Hammurabi Kanunları Nedir? Maddeleri, Özellikleri ve Önemi

Hammurabi Kanunları, Babil kralı Hammurabi tarafından MÖ 1760’ta Akadaça çivi yazısıyla 282 madde olarak yazdırılmış kanunlardır. 1901’de İran’da bulunmuştur.

Bu yazımızda Hammurabi kimdir? Hammurabi Kanunları ne zaman, nerede, niçin, nasıl ve kim tarafından oluşturulmuştur? Hammurabi Kanunları maddeleri nelerdir? Hammurabi Kanunları ile Urgakina Kanunları arasındaki farklılıklar nelerdir? Hammurabi Kanunlarının özellikleri ve önemi nedir? Hammurabi Kanunları’nın meşruiyet kaynakları nelerdir? sorularını yanıtladık.

Hammurabi Kimdir?

Hammurabi, Babil’in altıncı kralıydı. Sümer ve Akkadları fethedince düşmanlarının gözünde Babil İmparatorluğu’nun ilk kralı olarak görülmüştür. Babil İmparatorluğu ise Mezopotamya’nın bir şehri olan Babil’in üzerinde MÖ 1894’de kuruldu. Babil İmparatorluğu, Sümer ve Akkad topraklarını kapsar. Babil’in merkezi günümüz Irak’ının El Hilla kasabası üzerinde yer almaktadır. Babil halkının büyük bir kısmını tarih boyunca “Sami” asıllı ırklar oluşturmuştur. Bölgede çoğunlukla Akadca konuşulurken bölgenin dinsel dili Sümerce olarak kullanılmıştır. Aramice dili ie ilerleyen yıllarda bölgenin lingua francası konumuna gelmiştir.

Başlangıçta Akad İmparatorluğu’nda yer alan önemsiz ve güçsüz bir şehir olan Babil, şehrin Amori hükümdarı Hammurabi tarafından kısa süre içinde büyüyüp gelişen şehir kısa ömürlü de olsa bölgedeki en güçlü imparatorluklardan biri haline gelmiştir. Bu dönemden sonra, tüm Güney Mezopotamya’ya Babil denilmeye başlandı ve devletin kutsal şehri Nippur oldu. Hammurabi’nin oğlu altında güçten düşüşe geçen devlet uzun bir süre boyunca Asur, Kassit ve Elam egemenliği altında kalmıştır. Babil, Asurlular tarafından yıkılıp yeniden inşa edilmiştir. MÖ 609-539 yılları arasında hüküm sürmüş Yeni Babil İmparatorluğu’nun bağımsızlığını Asurlulardan Keldani Nebupolassar önderliğinde kazanmıştır. Bu devletin de çökmesi ile Babil şehri Ahameniş, Seleukos, Part, Roma ve Sasani egemenliği altında kalmıştır.

Hammurabi Kanunları Ne Zaman Yazılmıştır?

Hammurabi Kanunları, MÖ 1760 yılı civarında Mezopotamya‘da ortaya çıkan, tarihin en eski, en acımasız ve en iyi korunmuş yazılı kanunlarından biridir. Bu dönemden önce toplanan yasalar arasında Ur kralı olan Ur-Nammu’nun kanun kitabı (MÖ 2050) olan Eşnunna kanun kitabı (MÖ 1930) ve İsinli Lipit-İştar’ın kanun kitabı da (MÖ 1870) yer alır.

Hammurabi Kanunları Nerede, Nasıl ve Kim Tarafından Yazılmıştır?

Babil kralı Hammurabi’nin (MÖ 1728-MÖ 1686) çeşitli olaylarda verdiği kararlar, Babil’in koruyucu tanrısı Marduk adına yapılan Esagila Tapınağı’na dikilen bir taş üzerine Akatça dilinde yazılmıştır. Hammurabi, kendisine bu kanunları yazdıranın güneş tanrısı olan Şamaş’ın olduğunu söylemiştir. Bu yüzden bu kanunlar tanrı sözü sayılıyordu. Bir arkeolog olan Jean Vincent Scheil’in 1901’de Susa, Elam’da bulduğu (bugünkü Huzistan, İran toprakları) ve Fransa’ya taşıdığı Hammurabi Kanunlarının yazılı olduğu stel, şu anda Fransa’daki Louvre Müzesi’nde sergilenmektedir. Yaklaşık iki metrelik silindirik bir taşın üstüne çivi yazısı ile yazılmış olan kanunlar tam 282 maddedir, ancak bu maddelerin 33’ü (madde 66-99) şu anda okunamayacak haldedir. 13 sayısı uğursuz sayıldığı için de 13. madde yazılmamıştır.

Hammurabi Kanunları Niçin Yazılmıştır?

Hammurabi kanunlarının amacı tarımsal üretimde sürekliliği sağlamak ve toplumun refahını korumaktır. Bazı tarihçiler bu kanunların Avrupa’daki ortaçağın erken dönemlerinde (MS 500’lü yıllar ) olduğundan çok daha gelişmiş bir toplum yapısını resmettiğini iddia etmektedir. Bu kanunların yaklaşık 100 tanesi mülkiyet ve ticaret ile ilgili ve borç, faiz ve teminat gibi unsurları da içerir. Örnek vermek gerekirse eğer bir su seti yıkılır ve su taşkınında çiftçilerin ekinleri zarar görürse, kanun bundan dolayı setin sahibini / inşaa edeni sorumlu tutar ve çiftçilerin zararlarını karşılamalarını sağlar.

Hammurabi Kanunlarının Maddeleri Nelerdir?

Not: Hammurabi Kanunları tüm maddelerini pdf olarak aşağıdaki görsele tıklayarak bilgisiyarınıza indirebilirsiniz.

Hammurabi Kanunlarından İlginç Olanlar

2. Bir kimse, bir adam hakkında bir suçlamada bulunur ve suçlanan kişi ırmağa gidip ırmağın üzerinden atlar da batarsa, suçlayan kişi onun evine sahip olur. Ama ırmak suçlanan kişinin suçlu olmadığını kanıtlar ve o kişi canı yanmadan kurtulursa o zaman onu suçlayan kişi ölümle cezalandırılır ve ırmağı atlayan kişi kendisini suçlayanın evine sahip olur.

13. (On üç rakamı uğursuz sayıldığı için on üç numaralı madde yoktur.)

14. Bir kimse bir diğerinin reşit olmayan çocuğunu çalarsa ölümle cezalandırılır.

16. Bir kimsenin evine mahkemenin ya da özgür bir adamın kaçak erkek ya da kadın kölesi gelir de o kişi köleyi vekilharça getirip durumu bildirmezse evin sahibi ölümle cezalandırılır.

21. Bir kimse bir eve girecek delik açarsa o deliğin önünde ölümle cezalandırılır ve gömülür.

22. Bir kimse soygun yaparken yakalanırsa ölümle cezalandırılır.

23. Soyguncu yakalanamazsa, soyulan kişi zararının miktarını yemin ederek söylerse o zaman soygunun yapıldığı yerin ya da toprakların ya da mekanın sahibi olan kişi ya da topluluk çalınan mallarını tazmin eder.

25. Bir evde yangın çıkar ve oraya yangını söndürmeye gelen bir kimse evin sahibinin malında göz gezdirip evin sahibinin malını alırsa kendisi de aynı ateşe atılır.

Hammurabi Kanunlarından Tarım ve Ticaret ile İlgili Olanlar

42. Bir kimse işlemek üzere bir tarlayı teslim alır ve o tarladan hiçbir mahsul elde edemezse bu onun tarlada çalışmadığını ispatlar ve komşusunun yetiştirdiği kadar tahılı tarla sahibine teslim etmelidir.

53. Bir kimse su bendini uygun koşullarda tutmaz ve bakımını yapmaz ve bu nedenle bend yıkılır ve tarlalar su altında kalırsa, o zaman barajı yıkılan kişi para karşılığı satılır ve elde edilen para harap olmasına yol açtığı mısırın karşılığı olarak verilir.

59. Bahçe sahibinin izni olmaksızın her hangi bir adam bir ağacı kesip bahçeye devirirse yarım mina para öder.

108. Bir meyhaneci (kadın) içilen içkinin bedeli olarak brüt ağırlığına göre mısır kabul etmiyorsa ve para alıyorsa ve içki için aldığı para mısırın değerinden daha az ise tutuklanır ve suya atılır.

112. Bir kimse seyahate çıkar ve başka birisine gümüş, altın, değerli taşlar veya başka her hangi bir taşınır mal emanet ederse ve ondan tekrar geri almayı isterse ve emanet edilen kişi bütün malları belirlenen yere getirmez ve tam aksine onları kendisi kullanırsa o zaman malları geri getirmeyen bu kişi mahkum edilir ve kendisine emanet edilen her şeyin beş katını öder.

116. Eğer bir esir hapisteyken darbelerden dolayı ya da kötü muameleden dolayı ölürse esirin efendisi taciri yargıçın önünde mahkum ettirir. Eğer esir özgür doğmuş bir kimse idiyse tacirin oğlu ölümle cezalandırılır; eğer köle idiyse tacir üçte bir mina altın ve efendinin esir için verdiği ücreti geri verir.

117. Eğer her hangi bir kişi borcunu ödeyemezse ve para için kendisini, karısını, oğlunu ya da kızını satarsa veya zorla çalıştırılmalarına izin verirse onları satın alan adamın ya da mal sahibinin evinde üç yıl süresince çalışırlar ve dördüncü yılda özgür bırakılırlar.

127. Eğer her hangi bir kişi rahibelere yada her hangi bir kişinin karısına iftira atarsa ve bunu ispat edemezse bu adam hakim huzuruna çıkarılır ve alnı işaretlenir (derisi çizilerek ya da belki de saçı kesilerek).

129. Bir adamın karısı başka bir adam ile basılırsa (suçüstü halinde) her ikisi de bağlanır ve suya atılır;ancak, koca karısını, kral da kölelerini affedebilir.

Hammurabi Kanunlarından Aile Yapısı ile İlgili Olanlar

134. Bir kimse savaşta esir alınırsa ve evinde geçimi sağlayacak şeyler olmazsa ve bu durumda karısı evini terk edip başka bir eve giderse masumdur.

137. Bir adam kendisine bir çocuk veren karısından ya da kendisine bir çocuk veren kadından ayrılmak isterse, o zaman karısına çeyizini geri verir ve çocuklarına baksın diye tarlanın, bahçenin ve malların bir kısmının kullanım hakkını verir. Çocuklarını büyüttüğü zaman çocuklara verilenlerden bir parça, oğlanınkine eşit olan bir parça da ona verilir. Ondan sonra kalbinin erkeği ile evlenebilir.

138. Bir adam kendisine çocuk vermeyen karısından ayrılmak isterse ona babasının evinden getirdiği çeyizi ve başlık parasını verir ve ondan sonra onun gitmesine izin verir.

139. Başlık parası yoksa ayrılma parası olarak yarım kilo altını ona vermelidir.

140. Eğer adam azat edilmiş bir köle ise yarım kilonun üçte biri kadar altın verir.

148. Bir adam bir kadın alır da kadın hastalığa yakalanırsa ve adam ikinci bir kadın almak isterse hastalığa yakalanan karısını boşayamaz; bunun yerine onu inşa ettiği bir eve yerleştirir ve yaşadığı sürece ona yardım eder.

Hammurabi Kanunlarından Cezaları Ağır Olanlar

168. Bir kişi oğlunu evden kovmak ister ve bunu hakimin önünde “ben oğlumu kovmak istiyorum” diye ilan ederse hakim onun gerekçelerine bakar. Oğlanın babanın onu haklı bir şekilde evden uzaklaştıracağı kadar büyük bir suçu yoksa babası onu evden uzaklaştıramaz.

182. Bir baba kızını babil’in mardi’sinin karısı olarak adarsa ve ona hediye ya da bir tapu senedi vermeyip ölürse kardeşlerinden babasının evindeki mirastan bir çocuğun payının üçte birini alır; ancak, marduk onun malını kime dilerse ona bırakabilir.

195. Bir oğul babasına vurursa onun elleri balta ile kesilir.

196. Bir adam başka bir adamın gözünü çıkarırsa onun gözü de çıkarılır.

197. Bir kimse başkasının kemiğini kırarsa onun kemiği de kırılır.

205. Azat edilmiş bir adamın kölesi azat edilmiş bir adama vurursa kulağı kesilir.

227. Her hangi bir kişi bir berberi aldatır ve köle işaretini satılık olmayan köle işaretiyle değiştirirse öldürülür ve evi yakılır. Berber “onu kasıtlı olarak işaretlemedim” diye yemin ederse suçlanmaz.

229. Bir inşaatçı her hangi bir kişi için bir bina inşa eder ve bu binayı uygun bir şekilde yapmazsa ve onun inşa ettiği bina yıkılıp sahibini öldürürse inşaatı yapan öldürülür.

282. Bir köle efendisine “sen benim efendim değilsin” derse ve onlar o köleyi suçlarsa efendisi onun kulağını keser.

Hammurabi Kanunlarının Önemi Nedir?

Dönemin Babil kralı olan Hammurabi tarafından (MÖ 18. yüzyılda) belirlenmiş bu kurallar, Mezopotamya’da uygulanmış gelmiş geçmiş en sert kanunlardır. Bu kanunlar kısasa kısas mantığına dayanmaktadır. Verilen her cezada insanın bir yerinin kopartılması neredeyse şarttır. Örnek vermek gerekirse duvar delerek hırsızlık yapmış bir insanın üzerine duvar devrilerek öldürülmesi kayıtlara geçilmiştir. Adalet ve doğruluğu desteklediğinden ve huzur ve refah amaçladığından dönemin şartlarına göre hazırlanabilecek neredeyse en iyi kanunlardır. Ayrıca Hammurabi Kanunları yazılan ilk yazılı kanundur.

Hammurabi Kanunlarının Özellikleri Nedir?

Bu kanunlar Babiller tarafından, dönemin kralı Hammurabi tarafından bulunmuştur. Kısasa kısas mantığı öne çıkmaktadır. Normale göre daha fazla katı kural içerir. 282 maddeden oluşmaktadır. On üç rakamı uğursuz sayıldığı için on üç numaralı madde yoktur. İlk yazılı kanundur. Taş üzerine Akadça yazılmıştır. Kurallar cinsiyete ve toplumsal sınıflara göre farklılık göstermektedir.

Hammurabi Kanunlarının Meşruiyet Kaynakları Nelerdir?

Tarih boyunca birçok kanun toplumsal ihtiyaçların karşılanması için devletlerin dayanağı olmuştur. Adalet, insanların en önemli ihtiyaçlarından biri olarak insanların hayatlarında yer almaktadır. Bu tarih boyunca da böyle olmuştur. Hammurabi Kanunları da ilk kanunlardan biri olarak adalet olgusunun gelişmesinde etkili olmuştur. Hammurabi Kanunları toplumun içinde bulunduğu durumdan hareketle toplumsal ihtiyaçları karşılamak amacıyla gelenek ve göreneklerden yola çıkılarak kararlaştırılmıştır ve dini inançların da bu kanunların çıkmasında rolü vardır. Bu kanunlar insanların hayatını düzenlemek ve adaletlerini sağlamak amacıyla ortaya konmuştur.

Hammurabi Kanunları ile Urgakina Kanunları Arasındaki Farklılıklar Nelerdir?

Sümerlerde para cezası uygulanırken Babillerde ise işlediği suçun aynısını suçluya uygulama cezası uygulanmıştır. Hammurabi Kanunları, Urgakina Kanunlarına göre biraz daha serttir ancak toplumun bütün kesimlerinin hakları teminat altına alınmıştır (Medeni, ceza, ticaret, miras). Hammurabi Kanunları, Urgakina Kanunlarına göre daha ırkçı bir mantalite ile hazırlanmış olup gelenekçi ceza ve hak sistemlerini içermektedir.

Urgakina Kanunlarını bulan Sümerler daha çok eğitim ve ticaret alanında ilerleme göstermiş bir medeniyettir. Yazıyı ilk bulan devlet oldukları içinde beraberinde hukuk sistemleri de gelişmiştir. Urgakina Kanunları Sümerler döneminde hak ve cezaları içeren kanunnameleri içermektedir.

Hammurabi Kanunlarını ise Babiller bulmuştur. Babiller de ticaret ve hukuk da gelişmiş bir topluluktur. Devlet kendi siyasetini kendi çizerek yol almıştır. Devlet yöneticilerinden Hammurabi’nin kanunları tarihin ilk yazılı kanunları olarak kabul edilmektedir.