10. Sınıf TarihTarih Dersi İçerikleriTarih Konu Anlatımları

II. Bayezid ve Cem Sultan (Tarih Konu Anlatımı)

Bu yazımızda tarih dersi konu anlatımları kapsamında 10. sınıf tarih dersinin 5. ünitesi olan Dünya Gücü Osmanlı (1453-1595) ünitesinin 2. konusunun devamı olan II. Bayezid ve Cem Sultan konusuna yer verdik. II. Bayezid ve Cem Sultan konusunu “İstanbul’un Fethi’nin sebeplerini, fetih sürecini ve fethin stratejik sonuçlarını kavrar.” kazanımı çerçevesinde anlattık.

II. Bayezid ve Cem Sultan

Ders: Tarih 10

Ünite: Dünya Gücü Osmanlı (1453-1595)

Konu: II. Bayezid ve Cem Sultan

Kazanım: İstanbul’un Fethi’nin sebeplerini, fetih sürecini ve fethin stratejik sonuçlarını kavrar.

II. Bayezid ve Cem Sultan konusunda II. Bayezid kimdir? ve Cem Sultan kimdir sorularını yanıtladık. Ayrıca Cem Sultan olayı nedir? Cem Sultan olayının nedenleri ve sonuçları nelerdir? sorularını da ayrıntılarıyla inceledik.

II. Bayezid Kimdir?

Sultân Bayezid-î Velî adıyla da bilinen II. Bayezid, Fatih Sultan Mehmet’in Mükrime Hatun’dan olan oğlu ve Osmanlı İmparatorluğu’nun yükselme döneminin ikinci padişahıdır. Genele bakıldığında ise sekizinci padişah olarak görülen II. Bayezid, tarihler 3 Aralık 1448’i gösterirken günümüz sınırlarında Yunanistan’da yer alan Dimetoka ilçesinde dünyaya gelmiştir. II. Bayezid, 7 yaşına geldiğinde, Hadım Ali Paşa’nın gözetimi altında imparatorlukta önemli bir kültür merkezi konumuna sahip olan Amasya iline vali olarak gönderilmiştir.

Buradaki Selçuklulardan beri varlığını abartılı bir şekilde gösteren sanat anlayışı, II. Bayezid’i iyi bir devlet idarecisi olmanın yanı sıra sanat ve bilim insanlarını destekleyen, edebiyattan anlayan bir padişah olma yolunda da yetiştirmiştir. Öyle ki tahta geçtiğinde bile büyük bir âlim ve sanatkâr olmayı sürdüren II. Bayezid, Adlî mahlası ile birçok şiirin altına imzasını atmış bulunmaktadır. Bunun yanı sıra Türk dilinin Çağatay lehçesine ve Uygur harflerine olan hakimliği de Amasya’da geçirdiği yılların bir ürünüdür. Bunlara ek olarak devletin yükselmesi için önemli bir pozisyona sahip olacak II. Bayezid; İslam dini, felsefe, matematik, Arapça ve Farsça konusunda da iyi eğitilmişti.

Küçüklüğünden beri her alanda bir cihan sultanının olması gereken mertebeye erişmesi için çabalanan II. Bayezid, 1481 yılının 21 Mayıs gününde babasının vefat haberini alarak İstanbul’a ilerlemiş ve devlet yönetimini eline almıştır. Fakat kısa bir süre sonra babasının ölümünden geç haberdar olan kardeşi Cem Sultan ortaya çıkmış ve tahtta hak iddia etmiştir. Bu durum, Cem Sultan ve II. Bayezid arasında gerçekleşecek olan bir takım çarpışmalar zincirinin ilk halkası olmuştur. Fakat gerçekleşen savaşların neticesinde, II. Bayezid galip gelerek saltanatını güvence altına almış ve mağlup olan kardeşinin bir daha tahtı almak adına geri dönmemesi için Cem Sultan’ın kaçtığı Fransa gibi ülkelere elçiler yollamış, dış politikada da gücünü önemli devletlere kabul ettirmiştir. Lakin Cem Sultan olayı, II. Bayezid’in katıldığı mücadelelerin yalnızca küçük bir kısmıdır. Zira iç iktidarda asayişi sağlamanın yanında Osmanlı topraklarını genişletme adına aldığı aksiyonlar sayesinde imparatorluk sınırlarını oldukça artırmıştır. Buna örnek olarak 1483 yılında Hersek’i Osmanlı Devleti bünyesine katması verilebilir.

Hersek’in alınması ile dünyaya gücünü ilk defa gösteren II. Bayezid, bir yıl sonra Boğdan’ı vergiye bağlayarak ekonomik bir zafer elde etmiş, yine aynı yıl Boğdan hakimiyetinde olan Kilya Kalesi ve Akkerman Kalesini ele geçirmiştir. Akabinde 1491 yılında Macaristan’a seferler organize etmiş ve 1499’da Yunanistan seferine çıkmıştır. Osmanlı’nın kendisinden köklü devletlere saldırabiliyor konumda olması anlamına gelen bu olaylar, II. Bayezid dönemindeki Osmanlı Devleti’nin gücünü de yansıtmaktadır.

1501 yılında Safeviler Hükümdarı Şah İsmail’in Doğu’da hakimiyetini ilan etmeye hazırlanması ile II. Bayezid tekrardan iç iktidarı güvence altına almaya yönelik hamleler düzenlemek durumunda kalmıştır. Yıllar boyu II. Bayezid’i uğraştıran bu durum, 1511 yılında Şah İsmail yandaşı ŞahKulu adında bir isyancının koordine ettiği ayaklanmasını güç bela da olsa bastırılmasıyla uzun süreli olarak kontrol altına alınmıştır. Lakin ortaya çıkan karışıklık ve bunalım sonucu dönemin Osmanlı şehzadeleri arasında birbirlerine ve babalarına karşı bir taht kavgası başlatmıştır. Bu kargaşa sonucu 24 Nisan 1512’de padişahlık mertebesini bırakmak durumunda kalan II. Bayezid, 26 Mayıs 1512 tarihinde vefat ederek Osmanlı hükümdarları tarihine son bir kez adını kazıtmıştır. .

Cem Sultan Kimdir?

Şehzade Cem olarak da bilinen Cem Sultan, Fatih Sultan Mehmet’in Çiçek Hatundan olma küçük oğludur. 1459 yılının 22 Aralık’ında dünyaya gelen küçük şehzade, aynı zamanda 8. Osmanlı padişahı olan II. Bayezid’in de küçük kardeşidir. O da abisi gibi iyi bir eğitime tabi tutulmuş, dört yaşından itibaren çeşitli hocalardan dersler alarak Rumca gibi birçok dili bilgi haznesine katmıştır. 10 yaşına geldiğinde Kastamonu ilçesine Sancak Beyi olarak atanan Şehzade Cem, Süleyman Çelebi ve Nasuh Çelebi adındaki iki lalasının katkılarıyla görevini sürdürmenin yanı sıra eğitimlerine devam etmiştir. Ayrıca burada siyaset, halk idaresi gibi bir yöneticinin bilmesi gereken kritik konularda önemli tecrübeler edinmiştir.

1473 yılında Uzun Hasan’ın üzerinde Doğu Seferine giden Fatih Sultan Mehmet, yanına iki büyük şehzadesini yani Şehzade Mustafa ve Şehzade Bayezid’i almış ancak Şehzade Cem’i lalalarıyla Edirne’de bırakmıştır. Bu süreçte Fatih Sultan Mehmet’ten uzun süre haber alamayan ve seferin gidişatı hakkında herhangi bir bilgiye sahip olamayan Süleyman ve Nasuh Çelebi, Şehzade Cem’i padişah ilan ettirmiş; Fatih Sultan Mehmet seferden sağ salim gelince ise idam edilmişlerdir. Padişahı değiştirme odaklı ciddi bir saray komplosu olarak algılanabilecek bu olaydan sonra Fatih Sultan Mehmet, geçmişte yaşadığı tecrübelerden ötürü bir daha şehzadesinin kandırılmasını tetikleyebilecek olaylara karşı önlemler almıştır. Bu önlemlerden en büyüğü, toyluğunu gidermek ve tecrübe kazandırmak adına Şehzade Cem’in, ölen Şehzade Mustafa’nın yerine Konya’ya vali pozisyonunda gönderilmesidir.

Hayatı boyunca tüm bu eğitimlerle ve dış vilayetlerde konumlandırıldığı görevler ile pişen Şehzade Cem, babasının ölümünün ardından payitahta giderek tahta çıkmak adına birtakım faaliyetlerde bulunmuştur. Fakat Sultan Mehmet’in ölüm haberi, Cem Sultan’a gönderilen habercinin yolda II. Bayezid’in kayınbabası tarafından bıçaklanarak öldürülmesi ile Konya’ya geç ulaşmıştır. Bu sebeple Cem Sultan haberi yeni almışken II. Bayezid çoktan İstanbul’a vararak saltanatını ilan etmiştir. Yine de Cem Sultan pes etmemiş ileriki zamanlarda dışarıdan destek bularak birçok kez tahtı alma adına abisine saldırılarda bulunmuştur. Lakin bu saldırılar dizisi Cem Sultan’ın kaybetmesiyle sonuçlanmış ve Cem Sultan ailesini de alarak yurt dışına kaçmak mecburiyetinde bırakılmıştır. Fransa’ya oradan da İtalya’ya giden aile, 25 Şubat 1495’te henüz otuz dört yaşında olan Cem Sultan’ı kaybetmiş, bir daha da Osmanlı İmparatorluğu’na geri dönememiştir.

Cem Sultan Olayı Nedir? Nedenleri ve Sonuçları

Öncelikle II. Bayezid ve Cem Sultan arasındaki mücadele hakkında bilgi verelim. Fatih Sultan Mehmet’in en büyük ve en küçük şehzadeleri olan II. Bayezid ve Cem Sultan, babalarının ölümü ardından tahtı elde ederek imparatorluğun başına geçme sebebi ile mücadeleye girişmişlerdir. Osmanlı geleneklerine bakıldığında taht aslında büyük kardeş olan II. Bayezid’in hakkıdır. Ancak bu duruma ve hatta İstanbul’a ilk gelen kişi olmasına rağmen II. Bayezid, Cem Sultan tarafından bir iktidar çatışmasının içerisine çekilmiştir. Öyle ki 27 Mayıs 1481’de Cem Sultan İnegöl’e 4000 akeriyle birlikte gelerek II. Bayezid’e meydan okumuştur. Bunun üzerine II. Bayezid de Ayas Paşa’yı başına verdiği bir orduyu Cem Sultan ile çarpışmak üzere göndermiştir. Bu çarpışmanın sonunda zaferi elde eden taraf Cem Sultan olmuş ve 28 Mayıs’ta kendini padişah ilan etmiştir.

Bursa’da gerçekleşen bu olayın ardından Cem Sultan, adına hutbe okutarak para bastırmış; adeta tahta yeni geçen bir padişahın yerine getirmesi gereken her geleneğe elini atmıştır. Akabinde, abisine bir mektup göndererek imparatorluk topraklarını bölüşmeyi teklif etmiş; fakat bu teklifiyle kızdırdığı II. Bayezid’in Yenişehir Ovasına ilerleyen ordusuna karşı yenilerek ailesi ile Kahire’ye gitmek zorunda kalmıştır. Burada, II. Bayezid’den tahttan vazgeçmesi koşuluyla ekonomik olarak destekleneceğine dair bir bildiri almıştır. Ancak bu teklifi geri çevirmiş ve Konya’yı kuşatmak üzere Osmanlı’ya geri dönmüştür. Bu girişimi de başarısız olan Cem Sultan, 29 Temmuz 1482’de Rodos’a doğru yol almıştır. Ne yazık ki burada Rodos şövalyeleri tarafından esir tutularak Osmanlı itibarını zedeleyen Cem Sultan, Rodos’tan kurtulduktan sonra Fransa’ya kaçmıştır. Bu kaçışından sonra II. Bayezid Fransya’ya elçiler göndererek Cem Sultan’ın Osmanlı’ya dönmemesini garantilemiş ve aralarındaki mücadeleye nokta koymuştur. Sonuç olarak Cem Sultan hiç bir zaman iktidarı eline geçirememiş, abisi II. Bayezid ise dönemin padişahı olmuştur.

Cem Sultan’ın Esir Tutulduğu Zizim Kulesi

Cem Sultan’ın esir tutulduğu Zizim Kulesi hakkında bilgi verelim. Fransa’da bulunan Bourganeuf Şatosu’ndaki Zizim Kulesi, Cem Sultan’ın esir tutulduğu kule olmanın yanı sıra halen Cem Kulesi adıyla da anılmaktadır. Yıllar boyunca Cem Sultan ile ailesine hapishane olmuş bu kule, Victor Hugo ve Lamartine gibi birçok tarihe önemli insan olarak adını yazdıran kişinin hayranlığını toplamıştır. Bugün ise kule, Bourganeuf’ten geçen turistlerin mutlaka ziyaret ettiği yerler arasındadır.

Zizim Kulesi Nerede?
Cem Sultan’ın Esir Tutulduğu Zizim Kulesi (Fransa)

Yorumlayalım: Cem Sultan’ın Vefatı Osmanlı Devleti’nin Avrupa ile İlişkilerinde Ne Gibi Değişikliklere Yol Açmıştır?

Cem Sultan her ne kadar abisine, bir Osmanlı padişahına isyan etmiş bir karakter olsa da Osmanlı dışındaki repütasyonu halen devlet için önemliydi. Bu sebeple Avrupa’da yaşamını devam ettirdiği süre zarfında Papa tarafından bir koz olarak kullanıyor ve Osmanlı’nın fetihleri için yavaşlatıcı bir unsur olarak etkilerini gösteriyordu. Cem Sultan’ın vefatı, Osmanlı Devleti için rahat hareket etmenin yolunu açarak baskıdan kurtulmaya neden olmuştur. Daha derinden inceleyecek olursak yalnız elimizde bulunan delillerin, Cem Sultan’ın ölümünü bir zehirlenme vakası olarak tanımlamaya yakın olduğunu görürüz. Zira Avrupa ve Osmanlı ilişkisinde önemli etkiler bırakmış olan şehzadenin oldukça erken bir yaşta ölmüş olması durumu söz konusudur.

Ayrıca dönemin koşulları incelendiğinde İtalya’nın o zamanların zehir üreticiliğini üstlendiğini görmekteyiz. Bu zehirlenmenin ise Papa tarafından gerçekleştirildiğine dair önemli izler vardır. Bu izlerden en temel olanı, Fransa Kralı Charles’ın ordusunu İtalya’ya çevirmesi ve Napoli Krallığı’nı himayesi altına aldıktan sonra Cem Sultanı alarak Kudüs’e ilerlemek istemesinin; düzenli olarak II. Bayezid tarafından kardeşinin sağlığı için yüklü miktarda para alan Papa adına hiç de iyi bir durum olmamasıdır. Öyle ki ölümünden bir ay önce Fransa’ya Papa tarafından teslim edilmek zorunda kalan Cem Sultan’da kısa süre sonra hastalık belirtileri yani vücudunun belli bölgelerinde kızarıklık ve şişlik oluşumu başlayarak Cem Sultan’ın elden ayaktan kesilmesine sebep olmuştur. At üzerinde bile gidemediği, yol boyu sedye ile taşındığına dair söylentiler vardır.

Tarihler 1945 yılının 25 Şubat’ını gösterdiğinde ise Fransa kralının tüm çabalarına rağmen Cem Sultan vefat etmiştir. Ölüm tarihi düşünüldüğünde hayatının son 13 yılının memleketinden uzak, Avrupa’da yarı tutsak şekilde geçtiği söylenebilir. Bu tutsaklığın ise Avrupa devletleri tarafından kullanıldığı ve II. Bayezid’den hem Osmanlı hazinesinden yüklü miktarda altın almak hem de siyasal ve askeri düzlemlerde güçlü ve korkulan bir orduya sahip Osmanlı’nın fetih alanlarını sınırlayarak Avrupa topraklarını koruma altına almak adına geliştirilen stratejilerin önünü açtığı söylenebilir.


5. Ünitenin Tüm Konuları: Dünya Gücü Osmanlı (1453-1595) ünitesinin tüm konularını aşağıdaki başlıklarda inceleyebilirsiniz.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Bu Konuyla İlgili Yazılar

Başa dön tuşu

Metin kopyalamanın açılabilmesi için
lütfen web sitemizdeki herhangi bir reklama
tıklayarak bize destek olunuz.

Kapalı

Reklam Engelleyici Algılandı

Lütfen reklam engelleyicinizi kapatarak bize destek olunuz. Anlayışınız için teşekkür ederiz.