Türk Mutfağı Nedir? Türkiye Gastronomi Tarihi

Bu yazımızda gastronomi kavramının dilimizde ne anlama geldiğinden, Türk mutfağı kavramının ne olduğundan ve Türkiye gastronomi tarihi konularından bahsedeceğiz.

Türkiye Gastronomi Tarihi

Gastronomi kelimesinin Türkçe’ye geçmesi ve yaygın olarak kullanılmaya başlanması yirminci yüzyılın sonlarına ve yirmi birinci yüzyılın başlarına denk gelmiştir. Bu kelime dilimize Fransızcadan geçen bir kelimedir. Özellikle son yıllarda herkes tarafından bilinir hale gelen ve popülarite kazanan bu kelime TDK’de iki ayrı açıklamaya sahiptir. Bunlardan birincisi “yemeği iyi yeme merakı”, ikincisi ise “sağlığa uygun, iyi düzenlenmiş, hoş ve lezzetli mutfak, yemek düzeni ve sistemi” olarak açıklanır.

Anadolu geçmişten günümüze her zaman çok kültürlü bir yapıya sahip olmuştur. Birçok uygarlığa, medeniyete ve cumhuriyete ev sahipliği yapan Anadolu toprakları her kültürün birleşim noktası olarak bu çok kültürlülüğü mutfak kültürüne de yansıtmıştır. Osmanlı döneminden başlayarak mutfağa verilen önem giderek artmış ve değer kazanmıştır. Özellikle Fatih Sultan Mehmet döneminde mutfağa ve yemeğe verilen önem artmış, sofralar daha gösterişli hallere gelmeye başlamıştır. Bu dönemde sarayda et başta gelmek üzere, sebze yemekleri, tatlılar ve çeşit çeşit şerbetler tüketilmiştir.

Osmanlı mutfağı yaptığı keşifler ve işgaller sonucunda birçok farklı kültürü de mutfaklarına katma şansı yakalamıştır. Örneğin, Amerika’nın keşfinden sonra salça ve biber kullanımı yaygınlaşmıştır. Sadece salça ve biberle kalmayıp, hindi, patates, mısır gibi Osmanlı topraklarında bulunmayan birçok besinin de Türk mutfağına kazandırılması sağlanmıştır. Bunun yanında pasta Fransa’dan ve makarna da İtalya’dan geçmiştir.

Türk Mutfağı Nedir?

Cumhuriyet döneminde ise Türk mutfağı zenginleşmeye devam etmiştir. Her bölge, o bölgenin coğrafik konum ve koşullarına göre kendilerine özgü, farklı mutfak kültürleri oluşturmuştur. Zaman içinde bu bölgeler de birbirleriyle etkileşim içine girmiş ve tüm Türkiye içinde yemekler yayılmıştır. Her bölge kendi kültürüne göre aynı yemeği farklı şekillerde yorumlamış ve farklı yemek kültürlerinin ortaya çıkmasını sağlanmıştır. Bu sayede Türk mutfağı günümüzdeki zengin yapısını oluşturmuştur. Ayrıca Cumhuriyet döneminde gastronomiye verilen değerle birlikte gastronomi eğitimine verilen değer de artmıştır. Gastronomi eğitimi için okullar açılmış ve bu okullara yatırımlar yapılmıştır.

Günümüzde Türk mutfağı dünyanın en zengin üçüncü mutfağı olarak kabul edilmektedir. Bu zenginliğin temeline baktığımızda ise binlerce yıllık bir çaba yatmaktadır. Anadolu mutfağı, ilk uygarlıklardan günümüze kadar var olmuştur ve her topluluğun kültüründen bir parça taşımaktadır. Bu çok zengin mutfağını da geçmişine, coğrafik olarak konumuna ve tarihine borçludur.

Hatay Mutfağı – Hatay Yemekleri

Türkiye’de gastronomi bakımından öne çıkan birçok il bulunmaktadır. Hatay ve Gaziantep mutfağı en bilinen mutfaklardır. Örneğin Hatay mutfağı dünya genelinde oldukça bilinen ve yaygın olan bir mutfaktır. Bilinen yaklaşık 600 yemek ve tatlı çeşidi ile bir kültür mutfağı haline gelmiş olan Hatay, 2017 yılında UNESCO tarafından “Dünya Gastronomi Şehri” ilan edilmiştir. Böylece tüm dünyada bilinirliği artmış ve gurmelerin uğrak noktası haline gelmiştir. Hatay mutfağı birçok kendine has yemeğinin yanında özellikle yemek gelenekleriyle de dikkat çeker. Örneğin, Hatay’da bayram gelenekleri ve bayramlarda yapılan yemekler kültürün önemli bir parçasını oluşturur. Bunun nedeni, her dinden insanların bulunması ve dinlerin mutfak kültürlerinin etkileşim içine girmesidir.

Hatay mutfağı denince akla gelen başlıca yemekler vardır. Künefe, soslu döner, kaytaz böreği, humus, cevizli biber, sacda ıspanaklı börek, belen tava, katıklı ekmek, sini kebabı, sac oruğu, kağıt kebabı, fellah köftesi, sürk salatası, haytalı, bakla ezmesi, kömbe, çıtır kabak tatlısı, oruk, muhammara, zahter salatası ve daha sayılabilecek birçok yemeği ile Hatay mutfağı eşsiz bir hazinedir. Bunun dışında, Hatay gastronomi turizmi bakımından Türkiye’nin en çok tercih edilen iki ilinden birisidir.

2017 yılında İstanbul’da tüm dünya mutfaklarının bir araya geldiği bir organizasyon olan Gastronomi Savaşları’ndan bir fotoğraf:

Not: Bu konuyla ilgili olarak Gastronomi Nedir? Gastronomi Tarihi ve Gastronomi İlk Nerede Ortaya Çıktı? Avrupa Gastronomi Tarihi başlıklı yazılarımızı da inceleyebilirsiniz.