğu konusuyla ilgili olarak tarihçiler ve araştırmacıların arasında bir görüş ayrılığı yaşanır.

İsa’nın annesi, Meryem’dir ama kaynaklarda İsa’nın biyolojik babası hakkında herhangi bir bilgi yer almaz. Ayrıca İsa’nın geçimini sağladığı meslek marangozluktur. O dönem, yaşadığı toplum için marangozluk yapar, geçimini bu iş üzerinden sağlardı. Tarih araştırmalarına ve bu araştırmalar sonucunda doğmuş olan kaynaklara göre 4. yüzyılda ortaya çıkan bazı yazmalara göre Hz. İsa evliydi, hatta çocukları da vardı. Bu konu kapsamında Dan Brown’ın “Da Vinci Şifresi” kitabı da tarihte henüz ortaya çıkmayan bilinmez gerçekler olduğunu ve bunlardan birisininse İsa’nın evli olup çocuklarının olduğunu ortaya sürer.

İsa’nın ölümü ise bambaşka sırdır. ABD’de yayımlanan bir kitapta, İsa’nın çarmıha gerilmesinin sebebini Yahudi otoritesine, Roma İmparatorluğu’nun ağır vergi sistemine ve Yahudi sarraflarına karşı çıkması olduğunu öne sürer. Yine bu kitapta, İsa’nın çarmıha gerilip idam edilişinin sebebini İncil’in aksine Tanrı oluşuna değil, Roma’nın sert otoritesine karşı çıkan bir devrimci olduğu için idam edildiğini ileri sürer. Kitaba göre, İsa, Romalıların Yahudi halkın üzerindeki sert otoritesinden ve Yahudi halktan çok ağır vergi almasına katlanamıyordu. Kısacası İsa, o dönemin kurtarıcı Tanrı kişiliği yüzünden değil, devrimci kişiliği yüzünden çarmıhta gerilmiştir.

Dini Açıdan Hz. İsa’nın Hayatı

Hz. İsa, insanlık tarihi üzerindeki en etkili kişilerden birisi olup MÖ 4- MS 30 yılları arasında yaşamış, Hristiyanlığı temsil eden dini lider ve Hristiyan vaizidir. Kısacası Hz. İsa, Hristiyanlığın merkezindeki ana kişidir, Hristiyanlığın temsilcisidir. Hz. İsa, sadece Hristiyanlık’ta değil, diğer birçok dinde ve inanışta da kendisine yer edinmeyi başarmış bir kişidir. İnanışa göre Hz. İsa, beklenen müjdeci peygamber (Mesih) ve Tanrı’nın Meryem Ana’nın rahminde yetişmiş oğludur. Ayrıca Hristiyanların arasında olan bir inanışa göre Hz. İsa, ölümünden sonra dirilmiş ve ona inanlardan kurduğu toplu Hristiyan Kilisesi’ne dönüşmüştür. Bir inanışa göre de Hz. İsa, Tanrı tarafından rahmine bir erkek çocuğu yerleştirilen Meryem Ana adında bir bakireden dünyaya gelmiş, bünyesinde birkaç kere mucize gerçekleştirmiş, yaşadığı toplumdaki insanların günahlarının edeli olarak Roma Askerler tarafından çarmıha sokulmuş, ölmüş ve öldükten sonra insanlık için dünyaya geleceği tarihe kadar cennete yükselmiştir. Araştırmalara göre şu anda bile dünyanın büyük bir çoğunluğu Hz. İsa’ya inandıklarını iddia etmektedir.

Türkçe’de de kullanılan İsa kelimesinin kökeni Kur’an’dan gelmekte olup Arapça kökenlidir. Ayrıca İsa ismi, Aramice Yeşua olarak da kullanılır. O dönemlerde İsrailoğullarında oldukça fazla kullanılan bu isim, “kurtuluş Yehovada’dır” anlamına gelmektedir. Mesih ise “kutsal yağ ile kutsanmış” anlamına gelmekte olup Hz. İsa’nın ismi İncil ve diğer Hristiyan kaynaklarla beraber ara sıra Kur’an’da da geçer. Hz. İsa’nın Mesih olarak anılmasının kutsanması dışındaki bir sebebi de Meryem Ana’nın o zamanlarda şifacı olup hastaları eliyle meshetmesidir

İslamiyet’e Göre Hz. İsa Kimdir?

İslam inancına göre Hz. İsa, Meryem Ana’nın oğludur, Mesih’tir. Ayrıca İslamiyet inancına mensup olan Müslümanlar, İncil’in Hz. İsa’ya vahiy yoluyla indirilen bir kutsal kitap olduğunu varsayarlar ve Hz. İsa’nın dünyaya tarih boyunca gelmiş beş büyük peygamberden biri olduğunu söylerler. Bilinenin aksine Müslümanlara göre Hz. İsa; Tanrı’nın oğlu değildir, Tanrı hiç değildir. Tanrı’nın oğlu olmasa bile Allah’ın izin vermiş olduğu bazı mucizeler göstermiştir. İslamiyet’in kitabı olan Kur’an’a göre Hz. İsa’nın bir babası yoktur, Allah’ın vermiş olduğu bir mucizeyle Meryem Ana’nın rahminde yaratılmıştır. Peygamberlerin insanlar tarafından bir zarar göremeyeceğini esas alan Kur’an-ı Kerim’e göre Hz. İsa, Romalı askerler tarafından yakalanıp çarmıhta öldürülmemiştir. Ayrıca Kur’an-ı Kerime’e göre Hz. İsa’nın ölümü, insanlar elinden olmamıştır. İslamiyet’e göre Hz. İsa’nın Hz. Muhammed’in geleceğini bildirmesi veya ahır zamanında geri dönecek olması gibi özel bir konumu vardır.

Müslümanların kutsal kitabı olan Kur’an’da belirttiği üzere Hz. İsa, kendisinden sonra gelecek olan dini elçiyi İsrailoğullarına bildirmiştir. Hz. Muhammed ise peygamberlik görevine başladıktan sonra Müslümanlara, Kur’an’da ismim Muhammed, İncil’de Ahmet ve Tevrat’ta Ahyed’tir demiştir. Ahir zamanında dönmesi konusu ise Kur’an’da kesin bir sonuca kavuşturulmamıştır ama Hz. İsa’nın zamanında döneceğine dair hadisler mevcuttur. Bu hadislere göre İsa Mesih geldiğinde Deccalı yok edecektir.

Yahudiliğe Göre Hz. İsa Kimdir?

Yahudiler de İslamiyet inancına benzer bir şekilde Hz. İsa’nın Tanrı ya da Tanrı oğlu olduğunu savunmaz. Miladi takvim, Hz. İsa’nın doğuşuna göre düzenlenmiştir. 19. yüzyılın başlarında Yahudi araştırmacı ve akademisyenlerin öncülüğünde Yahudiler, Miladi Takvim’i İsa’dan Önce ve Sonra olarak ayırmanın terk edilmesi yönünde gelenekleri dahilinde bir değişiklik başlattılar. Yahudilerde, İsa’dan Önce ve Sonra yerine Ortak Zaman ve Ortak Zamandan Önce tabirleri kullanılmaya başlandı. Yahudilerin başlattığı bu değişiklik bilimsel yönde kabul gördü ve yaygın olarak benimsendi.

Hristiyanlığa Göre Hz. İsa Kimdir?

Hristiyan tarihçi ve bazı araştırmacılara göre Hazreti İsa, bir öğretmen, marangozdur ve bu işlerinin yanında bir de şifacılık yapmaktadır. Yahya peygamber tarafından bizzat vaftiz edilmiştir ve 30’lu yaşlarında halkı isyana çekmek suçuyla Roma İmparatorluğunu kışkırtan Yahudi din liderlerinin etkisiyle Roma İmparatorluğu tarafından çarmıha gerilmiştir. Hristiyanlar, İsa’nın İbrahim’in oğlu olan İshak’ın soyundan geldiğine inanırlar. Yahudi bir toplumun içinde doğup büyüyen Hz. İsa, o zamanların Yahudi geleneklerine göre insanların babalarının ismiyle beraber anıldığı için yaşadığı zaman zarfında Meryem Ana’nın eşi, üvey babasına ithafen Yusuf oğlu İsa olarak çağrılmıştır. İncil’e ve bazı Hristiyan inanışlara göre Hz. İsa’nın annesi Meryem Ana, Levioğulları soyundan gelmekteydi. Ayrıca, yine İncil’e ve bazı Hristiyan inanışlara göre Eski Ahit’te zaman zaman yer alan müjde getirecek Hz. İsa’nın önceden ima edildiğine dair bir inanış mevcuttur.

Hristiyan inanışlara göre Hz. İsa’nın dünya tarihi üzerinde büyük bir önemi vardır. Kimi araştırmacılara göre Hz. İsa’nın dünya tarihi üzerindeki bu büyük önemi Hz. İsa’nın varoluşçu ve toplumsal bir kimliğe büründüğünün kanıtıdır ve bu bazı araştırmacılar Hz. İsa’nın dünyaya evrensel barışı getireceğini savunur. Yine Hristiyan inanışlarına göre Hz. İsa, ölümünden önce insanları Tanrı’yla yakınlaştırmış ve mahşer günü insanların dirilmesinden önce ya da sonra bizzat Tanrı’yla beraber insanları sorgulayacaktır.

Yahudilik ve İslamiyet’in aksine Hristiyan inanışlarına göre İsa, Tanrı ve Tanrı’nın tek oğludur. Hristiyanlara göre Hz. İsa, Tanrı ile insanlar arasındaki aracı, Mesih, müjdeci, kurtarıcı, rab, güçlü tanrı ve Tanrı’nın tek oğludur. Hz. İsa’yı nitelendirirken kullanılan Tanrı’nın Oğlu herhangi bir biyolojik anlam içermemektedir ve Tanrı’nın Hz. İsa’ya olan babalığı ruhani bir bağ taşır. Hristiyan inanışlarına göre Hz. İsa, kendine inanan ve diğer tüm insanların tüm günahları bağışlansın diye çarmıhta bedenini gerdirmiştir.

Hz. İsa’nın Kimlikleri

Hz. İsa’nın kimliğini oluşturan unsurlar nelerdir? İncil’de de yer edinen Hz. İsa’nın kimliği, bazı unsurlardan meydana gelerek yapılanmıştır. Bu unsurların temelini 5 unsur oluşturur: İnsanın Oğlu, Tanrı, Tanrı’nın Oğlu, Mesih ve Rab.

İnsan Oğlu Olarak İsa

Her dini elçide olduğu gibi İsa’nın da bir insan tarafı bulunmaktadır. İsa’nı ilahi bir yönü olduğu şüphesiz doğrudur ama kendisi bir insanın, Meryem Ana’nın rahminden dünyaya gelip yeryüzünde bizim hâlâ daha içinden geçmekte olduğumuz denemelerden geçip günahsızlığını tamamlayabilmek için çoğu insanın aksine alçakgönüllü ve lütuflu olması gerekiyordu. Bizim de geçmekte olduğumuz bu denemelerden geçince de “İnsanın Oğlu Olan İsa” kimliğine bürünmüştür. Bizim geçmekte olduğumuz denemelerden geçip günahsızlığını kazanması bizim için, insanoğlu için bir örnektir ve bize böyle bir örnek olduğu için de İsa’nın “İnsanın Oğlu Olan İsa” kimliği çok önemlidir çünkü İsa, çoğu insanın aksine sadakatiyle bu denemeleri başarıyla tamamlamıştır.

Tanrı’nın Oğlu Olarak İsa

İsa için kullanılan ve en yaygın kimliği olan başka bir sıfat da Tanrı’nın Oğlu Olan İsa’dır. Hristiyanlıkta inanalar da Tanrı Çocuklarıdır ve İncil’de de bu kavram böyle geçer ama İncil’de İsa, doğrudan Tanrı’nın Oğlu olarak aktarılır. Bu kavram İsa daha dünyaya gelmeden önce gönderilen dini elçilerde de görülmektedir. Örneğin Pavlus, İsa için Tanrı’nın Tek Oğlu İsa olarak adlandırır ve diğer inanları da Tanrı’nın evlat edindiği çocukları olarak anlatıp Tanrı’yı yüceltir. Kısacası Hristiyanlık’ta İsa Tanrı’nın Tek Oğlu, inanlar ise Tanrı’nın Çocukları olarak anılmaktadır. İncil’de ise Tanrı ve İsa’nın ilişkisi doğrudan olarak üç şekilde inanlara aktarılmıştır. Birincisi, İncil’de yazıldığına göre İsa Mesih, Tanrı’ya ithafta bulunurken doğrudan “Aba” yani “Baba” diye seslenmektedir. İkincisi, İsa Mesih İncil’de “Tanrı’nın Oğlu” olarak nitelendirilir ve üçüncüsü, Tanrı ile İsa’nın arasında olan ilişkinin İncil’e göre bir yakınlığı ve derinliği mevcuttur.

İsa Mesih

Mesih kelimesi, günümüzde İsa isminin yanında sıkça kullanılan bir kelimedir. Hatta, bazı insanlar Mesih’i İsa’nın soyadı olarak saysalar da İncil’de de yer aldığı üzere Mesih, İsa’nın sıfatıdır. Mesih kavramının etimolojisi İbranice ’den gelmekte olup “kutsal yağ ile kutsanmış” anlamına gelmektedir. İsa’ya Mesih kavramının kullanılması da şu sebepten ötürü olmuştur:

Tanrı, Davut elçi zamanında İsrail’de bir hanedanlık kurmuştur ve Davut soyundan gelecek olan kişilerin bu hanedanlığa kral olmasını emretmiştir. Eski Antlaşma ’ya göre de Davut’un soyundan olup yaratılıştan beri gelen ve hakkında “kurtarıcı” denen, ileride gelecek olan, vaat edilen ve hakkında peygamberlik olan krala Mesih denecektir. Bundan yola çıkarak da İsa’ya Hristiyanlar, inanışlarına göre Hz. İsa olarak seslenmektedirler.

Rab/Efendi İsa

İsa’nın büründüğü kimlikler arasında en önemli ikinci sıfatı kaplayan kimlik, Rab’dır. Rab kelimesinin etimolojisi İbranice ‘den gelip “efendi, yüce, ulu kişi” anlamına gelmektedir. Hristiyanlar, İsa için Rab yani efendi sıfatını kullanırken İsa’yı yüceltmekten geri kalmamışlardır ve ilk Hristiyanlar, İsa’nın doğumu, yaşamı ve ölümü arasındaki ince çizgiye bakarak İsa’yı Rab, yani Efendi olarak çağırmaktan çekinmemişlerdir. Ayrıca Hristiyanlar, sadece İsa’yı değil, Tanrı’yı çağırırken de Rab sıfatını kullanırlar.

Tanrı

Son olarak İsa’nın büründüğü kimliklerden birisi de Tanrılık’tır ve İncil’de İsa’nın Tanrılık kimliğiyle ilgili birçok ayet bulunmaktadır.

Hz. İsa Konulu Resimler

Hz. İsa için yapılmış bazı sanat eserlerini ve bu sanat eserlerinin anlatmak istedikleri mesajları inceleyelim.

Son Akşam Yemeği (Leonardo da Vinci)

Son Akşam Yemeği, Rönesans ressamlarınca işlenen en yaygın konulardan birisi olmuştur ve bu ressamların yapmış olduğu çalışmalar arasında en bilineni Leonardo da Vinci’nin yapmış olduğu Son Akşam Yemeği tablosudur. Leonardo da Vinci, Son Akşam Yemeği tablosunu İtalya’da bulunan Santa Maria Dele Grazie’nin duvarına yapmıştır. Resim, İsa’nın Roma Askerleri tarafından yakalanıp çarmıha götürülüp bedeninin gerdirilmesinden önce kendisi ve 12 havarisi ile yediği son akşam yemeğini ele alır. Bunun yanında, Leonardo da Vinci’nin Son Akşam Yemeği tablosu, bünyesinde büyük anakronizm sorunlarını barındırır.

Örneğin, tabloda İsa ve havarileri masanın etrafına konulmuş sandalyelerin üzerine oturup masadan yemek yemektedirler ama o zamanın şartlarına baktığımızda İsa ve havarilerinin sandalyelere oturup yemeklerini yemeleri mümkün değildir. Anlatılara göre, Son Akşam Yemeği’nde İsa ve havarileri Hristiyan inanışlarında Kutsal Kâse olarak adlandırılan kâseden şarap içiyor ve ekmek yiyorlardı. Leonardo da Vinci’nin Son Akşam Yemeği’nde ise şarap ve ekmeklerin bulunmaması Hristiyan dünyasında yıllar süren tartışma konularından birisi olmuştur.

Bu yemek sırasında İsa’nın havarilerine yapmış olduğu konuşmaların ele alındığı Yuhanna Kitabındaki inanışlara göre İsa, havarilerine kendisi gittikten sonra gelecek olan Paraklit ile teselli bulmalarını söylemiştir.

İsa’nın Çarmıha Gerilişi (Diego Velâzquez)

İsa için yapılmış eserlerden birisi olan İsa’nın Çarmıha Gerilişi, İsa’nın Romalı askerler tarafından yakalanıp işkenceler, sorgulamalar ve mahkeme sürecinin ardından çarmıha gerilmesinin görüntüsünü simgeler. İsa’nın çarmıha getirilip gerdirilmesinin öncesinde ve sonrasında olan olaylar (mahkeme süreci, işkenceler, sorgulamalar ve İsa’nın yeniden dirilmesi) Yeni Ahit’in ilk dört kitabında ele alınır.

Meryem Ana ve Çocuk İsa (Sanzio de Urbino)

Meryem Ana ve kucağında çocuk olan İsa’yı anlatan bu resim, İsa’yı anlatan tabloların arasındadır. Resimde, Meryem Ana İsa’yı kalça kısmından tutmuştur ve İsa da Meryem Ana’nın boynuna doğru ellerini bırakmıştır ve ikisi de oturdukları yerden toprağa bakıyorlardır. Sanzio de Urbino’nun çoğu resminde Meryem Ana ya toprağa ya çocuğuna ya da gökyüzüne bakıyordur. Meryem Ana’nın da baktığı yerleri göz önünde bulundurarak Sanzio de Urbino’nun Meryem Ana’yı dinsel yönden ele aldığı söylenebilir.