Birinci Dünya Savaşı Gizli Antlaşmalar

Bu yazımızda Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı topraklarını paylaşmak için yapılan gizli antlaşmalar konusunu inceledik. 1. Dünya Savaşı’nda Gizli Antlaşmalar Neden Yapılmıştır? Birinci Dünya Savaşı’nda Gizli Antlaşmalar Nasıl Ortaya Çıkmıştır? Osmanlı Devleti’nin Paylaşılmasını Öngören Gizli Antlaşmalar Nelerdir? sorularını yanıtladık. Gizli Antlaşmalar konusundan öncesinde Birinci Dünya Savaşı ve sonuçları hakkında da bilgi verdik.

Gizli antlaşmalar nelerdir?

• İstanbul (Boğazlar) Antlaşması (18 Mart-10 Nisan 1915) 
• Londra Antlaşması (26 Nisan 1915) 
• Mac Mahon Antlaşması (10 Mart 1916)
• Petrograd Protokolü (16 Mart 1916)
• Skyes-Picot Antlaşması (26 Nisan 1916) 
• Saint Jean de Maurienne Antlaşması (17 Nisan 1917) 
• Balfour Deklarasyonu (2 Kasım 1917) 

Birinci Dünya Savaşı Hakkında Bilgi

Birinci Dünya Savaşı, 1914 ile 1918 yılları arasında gerçekleşmiş olan aynı zamanda birçok devletin kaderini değiştiren bir savaş olmuştur. Savaşın açılma nedenleri arasında İtalya ve Almanya’nın sömürgecilik sahasına iç problemlerinden dolayı geç girmesi, bütün dünyayı kapsayan hammadde arayışı, Avusturya-Macaristan ve Rusya’nın Balkanlar’da toprak sahibi olmak istemeleri, devletler arası silahlanma yarışları, ulusçuluk akımı, Rusya’nın panslavizm politikası, Almanya-Fransa arasındaki Alsas-Loren sorunu vardır. Bu nedenler savaşın arka planındaki nedenlerdir. Savaşın gözler önüne serilen neden Gabriel Princip isimli bir Sırp vatandaşın, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu’nun veliahtını (Ferdinand) öldürmesidir. Osmanlı Devleti de bu savaşa katılmıştır. Osmanlı Devleti bu savaşa siyasi yalnızlıktan kurtulmak ve kaybedilen toprakları geri alma isteği nedeniyle katılmıştır. Bütün bu sebeplerin yanı sıra İttihat ve Terakki’nin Almanya hayranlığı Osmanlı Devleti’ni manipüle etmiştir. Bu nedenle Osmanlı Devleti savaşı Almanya’nın kazanacağını düşünmektedir.

Savaş başlangıcında, savaşa katılan ülkeler bloklar oluşturmuşlardır. Bu oluşturulan bloklarda bazı ülkeler savaş esnasında katılmış vaya ateşkes istemiş, bazı ülkeler de taraf değiştirmiştir. Savaş başlangıcında İtilaf Bloğu’nda İngiltere, Fransa, Rusya varken İttifak Bloğu’nda Almanya, Avusturya-Macaristan, İtalya bulunmaktadır. Savaş esnasında İtilaf Bloğu’na Japonya, ABD, Yunanistan, Hollanda, Japonya, Çin, Rusya ve İtalya girmiştir. İtalya bu savaşta taraf değiştirerek İttifak Bloğu’ndan, İtilaf Bloğu’na geçmiştir. İttifak Bloğu’na ise Osmanlı Devleti ve Bulgaristan girmiştir. Bu savaştaki bazı ülkeler savaşın gidişatını değiştirirken bazıları da ilk ve son olarak tarihe geçmiştir. ABD savaşın süresini kısaltırken Osmanlı Devleti savaşın süresini uzatmıştır. Yunanistan savaşa son giren devlet olarak anılırken, Japonya savaştan ilk çekilen devlettir. Son olarak İtalya, savaşta taraf değiştiren devlet olarak anılmaktadır.

Birinci Dünya Savaşı Sonuçları

Birinci Dünya Savaşı esnasında Osmanlı Devleti savaşta birçok cephede savaşmıştır. Tam olarak dokuz cephede savaşmıştır. Bu cepheler üç çeşittir: Taarruz, savunma ve yardım. Taarruz cephelerinde Kafkasya ve Kanal cepheleri, savunma cephelerinde Çanakkale, Irak, Hicaz-Yemen, Suriye-Filistin cepheleri ve yardım cepheleri Galiçya, Makedonya veRomanya cepheleridir.

Birinci Dünya Savaşı sonunda, imparatorluklar yıkılmış yerine tek uluslu devletler kurulmuştur. 10 milyona yakın insan yaşamını yitirmiştir. En karlı devletler İngiltere, Japonya, Fransa olurken en çok zarar gören devlet ise Almanya’dır. Sivil savunma için teşkilatlar kurulmuştur. Milletler Cemiyeti kuruldu.

Birinci Dünya Savaşı Sonucunda Kurulan Devletler

Yeni devletler:

• Sovyet Rusya
• Yugoslavya
• Türkiye
• Estonya
• Polonya
• Ukrayna
• Çekoslovakya
• Finlandiya
• Azerbaycan

Birinci Dünya Savaşı Sonucunda Yıkılan Devletler

Yıkılan imparatorluklar:

• Osmanlı İmparatorluğu
• Rusya Çarlığı
• Avusturya-Macaristan İmparatorluğu
• Alman İmparatorluğu

Birinci Dünya Savaşı Sırasında Osmanlı Topraklarını Paylaşmak İçin Yapılan Gizli Antlaşmalar

Osmanlı Devleti’nin konumu açısından Osmanlı Devleti diğer devletler için çok önemlidir. Bu nedenle bazı devletler Osmanlı Devleti’nin bulunduğu bloktaki yani İttifak Bloğu yenildiğinde yapacakları toprak paylaşmalarını planlamak için bazı antlaşmalar yapışlardır. Ancak bu antlaşmalar gizli tutulmuştur. Savaş esnasında gelişen bazı olaylardan sonra bu gizli antlaşmalar ortaya çıkmıştır.

1. Dünya Savaşı’nda Gizli Antlaşmalar Neden Yapılmıştır?

Birinci Dünya Savaşı devam ederken, İtilaf Devletleri tarafından gizli antlaşmalar yapılmıştır. Bu gizli antlaşmalar karşı taraftaki devletlerin topraklarını paylaştırmak için yapılmıştır. Bu, İtilaf Devletleri’nin kendilerinin savaşı yeneceğine emin olduklarını ve savaş bittikten sonra kendi aralarında kavga etmek istemediklerini yansıtmaktadır. Bu antlaşmaların gizli yapılmasının ana sebebi İttifak Devletleri’ni kışkırtmak istememeleridir.

Birinci Dünya Savaşı’nda Gizli Antlaşmalar Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Birinci Dünya Savaşı devam ederken Rusya aynı zamanda iç karışıklıkları ile uğraşıyordu. Rusya’daki Bolşeviklerin bir olması ile birlikte, yaptıkları eylemlerden sonra Bolşevikler Çarlık Rusya’yı yıkıp kendi Sovyet Rusya’larını kurmuşlardır. Sovyet Rusya’nın gerçekleştirdiği devrim Çarlık Rusya’nın sonunu getirmiştir. Değişen yönetim ile birlikte, Sovyet Rusya, bütün dünyaya İtilaf Devletleri’nin yapmış oldukları antlaşmaları duyurmuştur.

Bütün dünyanın bu antlaşmaları öğrenince, ABD tarafından kurulmuş olan “Wilson İlkeleri” dünya barışı için gizli antlaşmalar yapmayı yasaklamıştır. Wilson İlkeleri dünya barışını korumak ve ikinci bir dünya savaşını önlemek için kurulmuş olsa da taraflı davranmıştır. Yeterince kapsamlı olmamasından ötürü İkinci Dünya Savaşı önlenememiştir. Bu durumda Wilson İlkeleri’nin geçerliliği son bulmuştur.

Osmanlı Devleti’nin Paylaşılmasını Öngören Gizli Antlaşmalar Nelerdir?

Birinci Dünya Savaşı devam ederken İtilaf Devletleri tarafından yedi tane gizli antlaşma yapılmıştır. Bu antlaşmalardan çoğu Osmanlı Devleti’nin topraklarının dağılması ile ilgilidir. Gizli antlaşmalar nelerdir?

• İstanbul (Boğazlar) Antlaşması (18 Mart-10 Nisan 1915) 
• Londra Antlaşması (26 Nisan 1915) 
• Mac Mahon Antlaşması (10 Mart 1916)
• Petrograd Protokolü (16 Mart 1916)
• Skyes-Picot Antlaşması (26 Nisan 1916) 
• Saint Jean de Maurienne Antlaşması (17 Nisan 1917) 
• Balfour Deklarasyonu (2 Kasım 1917) 

İstanbul (Boğazlar) Antlaşması

Bu antlaşmaya göre İstanbul ve Çanakkale Boğazları, Çarlık Rusya egemenliğine girecekti. Çarlık Rusya savaşın bu döneminde kendi iç sorunları ile ilgilenmekten savaş ile ilgilenmekte problemler yaşamıştır. Fransa’nın 1915 senesinde Çanakkale’ye saldırması üzerine Rusya kendi payına düşen yerler için endişelenmiştir. Eğer cepheyi Fransa kazanırsa boğazaların Fransa tarafından alınma tehlikesi doğmuştur. Bunun üzerine Çarlık Rusya ile Fransa bu konu üzerine tartışmak üzere görüşmeler düzenlemiştir. Ancak Çanakkale Cephesi’nde Osmanlı Devleti galip gelmiştir ve bu cephenin kazanılması Türk ordusu için önemli bir yer kapsamaktaydı. Çünkü, eğer İtilaf Devletleri, eğer Çanakkale Cephesi’ni geçselerdi oradan İstanbul Boğazı’na geçeceklerdi ve böylece Osmanlı Devleti’nin başkenti olan İstanbul, fethedilme tehlikesi yaşayacaktı. Böylece Osmanlı Devleti resmi olarak İtilaf Devletleri’nin eline geçecekti ve resmen sona erecekti.

Londra Antlaşması

Bu antlaşmaya göre İtalya; Muğla, Antalya ve Konya bölgesini alacaktır. İtalya’nın Birinci Dünya Savaşı’nda taraf değiştirmesinin sebebi bu toprakların vaat edilmesidir. İtalya kendisine verilen toprakları kabul ettikten sonra İttifak Bloğu’ndan, İtilaf Bloğu’na geçmiştir. Savaşın ilerleyen dönemlerinde İngiltere’nin İtalya’ya vaat edilen toprakların Yunanistana verilmesi ile İtalya Türklere yardım etmiştir. İtilaf devletlerinden gelecek saldırıları Türklere haber vermekle kalmayıp, resmiyette fethedilen bölgedeki halka iyi davranmışlardır. Ayrıca Türklere silah yardımında da bulunmuşlardır. İtalya’nın bu hareketi onun tarihe savaşta taraf değiştiren olarak yazılmasına neden olmuştur. Bu antlaşma İtalya, Fransa, Rusya ve İngiltere arasında imzalanmıştır.

Mac Mahon Antlaşması

Mekke Emiri Şerif Hüseyin ile İngiltere vali Mac Mahon arasında imzalanmıştır. Bu antlaşmaya göre Araplar, İngiltere’ye destek vereceklerdir. Bunun sonucu olarak İngiltere, Araplara Hicaz merkezli bir Suudi Arabistan Krallığı’nın kurulmasına izin verecekti. Yani İngiltere, Araplara ülke kurma vaadi ile kandırmış ve kendisine destek vermelerini sağlamıştır. İngiltere’nin Arapları kendisine destek vermesi için yaptığı antlaşma sonucu Osmanlı Devleti iç karışıklıkları ile uğraşmıştır. Bu nedenle zor duruma düşmüştür. Çünkü Osmanlı Devleti çok uluslu bir yapıdır. Yine o dönemlerde Franız İhtilali sebebiyle ortaya çıkan, tek ulusçuluk yapısı da Arapları kışkırtmıştır.

Petrograd Protokolü

İtalya’ya verilen yerlerden dolayı kıskançlık gösteren Rusya, kendi payına başka yerler de istemiştir. Bunun üzerine yapılan bu antlaşma ile Rusya’ya Doğu Anadolu Bölgesi verilmiştir. Bu antlaşma ise İngiltere, Fransa ve Rusya arasında yapılmıştır.

Skyes-Picot Antlaşması

Birinci Dünya Savaşı sırasında Kut-ül Amare Kuşatması’nın ardından 16 Mayıs 1916 tarihinde Britanya ve Fransa arasında yapılan aynı sene içerisinde de Rusya’nın onaylaması ile birlikte Orta Doğu toprakları paylaştırılmıştır. Orta Doğu’nun petrol bakımından zengin olması İngiltere’yi ve Fransa’yı çekmiştir. Bazı yerler sömürge haline gelmiştir. Wilson İlkeleri sömürge yapmayı da yasaklayınca başka bir isim altında İngiltere sömürgecilik yapmaya devam etmiştir. Bu isme Manda ve himayecilik denilmektedir. Fransa ve İngiltere arasında yapılan bir antlaşmadır.

Saint Jean de Maurienne Antlaşması

İtalya’nın savaşa devam etmek için yer istediği bir antlaşmadır. Açıkcası İtalya, diğer İtilaf Devletleri’ne şart koşmuştur. Bu antlaşmaya göre İzmir ve çevresi İtalya’ya verilecektir. Yine bu toprakların da Yunanistan’a verilme kararı çıktıktan sonra İtalya, tarafını resmi olarak olmasa da fethettiği bölgelerdeki insanlara davranma şekilleri bakımından taraf değiştirmiştir. Türklere hem siyasi hem de manevi açıdan yardım etmişlerdir. Bu, İtalya için bit çeşit intikam planıydı. Kendisine vaat edilmiş toprakların başka bir devlete verilmesinin intikamıdır.

Bolfour Deklerasyonu

Balfour Deklerasyonu, Britanya Krallığı’nda dışişleri bakanı olan Arthur Balfour’un öncülüğünde Filistin’de bir İsrail devletinin kurulmasını amaçlayan girişimdir.