I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 11. sınıf tarih dersinin 3. ünitesi olan Uluslararası İlişkilerde Denge Stratejisi (1774-1914) ünitesinin 4. konusunun devamı olan I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları konusuna yer verdik. I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları “Osmanlı ile Rusya arasındaki rekabetin Osmanlı Devleti’nin Avrupa ve Asya siyasetindeki önemini kavrar.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları

Ders: Tarih 11

Ünite: Uluslararası İlişkilerde Denge Stratejisi (1774-1914)

Konu: I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları

Kazanım: Osmanlı ile Rusya arasındaki rekabetin Osmanlı Devleti’nin Avrupa ve Asya siyasetindeki önemini kavrar.

I. Dünya Savaşı Öncesi Osmanlı Devleti’nin İttifak Arayışları konusunda I. Dünya Savaşı öncesi Osmanlı Devleti’nin İngiltere, Rusya, Fransa ve Almanta ile olan ittifak arayışları hakkında tarihi olaylar ekseninde genel bilgi verdik.

Birinci Dünya Savaşı ve Osmanlı Devleti

Birinci Dünya Savaşı daha önce görülmüş savaşlardan daha büyük olduğu ve bütün dünyayı ilgilendirdiği için bu adı almıştır. 1914 – 1918 yılları arasında gerçekleşmiş olan bu savaş çok ciddi bir savaş olmakla beraber dünyayı derinden etkilemiştir. Birinci Dünya Savaşının birçok nedeni bulunmaktadır. Bu nedenlerden bazılarına hammaddenin devletler arasında bir yarışa sebep olması, sömürge ve silahlanma yarışına giren devletler, ulusçuluk akımının giderek yayılması, Almanya ile Fransa arasında çıkan Alsas – Loren problemi örnek gösterilebilir. Asıl nedenlerin dışında bir de göstermelik olan bir sebep bulunmaktadır. Sırplı bir genç Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nun veliahtı olan Ferdinand’ı öldürmüştür. Bu olayla beraber Birinci Dünya Savaşı patlak vermiştir. Birinci Dünya Savaşı sırasında birçok ülke birbirleriyle ittifak kurmuştur. Birçok ülke de birbirine düşman olmuştur. İttifak ve itilaf devletleri adı verilen iki grup Birinci Dünya Savaşında etkili olan önemli gruplar olmuşlardır. Peki ama Osmanlı Devleti bu savaşın neresinde yer almıştır? Osmanlı Devleti’nin Birinci Dünya Savaşı öncesindeki ittifak arayışları neler olmuştur?

Osmanlı Devleti’nin İngiltere ile İttifak Arayışı

Birinci Dünya Savaşı’ndan önce Osmanlı Devleti arasının gelgitli olduğu İngiltere’ye bir ittifak kurmayı teklif etmiştir. İngiltere ise Rusya ile çıkarları uyuştuğu için Rusya ile ortak olarak ilerlemeyi uygun bulmuştur. Reval Görüşmeleri içinde alınan birtakım kararlar ve de Rusya’nın takip etmek istediği politikaların Osmanlı Devleti’ni içermesi, İngiltere ve Osmanlı Devleti arasındaki ittifağın daha olmadan bitmesine sebep olmuştur. Osmanlı Devleti’nin daha Trablusgarp Savaşı olurken bu ittifakı kurmaya çalışmıştır. Osmanlı Devleti’nin Maliye Nazırı olan Cavid adlı bir bey, Osmanlı Devleti ve İngiltere arasında bir ittifak olması teklifini Winston Churchill adlı politikacıya sunmuştur. Edward Grey adlı Dışişleri Bakanı bu teklife İngiltere’nin Osmanlı ile İtalya arasındaki savaş içerisinde tarafsız davranacağını söyleyerek cevap vermiştir. İngiltere’ye başka bir ittifak teklifi de Londra Büyükelçisi olan Ahmet Tevfik Paşa tarafından 1913’te yapılmıştır. İngiltere’nin müttefikleri Fransa ve Rusya’nın dikkate alınması gerektiğini belirten İngiliz Büyükelçisi Sir Louis Mallet, Osmanlı Devleti’nin politikasının tarafsız olmasının Osmanlı Devleti için en iyi politika olduğunu belirtmiştir.

Osmanlı Devleti’nin Rusya ile İttifak Arayışı

İngiltere’ye olan ittifak tekliflerinde reddedilen Osmanlı Devleti, İtilaf Devletleri’ne başka bir ittifak teklifinde bulunmamıştır. Bu durum Birinci Dünya Savaşı başlayıncaya kadar sürmüştür. 1914’te şansını tekrar denemek isteyen Osmanlı Devleti, İngiltere’den umudu kesip bu sefer Rus Dışişleri Bakanı Sergey Sazonov’a başvurmuştur. Dahiliye Nazırı Talat Bey aracılığıyla Rusya’nın Osmanlı Devleti ve Rusya arasındaki bir ittifak hakkındaki düşüncelerini öğrenmek hedeflenmiştir. Sergey Sazonov bu teklifin soğuk bakılmadığını ancak üzerine düşünülmesi gereken ciddi bir mesele olmasından dolayı zamana ihtiyaç olduğunu söylemiştir. Aradan iki hafta geçtikten sonra İstanbul’a yolladığı mektupta ise Osmanlı Devleti ve Rusya arasındaki ittifak teklifine olumlu bir yanıt verilmemiştir. Almanya ile imzalanan gizli ittifak antlaşması bir genel seferberliğin ilan edilmesine neden olmuştur. Bu durum Rusya’nın hiç hoşuna gitmemiştir.

Osmanlı Devleti’nin Fransa ile İttifak Arayışı

Hem İngiltere’den hem de Rusya’dan olumlu bir yanıt alamayan Osmanlı Devleti, bu sefer de Fransa’yı denemeye karar vermiştir. Bu konuda birtakım çalışmalar yapmıştır. Fransa 1870’te Prusya İmparatorluğuna karşı bir yenilgi yaşamıştır. Yeniden güçlenmiş olduğu halde bile Almanya’ya karşı bir güven duyamamıştır. Fransa’nın cumhurbaşkanı; Avrupa’nın dengesinin değişmemesi gerektiğini, Fransa’nın savunmasının gelişmesi gerektiğini düşünmüştür. Osmanlı Devleti’ne karşı olan politikalarını net bir şekilde belirtmemiştir. Rusya ve İngiltere ile müttefik olan Fransa bu konu hakkında ittifak olduğu ülkelerle birtakım çıkar çatışmaları içerisine girmiştir. Bu sebepten dolayı Osmanlı Devleti’ndeki bazı devlet adamları Osmanlı Devleti’nin sürdürülmesi ve de devam edebilmesinin Rusya ile olacak bir tatsızlıktan daha önemli olduğunu, böyle bir tatsızlığın Osmanlı Devleti’nin varlığına etki etmemesi gerektiğini öne sürmüşlerdir. Ne yazık ki Rusya ve İngiltere Fransa’nın isteklerini kaale almamıştır. Fransa İngiltere ve Rusya’ya isteklerini kabul ettirememiştir.

Yılmak nedir bilmeyen Osmanlı Devleti Fransa’nın desteğini almaktan vazgeçmemiştir. Fransa – Türkiye Dostluk Cemiyeti adlı örgüt Cemal Paşa aracılığıyla kurulmuştur. Cemal Paşa 1914 tarihinde Fransa’ya yolculuk yapmıştır. Cemal Paşa, Osmanlı Devleti’nin İtilaf Devletleri’ne dahil edilmesini ve Rusya tarafından yapılabilecek saldırılara karşı korunmasını Fransa’dan arzu etmiştir. Fransa yine müttefikleri ile görüşülmesi gereken bir konu olduğunu ve yalnız Fransa’nın veremeyeceği bir karar olduğunu belirtmiştir. Cemal Paşa’ya olumlu bir yanıt verilmemiştir. Böylece, Rusya, İngiltere ve Fransa Osmanlı Devleti’nin bütün ittifak taleplerine olumsuz bir yanıt vermiştir. Osmanlı İtilaf Devletleri’ne dahil olamamıştır.

Osmanlı Devleti’nin Almanya ile İttifak Arayışı

İkinci Abdülhamid Dönemi itibarıyla Osmanlı Devleti ve Almanya arasındaki ilişki iyiye doğru gitmiştir. Wangenheim adlı İstanbul Büyükelçisi Osmanlı Devleti’nin yapacağı ittifaklarda yük duruma düşeceğini belirtmiştir. Bu durumu Osmanlı ordusunun kötü bir durumda olmasına bağlamıştır. Alman imparatoru İkinci Wilhelm, İstanbul Büyükelçisi Wangenheim’ın bu görüşlerine karşı Osmanlı Devleti’nin Avusturya’nın Ruslara karşı olan savaşında ona destek olabileceğini savunmuştur. 28 Temmuz 1914 tarihinde Sadrazam Said Halim Paşa, Almanya ile gizli bir antlaşma imzalamak ve de İttifak Devletleri’ne katılmayı arzu ettiklerini Wangenheim’a belirtmiştir. Böylece, 2 Ağustos 1914 tarihinde Osmanlı Devleti ve Almanya’nın bir ittifak antlaşması imzalaması sağlanmıştır. Yine 2 Ağustos 1914’te Osmanlı Devleti’nde genel seferberlik ilan edilmiştir. Böylelikle Osmanlı Devleti sonunda bir ittifak kurabilmiştir. Böylece İttifak Devletleri’ne katılmıştır.

Birinci Dünya Savaşı’nda İttifak ve İtilaf Devletleri

İlk paragrafta bahsedilen Sırplı gencin Avusturya – Macaristan İmparatorluğunun veliahtı Ferdinand’ı öldürmesi, Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nun Sırbistan’a savaş açmasına yol açmıştır. Böylece Birinci Dünya Savaşı başlamıştır. Avusturya – Macaristan İmparatorluğu’nun savaşı başlatması üzerine devletler iki farklı gruba yönelmeye başlamıştır. Bu sayede de İttifak ve İtilaf Devletleri oluşmuştur. Rusya’nın Sırbistan’ın yanında yer alması üzerine İngiltere ve Fransa da Rusya’nın yanında yer almışlardır. Avusturya – Macaristan İmparatorluğunun yanında yer alan ülke ise Almanya olmuştur. İlk önce Almanya’nın yanında yer alan İtalya savaşın gidişatına göre Almanya’nın yanından ayrılmıştır. Sonra İtilaf Devletleri’ne katılmıştır.

Birçok ülke bu gruplanmaya dahil olmuştur. İtilaf Devletleri ya da İttifak Devletleri’ne katılmıştır. Herhangi bir gruba dahil olmak istemeyen ülkeler ise tarafsız kalmayı tercih etmişlerdir. Ülkelerin İttifak Devletleri ya da İtilaf Devletleri’ne katılması sonucu kalabalıklaşan bu blokların son halleri zamanla değişmiştir. İtilaf Devletleri’nin son hali; İngiltere, Rusya, Fransa, daha sonradan katılan İtalya, Amerika Birleşik Devletleri, Yunanistan, Japonya, Çin, Hollanda ve Romanya’dan oluşmuştur. İttifak Devletleri’nin son hali ise Almanya, Avusturya – Macaristan, Bulgaristan ve Osmanlı Devleti’nden oluşmuştur.

---

3. Ünitenin Tüm Konuları: Uluslararası İlişkilerde Denge Stratejisi (1774-1914) ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.